Rusya, Wagner lideri Yevgeniy Prigojin'in paralı asker grubunun isyandan vazgeçmesinin ardından Belarus'a taşınmayı kabul ettiğini açıkladı. Belarus ayrıca Rus birliklerinin sınırından geçerek Ukrayna'yı işgal etmesine ve Rus nükleer silahlarının topraklarına yerleştirilmesine de daha önce izin vermişti.
Belarus nerede ve nasıl bir ülke?
BBC'nin haberine göre Belarus, hem Rusya hem de Ukrayna ile sınırı olan, denize kıyısı olmayan bir Doğu Avrupa ülkesi. 1991'e kadar eski Sovyetler Birliği'nin bir cumhuriyetiydi. 9 milyon nüfusa sahip olan Belarus, aynı zamanda Avrupa'nın en yoksul ülkelerinden biri. Özel sektör oldukça zayıf ve ülke ekonomisinin pek çok bölümü devlete ait.
Geçmişte Avrupa'nın "son diktatörlüğü" olarak tanımlanan ülkede hükümet, sivil özgürlükleri bastırdığı ve basını kısıtladığı gerekçesiyle ağır eleştirilere maruz kaldı.
Batılı ülkeler Lukaşenko'yu tanımıyor
Liderleri Aleksandr Lukaşenko 1994'ten beri görevde. Ancak İngiltere, Avrupa Birliği (AB) ve ABD, seçimlere hile karıştırıldığına inandıkları için Lukaşenko'yu artık devlet başkanı olarak tanımıyor.
2020'deki son cumhurbaşkanlığı seçimi, güvenlik güçleri tarafından acımasızca bastırılan aylarca süren protestolara yol açtı. Kremlin, güvenlik güçlerini desteklemeyi teklif ederek ve 1,5 milyar dolarlık acil kredi sağlayarak Lukaşenko'yu destekledi.
Lukaşenko Batı'dan koptu Rusya'ya sığındı
İngiltere'nin Belarus eski Büyükelçisi olan ve şu anda Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü düşünce kuruluşunda görev yapan Dr. Nigel Gould-Davies, "Lukaşenko Batı ile köprüleri yaktı ve kendi halkından izole oldu" dedi ve ekledi: "Bu onu Rusya'ya daha da bağımlı hale getirdi"
Belarus Wagner isyanında ne rol oynadı?
Lukaşenko, Prigojin ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasındaki görüşmelerde aracı rolüyle öne çıktı. İsyan tüm hızıyla sürerken Lukaşenko'nun tüm dünyaya "Wagner anlaşmayı kabul etti" şeklinde duyuru yapmasıyla ismi yeniden dünya gündemine oturdu.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 2022 yılında Minsk'e yaptığı ziyarette şu sözleri kaydetti:
Belarus, bizim için sadece on yıllardır karşılıklı çıkarlarımızı göz önünde bulundurduğumuz ve birlikte çalıştığımız iyi bir komşumuz değil, Belarus bizim için kelimenin tam anlamıyla müttefiktir.
Kremlin'e göre Prigojin geri adım attı, birlikleri Moskova'ya yürümekten vazgeçti ve Lukaşenko ile doğrudan görüştükten sonra Belarus'a taşınmayı kabul etti.
Belarus muhalefeti Prigojin'i istemiyor
Ancak Belaruslu muhalefet lideri Svetlana Tikhanovskaya, Prigojin'in Belarus'a yerleşmesine izin verilmesinin "daha fazla suçlu ve hayduta" ihtiyacı olmayan ülkeye "yeni bir istikrarsızlık unsuru eklediğini" söyledi.
Ancak muhalefetin tek karşı olduğu konu Prigojin'in Belarus'a sığınması değil, sorun çok daha derin. 2021 yılında Belarus, Rus birliklerinin burada konuşlanmasına izin veren bir güvenlik anlaşması imzaladı.
Royal United Services Institute adlı düşünce kuruluşundan Emily Ferris, "Putin çok baskı yapmış olmalı, çünkü Lukaşenko daha önce Rus güçlerini ağırlamayı hep reddetmişti" şeklinde konuştu.
Ocak ve Şubat 2022'de Rus kuvvetleri Belarus'ta ortak askeri tatbikatlar düzenledi ve ardından 30 bin kadar asker Ukrayna topraklarını işgal etti. Belarus'un önemi ise şuydu: Ülke, bulunduğu konum itibariyle Ukrayna'nın başkenti Kiev'e giden en kısa yolun üzerindeydi.
Belarus muhalefetinde işgal korkusu
Rusya, işgalin başlangıcından bu yana Belarus topraklarını Ukrayna'ya saldırı düzenlemek için kullanıyor ve Belarus'un egemenliğini fiilen ortadan kaldırıyor. Putin'in iktidarının zayıfladığını gösteren her işaret, Moskova'ya büyük ölçüde bağımlı olan Minsk'teki rejimi tehdit ediyor.
Batılı ülkeler Rusya ile Belarus'a yönelik çeşitli alanlarda yaptırımlar uyguluyor ve Lukaşenko, yaptırımların olumsuz etkisini Rusya ile atılan ortak adımlarla aştıklarını her fırsatta belirtiyor.
Wagner isyanının başladığı gün Lukaşenko'ya meydan okuyan muhalefet lideri Tikhanovskaya, Wagner isyanının "Rus ordusunu Belarus'tan atmak için en iyi şans" olduğunu kaydetti. Tikhanovskaya yaptığı çağrıda "Eğer bu şansı kaçırırsak Rusya Ukrayna'ya yaptıklarının aynısını bize de yapacak" dedi.
Belarus tarafsızlığını Ukrayna işgaliyle yitirdi
Ukrayna işgali sonrası Belarus tarafsızlığını yitirdi ve nükleer silah sahibi olmayan ülke statüsünü de gerilerde bıraktı. Ardından Rus güçlerinin askeri hava üslerini kullanmasına, topraklarından füze ateşlemesine ve demiryolu ve karayolu bağlantılarını kullanmasına izin verdi.
Tüm bu gelişmeler yaşanırken Batılı ülkeler de elbette boş durmadı. İngiltere, AB, ABD ve Kanada, Rusya'nın yanı sıra Belarus'a da yaptırım uyguladı.
Yaptırımlar Belarus'u savaştan uzak tuttu
Yaptırımlar işe yaramıyor gibi görünse de düşünce kuruluşu Uluslararası Kriz Grubu'ndan Oleg Ignatov, bu fikirde değil ve yaptırımlar sonrası Lukaşenko'nun Belarus birliklerini Ukrayna'da savaşmaktan uzak tutmayı başardıklarını söylüyor.
Ignatov, Lukaşenko'nun pek çok noktada Rusya'dan taraf olduğunu ancak savaşa doğrudan girmeyerek sahip olduğu son özgür kaldığı alanı korumaya çalıştığını söyledi.
Belarus'ta hangi Rus nükleer silahları var?
Mart ayında Putin, "bizi stratejik bir yenilgiye uğratmayı düşünenleri" uyarmak için Rusya'nın Belarus'a taktik nükleer füzeler yerleştireceğini söyledi. Putin, nükleer başlık taşıyabilen bazı İskender füzelerinin çoktan ülkeye taşınmış olduğunu kaydetti. Taktik nükleer silahlar, savaş alanında belirli hedeflere karşı kullanılmak üzere tasarlanmış küçük nükleer savaş başlıkları içeriyor.
Belarus 1994 yılında nükleer silahları kaldırmayı kabul ettiğinden bu yana topraklarında nükleer silah bulundurmuyordu. Rus devlet televizyonuna konuşan Lukaşenko, Rusya'nın Belarus'a nükleer silah yerleştirmesine izin vermekle kalmadığını belirterek, "Onları geri istedik" dedi.
Belarus üzerinden Avrupa'ya nükleer göz dağı
Dr. Gould-Davies Rusya'nın Belarus'a nükleer başlıkları taşımada inat etmesini şuna bağlıyor: "Putin'in Ukrayna'yı vurmak için bu silahları Belarus'a taşımasına gerek yoktu ama Batı'daki hedefleri tehdit edebilmek için eline sağlam bir koz geçti"
