Filipinler'de, Uluslararası Polis Teşkilatı (Interpol) tarafından kırmızı bültenle aranan eski Devlet Başkanı Rodrigo Duterte, Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin (UCM) "uyuşturucuyla savaş" operasyonları kapsamındaki yakalama kararının ardından tutuklandı.
Filipinler güvenlik güçleri, başkent Manila'daki Ninoy Aquino Uluslararası Havalimanı'nda, Hong Kong seyahatinden dönen Duterte'yi gözaltına aldı. Duterte, UCM'nin 'uyuşturucuyla savaş' operasyonları kapsamında verdiği yakalama kararının ardından tutuklandı.
Duterte'nin destekçileri eski Devlet Başkanı'nın "anayasal haklarının ihlal edildiği" gerekçesiyle gözaltı kararına tepki gösterdi. Öte yandan, Duterte karşıtları, adaletin yerini bulduğunu, Duterte yönetiminde "uyuşturucuyla savaş" operasyonlarında cinayet işleyen polisler ve suçluların ceza almaları gerektiği görüşünde. Filipinler Cumhurbaşkanlığı İletişim Ofisi, Duterte'nin sağlık durumunun iyi olduğunu açıkladı.
Filipinler Devlet Başkanı Ferdinand Marcos Jr., Duterte'yi taşıyan uçağın UCM'nin bulunduğu Hollanda'nın Lahey kentine gitmek üzere Filipin hava sahasını terk ettiğini doğruladı.
Başkan Yardımcısı kızından tepki: Zorla götürülüyor
Rodrigo Duterte'nin kızı, Filipinler Devlet Başkan Yardımcısı Sara Duterte, babasının tutuklanmasına sert tepki gösterdi. Manila yönetiminin, eski Devlet Başkanı'nı 'dış güçlere teslim ettiğini' savunan Duterte, "Bu, egemenliğimize karşı ve ulusumuzun bağımsızlığına inanan her Filipinli'ye açık bir hakaret" ifadesini kullandı. Babasının tutuklanmasını kınayan Sara Duterte, "Bunu yazarken bu gece (Rodrigo Duterte) zorla Lahey'e götürülüyor. Bu adalet değil, bu baskı ve zulümdür." dedi.
Suçlamaları kabul etmedi, Filipin mahkemelerinde yargılanmak istedi
Rodrigo Duerte, tutuklanmasına neden olan binlerce kişinin öldüğü, uyuşturucu karşıtı operasyonları için hiçbir zaman özür dilemedi. Salı günü tutuklanmasının ardından, kızı Veronica Duterte tarafından çevrimiçi olarak yayınlanan bir videoda, tutuklama emrinin dayanağını sorgulayarak, "Hangi suçu işledim?" diye sordu. Daha sonraki bir videoda, "Eğer bir günah işlediysem, beni Filipinli yargıçların önünde Filipin mahkemelerinde yargılayın ve kendi ülkemde hapse girmeme izin vereceğim" dedi. Duterte, yaklaşan 12 Mayıs ara seçimlerinde Davao belediye başkanlığına tekrar aday olmayı planlıyordu.
UCM soruşturmasının geçmişi
UCM, Duterte'nin görev yaptığı 2016 ila 2022 yıllarında "uyuşturucuyla savaş" operasyonlarında işlendiği iddia edilen insanlığa karşı suçlar için Eylül 2021'de soruşturma yürütülmesine karar vermişti. Ancak yılın sonlarına doğru Filipinler aynı iddiaları incelemiş ve son merci olarak UCM'nin yargı yetkisinin olmadığının öne sürülmesi üzerine soruşturma askıya alınmıştı.
Filipinler, UCM'nin ön soruşturma başlatmasının ardından 17 Mart 2018'de mahkemenin kurucu anlaşması olan Roma Statüsü'nden çekilmişti. UCM, 18 Temmuz 2023'te soruşturmanın devamına karar vermişti.
Başkan Marcos JR önce reddetti, sonra işbirliğine gitti
Duterte ve Marcos aileleri, 2022'deki son seçimlerde, Duterte'nin isteklerine karşı kızı Sara'nın babasının görevini talep etmek yerine Marcos Jr.'ın başkan yardımcısı olarak aday olduğu zorlu bir ittifak oluşturdu. İki aile ayrı siyasi gündemler peşinde koştukça, ilişki son aylarda kamuoyunda bozuldu.
Marcos, başlangıçta UCM soruşturmasında işbirliği yapmayı reddetti, ancak Duterte ailesiyle ilişkisi kötüleştikçe tavrını değiştirdi ve daha sonra Filipinler'in işbirliği yapacağını belirtti.
'Doğu'nun Donald Trump'ı'
Duterte, Manila'nın güneyindeki Mindanao bölgesinden çıkan ilk lider olduğu için Filipinler'de oldukça popüler olmaya devam ediyor. Burada birçok kişi başkentteki liderler tarafından dışlanmış hissediyor. Duterte, genellikle Manila ve kuzey bölgelerinde daha yaygın olarak konuşulan Tagalog yerine bölgesel dil olan Sebuanca konuşuyor. 2022'de istifa ettiğinde, 10 Filipinliden neredeyse dokuzu, başkanlık performansından memnun olduklarını söylemişti.
Popülist söylemleri ve açık sözlü ifadeleri ona 'Doğu'nun Donald Trump'ı' lakabını kazandırdı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i "idolü" olarak adlandırdı ve onun yönetimi altında Filipinler, dış politikalarını uzun süredir müttefiki olan ABD'den uzaklaştırarak Çin'e çevirdi.
Duterte'nin ardından göreve gelen Marcos, Manila'nın Washington ile bağlarını yeniden kurdu ve Filipinler'in Çin ile deniz anlaşmazlığı içinde olması nedeniyle Duterte hükümetini 'Çin uşağı' olmakla eleştirdi.
Çin Dışişleri Bakanlığı Salı günü "durumun gelişimini yakından takip ettiğini" ve UCM'yi Duterte'nin tutuklanmasında "siyasallaştırma" ve "çifte standartlara" karşı uyardığını söyledi. Duterte'nin kızı ve siyasi varisi Sara Duterte, 2028'de olası bir başkan adayı olarak gösteriliyor. Görevdeki başkan Marcos, anayasa gereği yeniden seçilemiyor.
