Kültür eti, yapay et, laboratuvarda yetiştirilmiş et, hücre temelli et; ismi ne olursa olsun, alternatif protein üretiminin en yeni üyesi sofralara düşünülenden daha da yakın olabilir. Peki ABD Gıda ve İlaç Dairesi’nden (FDA) geçtiğimiz aylarda sağlık onayı alan ve 2022 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı’nda Singapur hükümetinin misafirlerine ikram ettiği bu kültür eti nedir?
Kök hücreden büyütülüp bir araya getiriliyor
Kültürlenmiş veya yetiştirilmiş et, canlı hayvanlardan hücrelerin toplanması, hücrelerin bir biyoreaktörde büyüyebilmeleri için besinlerle beslenmesi ve sonucun tüketicilerin yiyebileceği bir ürüne dönüştürülmesiyle yapılıyor. Hücre gelişimi için ideal ortam sayılabilecek biyoreaktörlerin içine yerleştirilen bir miktar kök hücre çoğalmaya bırakılıyor. Bir süre sonra ideal boyuta ulaştıklarında bu hücre kültürleri bir araya getirilerek tüketmeye hazır hallerine kavuşuyor.
Bugün dünya çapında 100'den fazla şirket, kültürlenmiş kuzu etinden, istiridyeye ve hatta laboratuvarda yetiştirilen kaz ciğerine kadar hücre bazlı protein üretmeye çalışıyor ancak bu sürecin maliyeti şimdilik hayli yüksek. Ölçeklenebilirliği konusunda da kafalarda soru işareti yaratan bu yeni protein üretim yöntemi, yeni gelişen teknolojiler ve üzerinde yapılacak araştırmalarla desteklenirse birçok probleme çözüm getirebilir. Kültür etini savunanlar, bunun artan tarımsal emisyonlara, bozulan biyoçeşitliliğe ve gıda kıtlığına bir cevap olabileceğini söylüyor.
Ormanları hayvan yetiştiriciliği mahvediyor
Amazon Ormanları'ndaki ormansızlaşmanın yaklaşık yüzde 80'inden büyük baş yetiştiriciliği için kullanılan araziler olduğu göz önünde bulundurulursa, yapay et, geleneksel tarım ve hayvancılık nedeniyle uzun süredir tehdit altında olan biyoçeşitliliğin onarımında hayati bir rol oynayabilir. Biyoreaktörlerde hücrelerden et yetiştirmek için geleneksel tarıma göre çok daha az arazi kullanıyor. Ayrıca şirketlerin tüketicilerine daha yakın yerlerde et üretmelerine olanak sağlayarak gıda maddelerini ulaştırmak için gereken yakıt miktarını azaltabilir.
Şimdilik hem cebe, hem de çevreye zararlı
Laboratuvarda et üretirken harcanan yüksek elektrik miktarı ve şimdilik küçük ölçekte gerçekleştirilebilmesi, yapay etin piyasaya henüz hazır olmadığını işaret ediyor. Hatta Hollandalı çevreci araştırma şirketi CE Delft’in 2021’de yaptığı araştırmaya göre yapay domuz ve tavuk etinin çevreye yararlı olmasının tek yolu, güneş veya rüzgar enerjisi kullanılmasıyla mümkün. Bazıları içinse yapay etin görüntüsü ve tadı hala gerçeğinin yerini tutmuyor.
