İsrail Gazze'de Hamas'ı ortadan kaldırmayı amaçlayan bir kara harekâtı planlarken, yakın tarihte başka yerlerde olan örnekler bu hedefe ulaşabileceğini gösteriyor ancak bu İsrail askerleri ve daha da önemlisi arada kalan Filistinli siviller için çok büyük bir bedel anlamına geliyor.
Şehir savaşları, özellikle de çok sayıda yüksek binanın bulunduğu yoğun arazilerde ki Gazze'de altı katın üzerinde çok sayıda bina var, doğal olarak savunmacıların lehine. Yakın muharebe de genellikle teknolojik olarak daha gelişmiş tarafın avantajlarını azaltır ki bu da İsrail'in müthiş askeri üstünlüğünü kısmen dengeleyecek bir şey. Yine de geçen birkaç yıl içinde büyük şehirler ele geçirildi ve onları savunan güçler yok edildi ya da esir alındı. İsrail'de sıklıkla gündeme getirilen en önemli örnek 2016-17 yıllarında ABD öncülüğünde Irak'ın ikinci büyük kenti Musul'u İslam Devleti'nden geri almak için yürütülen operasyon. Musul'un o zamanki nüfusu Gazze Şeridi'nin 2.1 milyonluk nüfusuna yakındı.
"Büyük kayıplar ve büyük hasar anlamına geliyor"
Le Beck risk yönetimi danışmanlık şirketinin istihbarat şefi Michael Horowitz, "İsrail yapmak istediğini söylediği şeyi yaparsa yani Hamas'ı devirir ve Hamas'ın askeri kabiliyetlerini yok ederse Gazze Şeridi'nin her yerinde bir Musul'dan bahsediyoruz demektir. Ve bu gerçekten büyük sivil kayıplar ve gerçekten büyük hasar anlamına geliyor" ifadelerini kullandı.
Musul'da 277 gün süren savaş gerçekten de kanlı ve uzun süren bir harekâttı ve gerçek bilançosu hiçbir zaman tam olarak bilinemedi. Associated Press'in mezarlık kayıtlarına ve hükümet dışı kuruluşlar tarafından derlenen verilere dayanarak yaptığı bir araştırma, Musul'da 9 bin ila 11 bin arasında sivilin öldürüldüğünü ortaya koydu. Irak kentinin tarihi merkezinin büyük bölümü enkaza dönüştü. İslam Devleti savaşçıları, 2014 yılında halifeliklerini ilan ettikleri Musul'un tarihi Ulu Camii El-Nuri'yi havaya uçurdu.
Musul'daki Irak güçlerine sahada destek sağlayan ABD ordusu için Musul, 1968'de Vietnam'daki Hue savaşından bu yana ilk uzun süreli şehir harekâtı oldu. ABD Ordusu'nun Musul Çalışma Grubu, harekatın ardından yaptığı değerlendirmede, İslam Devleti'nin koalisyonun silahlı çatışma hukukuna uyma çabasını kendisine karşı bir silah olarak kullandığını, ABD'nin ya operasyonları yavaşlatmak zorunda kalarak İslam Devleti'ne avantaj sağladığını ya da sivilleri öldürme riskini artırdığını belirtti.
Siviller daha fazla risk altında
Musul'daki ABD destekli güçlerin çoğu Şii milisler ya da çoğunluğu Şii olan Irak ordusu ve polisinden oluşsa da bu tür sivil kayıplara yönelik inceleme ve tolerans İsrail'in Gazze'de karşı karşıya kaldığı durumun yakınından bile geçmiyordu. Gazze'de Hamas'ın kontrolündeki sağlık bakanlığına göre bombardımanlarda şimdiden 4 bin Filistinli hayatını kaybetti ve bu sayı dünyanın dört bir yanında protestolara ve ateşkes çağrılarına yol açtı. Sağlık Bakanlığı'nın doğrulanmamış rakamlarına 17 Ekim'de El-Ehli Baptist Hastanesi'nde öldüğünü söylediği 471 Filistinli de dahil. ABD ve bağımsız analistler patlamanın yanlış ateşlenen bir Filistin roketinden kaynaklandığını ve ölü sayısının çok daha az olduğunu öne sürüyor.
Dubai'de yaşayan ve Irak üzerine kapsamlı çalışmaları bulunan bağımsız güvenlik danışmanı Patrick Osgood, "Irak çok bölünmüş bir toplum olsa da ve Musul'a gelen güçler Musullu olmasa da temel bir ayrım var. Kendi topraklarını özgürleştiriyorlardı. Gazze'de durum böyle değil" değerlendirmesini yaptı. Rusya'nın işgalini püskürten Ukrayna'da siyasi koşullar daha da farklı. Ancak salt taktiksel açıdan bakıldığında, Rusya'nın geçen yıl Mariupol'u kuşatması İsrail'in Gazze'de karşılaşabileceği ürkütücü zorluklara da işaret ediyor. Ukrayna'nın diğer bölgelerinden farklı olarak Rusya Mariupol üzerinde hava üstünlüğüne sahipti ve 450 bin nüfuslu kıyı kentini aylarca vurdu. Ukraynalıların tahminlerine göre sivil ölü sayısı on binlerle ifade ediliyordu ve ölüler genellikle buldozerlerle enkaza gömülüyordu.
Yıllardır geniş bir tünel ve tahkimat ağı hazırlayan ve İsrail'le olan savaşının zamanlamasını belirleyen Hamas'ın aksine, Mariupol'daki Ukrayna kuvvetleri Rus işgalini beklemiyordu ve silah, mühimmat ya da yakıt stoklamamıştı. Savaşın başlamasına sadece üç gün kala Ukrayna'nın elindeki diğer bölgelerle bağlantıları kesildi.
"Kolay bir yolu yok"
Yine de Rus ordusu Mariupol savaşında büyük kayıplar verdi, en az iki generalini kaybetti ve şehri ancak Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy'nin hayatta kalan Ukrayna güçlerine yaklaşık üç ay sonra teslim olmalarını emretmesinin ardından ele geçirebildi. Dış Politika Araştırma Enstitüsü'nde kıdemli bir araştırmacı olan Rob Lee, "Şehir savaşları çok yavaş, uzun süreli ve maliyetlidir. Bunu yapmanın kolay bir yolu yok. Kentsel araziyi savunan bir düşmanla karşı karşıya geldiğinizde, özellikle de bir saldırı hazırlığı için zamanı olan bir düşmanla.... İyi savunma yapan ve çabuk pes etmeyen biri için bu zaman alır" diye konuştu.
Gazze için küresel ateşkes baskısı artarken ve 300 binden fazla yedek askerini askere çağırması ekonomiye zarar verirken İsrail'in sahip olamayacağı tek meta zaman. Washington Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü'nde Irak ve Suriye'de İslam Devleti'ne karşı yürütülen kampanyayı kapsamlı bir şekilde araştıran uzman Michael Knights'a göre buradaki askeri paradoks, İsrail ne kadar hızlı hareket etmeye zorlanırsa o kadar fazla kaba kuvvet kullanmak zorunda kalacak, bu da sivil kayıpları ve Gazze'nin altyapısına verilen zararı arttıracak.
Acele etmesi kayıpları artırır
Knights, "Musul'da olduğu gibi birileri operasyona yapay bir hız kattığında ve 'Daha hızlı, daha hızlı, halledin' dediğinde, işte o zaman 'savaş hızlandırıcılarınız' tüm şehri yerle bir etmeye odaklanır. İsraillilerin yerinde olsaydım, uluslararası topluma şunu söylerdim: 'Bize 180 gün verin, bunu daha az kayıpla yapalım. Eğer bizi 30 gün içinde bunu yapmaya zorlarsanız, bu sizin suçunuz olur" ifadelerini kullandı.
Şehir savaşlarında birliklerin eğitimi, donanımı ve motivasyonu diğer ortamlardan çok daha önemli bir rol oynar. İsrail'in 7 Ekim'de Hamas'ın İsrail sınırındaki köy ve kasabaları basıp çoğu sivil bin 400 kişiyi öldürdüğü ilk başarısızlıklarına rağmen İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) Musul'da savaşan Irak birlikleri ve savaşçıları ya da 2017'de İslam Devleti'ni Rakka'dan çıkaran Suriyeli milisler bir yana, Mariupol'daki Rus kuvvetlerinden bile çok daha yetenekli bir ordu.
"Hamas Gazze'yi sürdürülebilir şekilde savunamaz"
ABD Merkez Komutanlığı'nın eski stratejik istihbarat danışmanı olan ve 2018-21 yılları arasında ABD'nin Suriye Özel Temsilcisi olarak görev yapan ABD Ordusu Albay Joel Rayburn, IDF'nin Gazze'deki hedeflerine ulaşabileceğinden pek şüphesi olmadığını ve bazı açılardan Musul'daki koalisyondan daha kolay bir mücadeleyle karşı karşıya olduğunu söyledi. Rayburn, "Bu kesin bir sonuç. Hamas Gazze'de taktiksel olarak yenilecek, Gazze'yi sürdürülebilir bir şekilde savunamazlar. Askeri açıdan Gazze bir ada gibi. Gazze'nin etkili bir şekilde savunulması mümkün değil çünkü Hamas'ın ikmal yapacak bir yolu ve ön cephe operasyonlarını destekleyecek bir arka alanı yok" dedi.
İsrail'in Gazze'de 2008-2009 ve 2014'te olmak üzere iki kara operasyonu deneyimi var ancak her ikisi de Hamas'ın kökünü tamamen kazımaktan ziyade caydırmayı amaçlıyordu ki bu çok daha zor bir mücadele. 2014 yılında İsrail'in seçkin Golani tugayı Gazze'nin Shujaiya mahallesini ele geçirmeye çalışırken ağır kayıplar verdi. Ancak çok sayıda sivilin ölümüne neden olan hava saldırıları ve yoğun topçu ateşi sonrasında ilerlemişti.
İran o zamandan bu yana Hamas'a modern tanksavar güdümlü füzeler de dahil olmak üzere daha sofistike silahlar sağladı. Musul'da İslam Devleti savaşçıları tarafından kullanılan ve şimdi Ukrayna'daki savaşın ayrılmaz bir parçası olan, mühimmat atan ya da tanklara veya zırhlı araçlara çarpan küçük insansız hava araçları ek tehlikeler yaratacak. İsrail'in daha gelişmiş tankları ve zırhlı araçları insansız hava araçları ve güdümlü füzelere karşı modern Trophy savunmalarına sahip olsa da, kusursuz bir koruma sağlamaları gerekmiyor.
Tel Aviv'deki Ulusal Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü'nde kıdemli bir araştırma görevlisi ve İsrail Stratejik İşler Bakanlığı'nda Filistin işlerinden sorumlu eski bir başkan olan Kobi Michael, "Hamas bekliyor, Hamas kendisini kara saldırısına hazırladı ve hiç şüphesiz kayıplar olacak. Ancak bu korkunç saldırılardan sonra şunu da çok iyi anlıyoruz ki bu mahallede burada kalmak için fedakârlık yapmak zorundasınız. Diğer seçenek ise bavullarımızı alıp gitmek" diye konuştu.
Hamas'ın 7 Ekim saldırılarını gerçekleştirmesine olanak tanıyan ve İsrail güvenlik kurumlarının itibarını ciddi şekilde zedeleyen büyük istihbarat ve askeri başarısızlıklar, yaklaşan Gazze savaşının risklerini daha da artırıyor. 2011'de Libya'daki hava harekatını yöneten İngiltere Savunma Bakanlığı eski operasyon şefi ve emekli Hava Mareşali Edward Stringer, "Bu savaşı kazanmak zorundalar ama bunu çok akıllıca bir operasyonel tasarım ve gerçekten etkileyici istihbarat odaklı askeri kapasitelerle yaptıklarını göstermek zorundalar. Elinizdeki tüm ağır silahları bir intikam eylemi olarak Gazze'yi dümdüz etmek için kullanmak, müttefiklerinize 'Bunu nasıl savunacağız' diye düşündürürken düşmanlarınızı daha da birleştirmek pek akıllıca olmaz" dedi.
