Enkaza dönen Gazze'de seçim yapmak hayalden ibaret. “Hiçbir düzeyde yönetim yok. Şehitlerimizi, evlerimizi, topraklarımızı ve paramızı kaybettik” diyor 60 yaşındaki Hac Yazan. Kendisi İsrail'le daha önceki savaşlarda, birinci ve ikinci ayaklanmalarda birden fazla kez hapsedilmişti.
Güneydeki Refah kentine yapılan saldırıdan kaçmaktan yorgun düşen 39 yaşındaki üç çocuk babası Atta, pek çok Filistinlinin artık savaşın sona ermesini istediğini ancak sonuna kadar savaşmaya devam edeceğine inandığı Hamas'ın acımasız yönetiminden korktuğunu söyledi. Atta “Hamas Gazze'yi başladığı gibi elinde tutmaya devam etmekte kararlı ve halkın zarar görmesi ve her şeyin yok olması pahasına kimseyle iktidarı paylaşmayı istemiyor” dedi.
Gazze'deki pek çok kişi, Hamas tarafından yönetilen sağlık bakanlığının rakamlarına göre 35,000'den fazla Filistinlinin ölümüne neden olan savaşta bölgenin büyük bölümünü yerle bir ettiği için İsrail'i suçlasa da yüz binlerce kişiyi evsiz ve aç bırakan bir çatışma yarattığı için Hamas'a duyulan öfke giderek artıyor. Bu da şu soruyu akla getiriyor: Gazze Hamas'a karşı ayaklanmaya hazır mı?
Gazzelilerin 3’te 2’si Hamas’a karşı
Grup 2006'daki parlamento seçimlerinde çoğunluğu kazandı ve birçok kişi yozlaşmış Filistin Yönetimi'ne hakim olan El Fetih'e alternatif olarak Hamas’a oy verdi. Bir yıl sonra El Fetih'le bir hafta süren kanlı çatışmaların ardından Hamas’ın silahlı güçleri Gazze'yi ele geçirdi ve o zamandan beri de yönetiyor. Ancak mart ayında Filistin Politika ve Anket Araştırmaları Merkezi tarafından insanların özgürce konuşabilmeleri için “gizli” yapılan bir ankete göre Gazze'de Hamas'a karşı ciddi bir muhalefet var ve Gazzelilerin üçte ikisi İran'la müttefik olan bu gruba karşı çıkıyor. Anketi yürüten Halil Şikaki “Yarın seçim olsa, Hamas şu anda Batı Şeria'daki Filistinlilerin yaklaşık üçte birinin, Gazze'deki Filistinlilerin ise üçte birinin desteğine sahip. Bu oran 7 Ekim öncesine göre daha düşük” dedi.
İsrail'in merkezi savaş stratejisi Hamas'ı yok etmeyi hedeflerken, Gazzeliler İslamcı gruba destek vermenin ağır bedelinin farkında. Ancak Hamas aynı zamanda acımasız bir yönetici olarak da görülüyor. Yardım kuruluşları Hamas'ı muhaliflerini gözaltına almak, işkence etmek ve hukuksuz bir şekilde öldürmekle suçluyor ve İsrail ile “işbirlikçi” olmakla itham ediyor.
Yardım konvoylarında baskı
Mart ayında Hamas bağlantılı bir internet sitesi, İsrail'in yerel aşiret liderleriyle temas halinde olduğuna dair haberlerin sızmasının ardından Gazzelileri yardım konvoylarını kolaylaştırmak için İsrail ile işbirliği yapmamaları konusunda uyardı. Bazı Gazzeliler Hamas'ın insani yardımları kendine sakladığını ve destekçileri arasında dağıttığını düşünürken, bazıları da Hamas'ın duygusuz ve hissiz olarak görülen resmi açıklamalarına öfkeleniyor.
Filistinli eski bir bakan, barış müzakerecisi ve Nablus'taki Birzeit Üniversitesi'nde öğretim görevlisi olan Ghassan Khatib, Gazze'deki 2,5 milyon insan arasında iki ana tartışma olduğunu söyledi: “Birincisi, Gazze halkının bu korkunç tepkisini neden beklemiyordunuz? İkincisi, neden hazırlık yapmadınız? Neden şimdiye kadar savaşmaya devam etmek için yeterli cephaneniz var da yeterli ilacınız yok, neden savaşçılar için sığınaklarınız var da siviller için sığınaklarınız yok?”
Katar’daki açıklamalar gerginlik yarattı
Hamas'ın siyasi liderlerinin Katar'da yaptıkları açıklamalar Gazzelileri daha da kızdırdı. Bir televizyon röportajında lider yardımcısı Musa Ebu Marzuk, Hamas'ın neden sivillerin tünellere girmesine izin vermediğine ilişkin bir soruyu, nüfusun Hamas'ın değil Birleşmiş Milletler'in sorumluluğunda olduğunu söyleyerek geçiştirdi. Mart ayında The Times tarafından yıkımın boyutları sorulduğunda ise “özgürlük ve onur içinde yaşamak tüm binalardan bin kat daha değerlidir” cevabını vermişti.
İsrail birliklerinin kısa süreli durgunluk ve çekilmesinden sonra bölge genelinde çatışmalar geçen yılki kadar şiddetliyken Hamas, İsrail ordusunun ele geçirip temizlediği yerlerde yeniden yapılanabildi ancak arkasında kanunsuzluğun ve kaosun geliştiği bir güç boşluğu bıraktı.
Hamas’a güven duyan kesim
Yine de saldırılar genişledikçe ve yoğunlaştıkça, bazı bölge sakinleri İsrail'e karşı savaşan bir askeri güç olarak Hamas'a güven duymaya başladı. Refah'ın doğusundan göç eden yedi çocuk babası Eymen Ebu Nukira “Bu yoğun sıcaklık, savaş, korku ve sürekli endişe içinde umarım savaş sona erer. Ama biz kararlıyız ve İsrail'in başının belası olmaya devam edeceğiz ve umarım direniş her zaman galip gelir” dedi.
Şikaki, “Hamas'ı desteklemeyen pek çok insan aslında direnişi destekliyor ve çeşitli nedenlerle [7 Ekim] saldırısını gerçekleştirme kararını destekliyor. En önemlisi de bunun Filistinliler için tüm evreni değiştiren çok önemli bir olay olması. Filistinlilerin içinde bulunduğu belirsizliği sona erdirecek bir çözüm, Arapların Filistinlileri terk etmesinin sona ermesi ve İsrail'le normalleşme, Filistin meselesini bölgesel aktörler ve uluslararası toplum için çok daha temel ve önemli hale getirdi” dedi.
Buna karşılık İsrail, hava sahasını kullanarak dünyanın geri kalanıyla bağlantısı kesilen insanları hükümetlerine karşı kışkırtıyor. Sosyal medyada açıklama yapan İsrail ordusunun Arapça medya masasından sorumlu Binbaşı Ella Waweya “İnsanlara hareket etmelerini, Hamas'ın sizi canlı kalkan olarak kullandığını söylüyoruz. Bizim asıl işimiz bu” dedi.
“Hamas 7 Ekim’de cehennemin kapılarını açtı”
Kaptan Ella olarak bilinen 34 yaşındaki Waweya, Gazzelilerin nereye gidecekleri ve kime inanacakları konusunda “güvenilir bir kaynak” olarak sosyal medya üzerinden kendisiyle sık sık iletişime geçtiğini söyleyerek “Arap dünyası da Gazzeliler de Hamas'ın 7 Ekim'de halka cehennemin kapılarını açarak herkese acı getirdiğini biliyor. Halk ateş altında ve bunun nedeni Hamas'ın sadece kendisi için endişelenmesi” dedi. Yaşlı bir kadının Hamas'ı Gazze'ye reform değil yıkım getirmekle suçladığını aktardı. Waweya ile paylaşılan bir TikTok videosunda bir kadın şöyle diyordu: “Ben de Hamas'a oy verdim. Değişim nerede, reform nerede? Tüm ülkeyi yok ettiler ve halkı yoksullaştırdılar. İnsanlar yiyecek bir şey bulamıyor.”
ABD'nin İsrail'le savaşın sona ermesinin hemen ardından Gazze için bir vizyonu var. Bölgeyi yeniden canlandırılmış bir Filistin Yönetimi’nin devralmasını, Batı Şeria ve Gazze'deki Filistinlileri toprak olarak olmasa da yönetim olarak birleştirmesini öngörüyor. Ancak bu vizyon, Filistinlilerin çoğunluğu tarafından desteklenmiyor ve Yönetim'in yozlaşmış olduğunu, İsrail'e borçlu olduğunu ve hiçbir kurumunun halk nezdinde meşruiyetinin bulunmadığını düşünüyorlar.
"El Fetih hala güçlü"
Şikaki, “Hamas'ın desteği azalmış olsa da, bir sonraki rakibi olan El Fetih, Filistin Yönetimi ve [Mahmud] Abbas'a kıyasla hala güçlü” diyor. Gazzelilerin çoğunluğu için Hamas hala sınırlı seçenekler arasında en iyisi. Şikaki “Bence Gazzelilerin çoğu Hamas'ın kontrolü elinde tutmasını tercih eder. Hamas da dahil olmak üzere tüm grupların üzerinde anlaştığı, siyasi olmayan, geçici, teknokratik ve Gazze'yi altı ay ya da bir yıl boyunca kontrol edebilecek ve ardından seçimlere gidecek bir hükümet olması daha iyi olur” dedi.
