Qatar Airways'e ait bir uçağın Türkiye üzerinde türbülansa girmesi sonucu 12 yolcu ve mürettebat yaralandı. Doha'dan Dublin'e giden uçak, insanların uçağın tavanına çarpmasına neden olan olayın ardından güvenli bir şekilde iniş yaptı. Bu haber, Singapore Airlines'a ait bir uçağın Myanmar üzerinde ani türbülansa girerek önemli ölçüde irtifa kaybetmesinin ardından bir İngiliz yolcunun ölümü ve 104 kişinin yaralanmasından sadece beş gün sonra gerçekleşti. Türbülansın uçuşun yaygın bir parçası olduğunu biliyoruz ancak bazı rotalar da daha mı şiddetli oluyor? Ve en kötü nerelerde yaşanıyor?
Türbülans nedir?
Avustralya Sivil Havacılık Güvenliği Kurumu'na göre türbülans, bir uçak nispeten bozuk havada uçarken hissedilir ve ani yan ve dikey sarsıntılara neden olur. Türbülans, mürettebat ve yolcuların uçuş sırasında yaralanmalarının önde gelen nedenidir. Fırtına, termal vb. sekiz tür türbülans tanımı bulunuyor ve bunlar altı şiddet kategorisine ayrılıyor.
Türbülans en çok nerede görülür?
Griffith Üniversitesi Havacılık Bölüm Başkanı Dr. Guido Carim Jr'a göre türbülans genellikle yüksek dağlar, okyanuslar, ekvator üzerinde ve jet akımlarına girerken beklenir. Ancak, normalde rüzgar yönündeki çok ani bir değişiklikten kaynaklanan açık hava türbülansı her yerde ve her zaman meydana gelebilir. Eski pilot, “Türbülans yaratmak için son derece karmaşık faktörler etkileşime giriyor” dedi ve orman yangınlarının da buna neden olabileceğini belirtti. Carim Jr, “Türbülansı tespit eden radar teknolojisi gelişiyor ancak uçaktaki tüm aletlere rağmen türbülansın nerede ve ne zaman olacağını tam olarak tahmin edemiyoruz" dedi. Yüksek nem ve sıcaklık, türbülansı daha güçlü hale getirme eğiliminde. Carim Jr. bu nedenle yaz aylarında Londra'dan New York'a uçmanın, Aralık ayında aynı rotada uçmaktan daha sarsıntılı olabileceğini söyledi.
Dünyanın en türbülanslı uçuş rotaları hangileri?
İsveçli türbülans tahmin sitesi Turbli, ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi ve Birleşik Krallık Met Ofisi'nden alınan verileri kullanıyor. 2023'teki en türbülanslı rotaları şunlardı: Santiago, Şili - Santa Cruz, Bolivya; Almaty, Kazakistan - Bişkek, Kırgızistan; Lanzhou - Chengdu, Çin; Centrair - Sendai, Japonya; ve Milan, İtalya - Cenevre, İsviçre. Milano'dan İsviçre'nin Zürih kentine yapılan seferler 10. sırada yer aldı. Siteye göre Nisan ayında üzerinde uçulabilecek en türbülanslı ülkeler Fransız Polinezyası, Fiji, Pakistan, Namibya ve Uruguay oldu. Güney Pasifik, üzerinden uçulabilecek en çalkantılı okyanus olarak sıralandı.
Avustralya Ulaşım Güvenliği Bürosu rakamlarına göre 2023 yılında dünya genelinde 3 bin 47 ticari uçak kazası meydana geldi. Bunların 236'sı hava koşullarından kaynaklandı. Şu ana kadar 2024 yılında 790 ticari uçak kazası meydana gelmiş olup, bunların 52'si hava koşullarından kaynaklandı.
İki olay arasında bir bağlantı var mı?
Sydney Teknoloji Üniversitesi'nden meteorolog Milton Speer, iki uçak türbülansla karşılaştıklarında aynı bölgede bulunuyorsa, aynı meteorolojiden etkilenmiş olabileceklerini söyledi. Ancak QF17 ve SQ321 şiddetli türbülansa yakalandıklarında birbirlerinden binlerce kilometre uzaktaydılar. Carim, haftanın iki türbülans vakasını birbirine bağlayan belirgin bir atmosferik ya da meteorolojik olay görmediğini belirtti. Son günlerde her iki bölgede de uçan pilotlarla konuştuğunu ve sıra dışı hiçbir şey görmediklerini aktardı. Bununla birlikte, şiddetli türbülans vakalarının artmakta olduğun, 1979 ve 2020 yılları arasında yüzde 55 oranında arttığını ve iklim krizinin sorumlu bir faktör olduğunun düşünüldüğünü biliyoruz.
