Zoubiré Patrice Sia kurduğu okul için yazı tahtası ve deftere ihtiyaç duyduğunda nereye başvuracağını biliyordu. Televizyonda, gazetelerde ve internette Afrika Girişimi adlı Rusya yanlısı bir grubun reklamını görmüştü. Grubun başkanının “tereddüt bile etmediğini” söyleyen Sia, geçtiğimiz Pazartesi günü birlikte okulun bahçesine yeni yazı tahtaları ve yüzlerce defter taşıdıklarını anlattı. Her defterin üzerinde Burkina Faso'nun geçici devlet başkanı İbrahim Traoré ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in el ele tutuşmuş bir fotoğrafı yer alıyordu.
Afrika Girişimi Başkanı Soumaïla Azenwo Ayo “Ibrahim Traoré” diye bağırdı. Öğrenciler “Yaşasın!” diye karşılık verdi. Daha sonra Ayo, “Vladimir Putin!” diye bağırdı. “Yaşasın! Yaşasın! Yaşasın!” diye bağıran öğrenciler, tıpkı Sia ile prova yaptıkları gibi yumruklarını havaya kaldırarak karşılık verdi.
Afrika Girişimi ve Rusya kaynaklı bağışlar
Ayo, kuruluşundan bu yana geçen bir yıl içinde Afrika Girişimi'nin “Burkinabe ve Rus halkları arasındaki dostluğu” teşvik etmek için düzinelerce etkinliğe ev sahipliği yaptığını ve Facebook ve Telegram sayfalarında yaklaşık 10.000 takipçi kazandığını söyledi. Bu girişim, Batılı yetkililer ve analistlerin Kremlin'in Afrika'daki nüfuzunu yeniden tesis etmeye çalışan Rusya'nın imajını güçlendirmek ve Batılı ülkelerin imajını zedelemek için kullandığını söylediği gruplardan oluşan şeffaf olmayan bir ağın parçası. ABD Dışişleri Bakanlığı bu yıl Afrika Girişimi'nin Moskova merkezli ortak kuruluşunu Afrika'da ABD tarafından finanse edilen halk sağlığı projelerini baltalamaya çalışmakla suçlamış, grup ise bunu reddetmişti.
Son yıllarda Rusya, Batı'ya, özellikle de Fransa'ya yakın görülen askeri diktatörlerin hükümetleri devirdiği ve İslamcı aşırılıkçı şiddetin arttığı Batı Afrika'nın bu bölgesindeki çabalarını yoğunlaştırdı. Burkina Faso 23 milyonluk nüfusuyla bu şiddetin merkez üssü konumunda ve geçici devlet başkanı şiddeti durdurmak için Rusya ile birlikte çalışmanın önde gelen savunucularından biri haline geldi.
Afrika'da Rusya'nın artan etkisi
Afrika Girişimi, başkent Ouagadougou'da Rus dövüş sanatları yarışmalarına; Rusya'nın Wagner paralı askerlerini tanıtan filmler de dahil olmak üzere Rus film gösterimlerine ve grubun sosyal medya kanallarına takipçi çekmek için pahalı ödüller içeren çekilişlere sponsor oldu. Geçtiğimiz ay Washington Post gazetecilerinin Afrika Girişimi'nin bazı faaliyetlerine erişimine izin verildi.
Okulda Sia, Traoré'nin Putin ile ilişki kurduğu ve İslamcı aşırılık yanlılarına karşı mücadelede silah ve eğitim için Moskova'ya başvurduğu son yıllara kadar Rusya hakkında pek bir şey bilmediğini söyledi.
Sia, Amerika Birleşik Devletleri ya da Avrupa'ya karşı olmadığını söyledi. Ancak Burkina Faso'nun yardıma en çok ihtiyaç duyduğu dönemde Rusya'nın devreye girdiğini söyledi.
Öğrenciler bir ağaç ile binanın köşesi arasına asılmış Rus bayrağının önünde toplanırken Ayo, Rusya ve Burkina Faso'nun “dekolonizasyon savaşında” zafer kazanacağını ilan eden bir konuşma yaptı. Öğrenciler slogan attı ve tezahürat yaptı. Afrika Girişimi personeli, yakında grubun Facebook ve Telegram sayfalarında paylaşılacak olan fotoğraflar ve videolar çekti. Bir gün önce Ayo, Burkina Faso'nun en büyük festivallerinden birinde Rus kültürünü tanıtan bir stantta mavi-sarı Rus iç içe geçmiş bebekleri düzenliyordu. Arkasında Rus şehirlerinin parlak fotoğrafları; yanında ise Putin'in takım elbiseli ve Traoré'nin askeri kıyafetli gerçek boyutlu kesimleri vardı.
Rusya'nın Afrika'daki yeni sömürgecilik çabaları
Ayo, geçimini sağlamak için motosiklet satan ve tavuk yetiştiren iri yarı bir adam ve Rusya'ya “koşulsuz sevgi” besliyor, ancak oraya hiç gitmediğini söylüyor. “Rus halkının ve Burkinabe halkının birbirine ihtiyacı var” diyen Ayo, “İki halkın bir bütün olmasını istiyoruz” diye ekledi. Rusya'nın kıtadaki etkinliği, birçok Afrika ülkesinin sömürgeci güçlerden bağımsızlığını kazandığı 1960'lara kadar uzanıyor, ancak Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra Moskova'nın etkisi azaldı. Putin yönetimindeki Rusya kıtadaki etkisini yeniden tesis etmeye ve Batı'nın buradaki varlığına karşı koymaya çalışıyor. Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi Araştırma Direktörü Joe Siegle, özellikle Rusya'nın Ukrayna'daki savaşının tırmanmasından sonra, giderek yalnızlaşan ve kaynak sıkıntısı çeken Kremlin için Afrika'nın daha önemli hale geldiğini söylüyor.
Rusya kıtadaki Batı karşıtlığını fırsata çeviriyor
Rusya, özellikle Fransa'nın Batı Afrika'daki eski sömürgelerinde, Batı karşıtı tepkilerin Mali, Burkina Faso ve Nijer'deki son darbelere katkıda bulunduğu sömürge karşıtı duyguları kullandı ve çoğu zaman bu duyguları körükledi. Bu ülkelerdeki cunta liderleri Batılı askerleri kovdu ve İslamcı militanların artan şiddetine karşı Rus askeri personeliyle çalışmayı benimsedi. Aynı zamanda, African Stream ve La Perspective Sahélienne gibi Afrikalı kitleleri Rusya yanlısı ve Pan-Afrikanist anlatıların bir karışımıyla hedefleyen medya siteleri de dahil olmak üzere Afrika Girişimi gibi bir dizi çaba ortaya çıktı. Afrikalı gazeteciler işgal altındaki Ukrayna'ya “savaş turlarına” davet edildi ve Rusya'daki Afrikalı öğrenciler için fırsatlar arttı.
Konrad Adenauer Vakfı Sahel Programı'nın Mali merkezli başkanı Ulf Laessing, Rusya'nın Afrika'da kendini pazarlama konusunda başarılı olduğunu söyledi. Laessing, “Kendilerini satma konusunda Avrupalılardan ya da Amerikalılardan çok daha iyiler” dedi ve ekledi, “Batı kalkınma ihtiyaçlarının yüzde 90'ını finanse ediyor ama bundan hiç söz etmiyorsunuz.”
Bazen Rusya'nın çabaları doğrudan Kremlin'le bağlantılı; ABD Dışişleri Bakanlığı geçtiğimiz günlerde African Stream'in Rus hükümeti tarafından finanse edildiğini açıkladı. Diğer durumlarda ise bağlantılar daha belirsiz oluyor. Ayo festivalde otururken bir WP muhabirine telefonunu gösterdi ve Rusya'nın Burkina Faso'daki yeni büyükelçisine fotoğraflar gönderdiğini açıkladı. Grubu devlet tarafından yönetilmese de, 30 yıldan uzun bir süre önce kapandıktan sonra geçen yıl yeniden açılan Rus Büyükelçiliği ile “bağlantılı” çalıştığını söyledi. Ayo, “özel bağışçılar” demek dışında grubun finansmanının nereden geldiğini belirtmeyi reddetti. Kendisinin düzenli bir maaş almadığını da sözlerine ekledi.
Mevcut strateji Wagner’i andırıyor
Afrika Girişimi, Artyom Kureev tarafından yönetilen aynı isimli bir Rus haber kanalının Moskova'da yayına başlamasından kısa bir süre sonra kuruldu. Batılı analistler, Wagner'in kurucusu Yevgeniy Prigozhin'in bir uçak kazasında hayatını kaybetmesinden bir ay sonra yayına başlayan kanalın Prigozhin'in medya imparatorluğuyla benzer stratejiler izlediğini ancak Rus devletiyle daha yakından bağlantılı olduğunu söylüyor. Kureev bir e-postada Burkina Faso'daki Afrika Girişimi'nin, bu ay Mali'de resmi olarak faaliyete geçen La Perspective Sahélienne ile birlikte bir “ortak” sivil toplum kuruluşu olduğunu ve hem kendi haber kanallarının hem de ortak kanalların özel olarak finanse edildiğini söyledi. Telegram'da ortak kuruluşlar kendilerini sırasıyla Burkina Faso ve Mali'deki “Rus insani yardım misyonunun resmi kanalı” olarak tanımlıyor. Bir e-postada, “Hepimizin tek bir girişimi var: Afrika'yı yeni sömürgecilikten, Batı destekli terörizmden, LGBT propagandasından ve benzerlerinden kurtarmak” dedi.
Daha sonra Afrika Girişimi'nin Moskova'daki muhabiri olarak görev yapan eski Prigozhin ajanı Viktor Lukovenko, kendisini Burkina Faso'daki Afrika Girişimi'nin kurucusu olarak tanımladı ancak ücret konusundaki anlaşmazlıklar nedeniyle örgütten ayrıldığını söyledi. Ayo, grubun Afrikalılar tarafından yönetildiği konusunda ısrar ediyor. Örgüt için kaç kişinin çalıştığını ya da Rusya tarafındaki faaliyetlerini kimin yönettiğini söylemekten kaçındı.
Dünyayı yeni sömürgecilikten kurtarma anlatısı
Gruba yakın birkaç kişi finansmanın büyük ölçüde Ruslardan geldiğini ve nasıl dağıtılacağına Ayo'nun karar verdiğini söyledi. Bu kişiler isimlerinin gizli kalması koşuluyla konuştular çünkü konuyu kamuya açık bir şekilde ele alma yetkileri yoktu. Grubun Facebook sayfası yerel personel tarafından yönetilirken, Telegram'ı Rus personel tarafından kontrol ediliyor. Rusya'da eğitim görmüş ve Rus kadınlarla evlenmiş Burkinabeli erkeklerin çocukları olan birkaç Rus Burkinabe grup üyesi, genellikle Rus ve yerel personel arasında köprü görevi görüyor. Post muhabirleri Afrika Girişimi'nin ofisini ziyaret ettiklerinde, konuşmaya açık olduklarını söyleyen ancak konuşamadan ayrılan iki Rus adamla karşılaştılar.
Traoré'nin destekçileri, askerlerinin iktidarı ele geçirmesinden iki yıl sonra, desteklerini göstermek ve olası muhaliflerini sindirmek için hala her gece başkentteki trafik çemberlerinde toplanıyorlar. Bu trafik çemberleri aynı zamanda Traoré'nin en yakın danışmanlarından biri tarafından övülen ve düzenli olarak yerel medyada yer alan Afrika Girişimi'nin ev sahipliğinde haftalık açık hava film gösterimlerinin yapıldığı yerler haline geldi.
Film seçkisi, Orta Afrika Cumhuriyeti'ndeki Wagner savaşçılarını yücelten “Touriste” gibi filmleri ve Traoré'nin konuşmalarının kayıtlarını içeriyor. Gösterimlere Putin ve Traoré'yi yüksek sesle destekleyen bir sanatçı ve aktivist olan Martin Yaméogo öncülük ediyor. Yaméogo, “Dünyayı yeni sömürgecilikten kurtarmak için bu gibi güçlü adamlara ihtiyacımız var” dedi.
Yerli aktörler Rusya’yı kötülemekten kaçınıyor
Yaméogo, insan hakları gruplarının Afrika'nın başka yerlerinde ihlallerde bulunduğunu söylediği Rus paralı askerler hakkında endişeleri olup olmadığı sorulduğunda başını sertçe salladı. “Rusları kötülememi mi istiyorsunuz?” dedi ve ekledi, “Bunu yapmayacağım.” Yaméogo daha önce fuarda Ayo'ya katılmıştı. Her iki adam da telefonlarına yapışmış, Burkina Faso'nun ünlü bisiklet yarışı “Tour du Faso'da” ilk kez yarışan bir Rus takımını izliyordu. Batılı takımların çoğu artık gelmiyordu ve bu yıl uluslararası bisiklet kurumu Rusya'nın yarışmasına izin verdiği için Burkina Faso'ya yaptırım uyguladı. Ayo aniden bir çığlık attı ve Yaméogo'nun elini tuttu. Yarışın son ayağını Ruslar kazanmıştı.
Rusya'nın Burkina Faso'ya karşı galip gelmesini mi istiyordu? Ayo omuz silkti, “Benim için ikisi de aynı” dedi.
Geçenlerde bir öğleden sonra, yaklaşık 30 Burkinabeli genç, köşesinde Putin'in portresinin asılı olduğu ve önünde çekilişle yeni bir motosikletin verileceği bir odada toplandı. Kazanma şansına sahip olmak için her biri en az 15 kişiyi Telegram'da Afrika Girişimi'ni takip etmeye ikna etmişti. Burkina Faso'daki Afrika Girişimi sosyal medyada şimdiye kadar Batı karşıtı mesajlar yerine kara tahta ve defter bağışı gibi Rusya yanlısı faaliyetleri tanıtmaya odaklandı. Ancak Afrika Girişimi'ne yakın birkaç kişi, daha fazla güvenilirlik kazandıkça ve daha geniş bir takipçi kitlesine ulaştıkça, tutumlarının daha çatışmacı olabileceğini söyledi.
Öğrenciler Rusya’da okumaya teşvik ediliyor
Katılımcılar çekiliş sonuçlarını beklerken Ayo, önünde “RUSYA” yazan bir beyzbol şapkasıyla salona daldı ve gerçekle komployu karıştıran dolambaçlı bir konuşmaya başladı. Konuşmasına Sovyetler Birliği'nin dekolonizasyona verdiği desteği ve son dönemde Rusya'nın Burkina Faso'ya yaptığı silah satışlarını överek başladı (Bazı Batılı hükümetler insan hakları kaygıları nedeniyle silah satışını reddetti). Ayrıca Fransa'yı terörizmi finanse etmekle suçladı ve gençleri “eşcinsellik gibi” kötü değerleri öğrenme riskiyle karşı karşıya olduklarını söylediği Batı yerine Rusya'da okumaya teşvik etti. Seyirciler yüksek sesle alkışlarken, “Katıldığınız için teşekkür ederim” dedi ve ekledi, “Bunun sadece bir başlangıç olmasını umuyoruz.”
