Alaska’daki görüşmede Başkan Vladimir Putin, ABD ile Rusya’nın Pasifik kıyılarında daha fazla iş yapabileceğini söyledi. Başkan Donald Trump da “İş birliği yapmayı dört gözle bekliyoruz” yanıtını verdi. Ancak kapalı kapılar ardında, iki ülkenin en büyük enerji şirketleri çoktan bir yol haritası çizmişti: Rusya’nın uzak doğu kıyılarındaki petrol ve gaz sahalarına geri dönmek.
Exxon Mobil gizli görüşmeler yürüttü
Kaynakların aktardığına göre, bu yıl Exxon Mobil’in üst düzey yöneticilerinden biri, ABD ve Rusya hükümetlerinin onayı durumunda dev Sakhalin projesine geri dönmeyi görüştü.
Görüşmelerin hassasiyeti nedeniyle sadece Exxon’daki birkaç kişi bu görüşmelerden haberdardı. Şirketin Kıdemli Başkan Yardımcısı Neil Chapman, Exxon tarafında görüşmelere liderlik etti.
ABD hükümeti gözleminde ilk temaslar
Biden ve Trump yönetimleri döneminde, Exxon ve diğer şirketler ABD Hazinesi’nden lisans alarak Rusya ile stranded (askıya alınmış) varlıklar hakkında görüşmeler yapabiliyordu. İlk görüşmeler, Exxon’un 2022’de Rusya’dan çekilmesinin hemen ardından gerçekleşti.
Exxon yöneticileri, Rusya’ya geri dönmeleri halinde ABD hükümetinden destek istedi ve olumlu bir geri dönüş aldı. CEO Darren Woods, yakın dönemde Beyaz Saray’da Trump ile bu olası dönüşü görüştü.
Sakhalin Projesi: Exxon'un en büyük yatırımlarından
1995’te anlaşmaya varılan Sakhalin-1 projesi, Exxon’un en büyük yatırımlarından biriydi. Şirket, Rosneft ile birlikte projeyi yürütüyordu; Japon ve Hint şirketleri de ortak olarak projede bulunuyordu.
2022’deki işgali takiben batılı şirketler Rusya’dan çekildiğinde Exxon üretimi azalttı ve hisselerini satacağını açıkladı. Ancak Moskova satışa izin vermedi ve Exxon’un hisselerini elinden aldı. Şirket, bu durumu “kamulaştırma” olarak nitelendirdi.
Kremlin için büyük bir kazanç
Exxon’u Rusya’ya geri çekmek, Kremlin için büyük bir kazanım olur. Ülke, ekonomiyi istikrara kavuşturmak ve batılı yatırımları çekmek için barış görüşmelerine enerji yatırımlarını eklemeyi amaçlıyor. Ancak geri dönüş, Trump’ın Ukrayna savaşını bitirme çabalarına bağlı olarak değişebilir; aksi takdirde Putin savaşı sürdürürse yaptırımlar daha da sıkılaştırılabilir.
Temaslar yoğunlaştı
Exxon-Rosneft işbirliğini yeniden başlatma görüşmeleri, Trump’ın bu yılki göreve başlamasından hemen sonra yoğunlaştı. Şubat ayında Suudi Arabistan’ın Riyad kentinde ABD ve Rus yetkililer barış görüşmeleri açarken, Rusya Amerikan şirketlerine Arktik enerji yatırımları da dahil fırsatlar sundu.
Gizli görüşmelerde Exxon’un Chapman’ı, Rosneft CEO’su Igor Sechin ile Katar’ın başkenti Doha’da bir araya geldi. Sechin, Putin’in yakın müttefiki olarak ABD yaptırımlarına tabi ve Amerikalıların kendisiyle normal şekilde işlem yapması yasak. Ancak Exxon, özel bir Hazine lisansı ile görüşmeleri yürüttü.
Putin, düzenlemeyi kaldırdı
Alaska zirvesi günü, Putin Exxon’un geri dönüşünü engelleyen bir düzenlemeyi kaldırdı. Buna göre, yabancı şirketler Sakhalin’i işleten Rus firmasında hissedar olabilecek, ancak yurt dışından ekipman ve yedek parça sağlamaları ve yaptırımların kaldırılması için lobi yapmaları şart.
Değişen iş ortamı
Exxon geri dönse de farklı bir ortamla karşılaşacak. Rus ekonomisi yaptırımlar, yüksek faiz ve enflasyon nedeniyle yavaşladı. Varlık el koymaları yaygın, savaş koşullarında Kremlin enerji sektörünü daha da sıkı kontrol ediyor. Avrupa artık Rus petrolünü kullanmazken, Hindistan ve Çin alımlarını sürdürüyor.
İletişim savaş boyu sürdü
2022 işgalinin ardından gerilim artmış olsa da, Exxon Rosneft ile arka kapı iletişimini sürdürdü. Sakhalin, Exxon’un toplam üretiminin yaklaşık %3’ünü oluşturuyor ve şirket, doğal gaz rezervlerini sıvılaştırıp tankerlerle ihraç etmeyi planlıyordu.
Rosneft, Exxon’un sermaye, teknoloji ve yönetim uzmanlığından faydalanmayı hedefliyor.
Kaynak: Gazete Oksijen
