Yeni Zelanda’da, geçtiğimiz yıl mecliste tartışmalı “Antlaşma İlkeleri Yasası”nı protesto amacıyla haka yapan üç Maori Partisi milletvekiline geçici görevden uzaklaştırma cezası verildi. Meclis tarihinde benzeri görülmemiş bu karar, milletvekillerinin 'parlamentoya saygısızlık' ve 'diğer üyeleri yıldırma' gerekçeleriyle alındı.
Kasım ayında gerçekleşen ilk oylama sırasında, Te Pāti Māori Eş Genel Başkanları Debbie Ngarewa-Packer ve Rawiri Waititi ile partinin en genç vekili Hana-Rawhiti Maipi-Clarke, meclis kürsüsünde geleneksel haka sergilemişti. Maipi-Clarke’ın yasa metnini yırtması, uluslararası kamuoyunda geniş yankı uyandırmıştı.
Yeni Zelanda'da meclis üyeleri oylama sırasında haka dansı yaptı.pic.twitter.com/9XLKmOdGLp
— BPT (@bpthaber) November 14, 2024
Parlamentonun ayrıcalıklar komitesince hazırlanan rapora göre, Ngarewa-Packer ve Waititi üç hafta, Maipi-Clarke ise yedi gün süreyle meclisten uzaklaştırılacak. Üç milletvekili bu süre boyunca maaş alamayacak ve önümüzdeki hafta yapılacak yıllık bütçe görüşmelerine katılamayacak.
Komite ayrıca Ngarewa-Packer’ın bir milletvekiline el hareketiyle silah doğrulttuğu iddiasına da değinerek bu davranışı “kabul edilemez” buldu. Ngarewa-Packer ise hareketin Maori kültüründe yer alan “wiri” jesti olduğunu söyledi.
'23 yılda gördüğüm en ciddi olay'
Başsavcı ve komite başkanı Judith Collins, “Bu, 23 yıllık meclis kariyerimde gördüğüm en ciddi olay” diyerek kararın ciddiyetini vurguladı.
Te Pāti Māori yaptığı açıklamada cezayı “sömürgeci bir refleks” olarak nitelendirerek “Ne zaman bu toprakların halkı sesini yükseltse, karşılığında en ağır ceza geliyor” dedi. Muhalefetteki İşçi Partisi cezayı “aşırı” bulurken, Yeşiller Partisi kararın “temsili adalet” ilkesine aykırı olduğunu belirtti.
Yasaya neden tepki gösterildi?
Yeni Zelanda’da büyük tartışmalara yol açan “Treaty Principles Bill” isimli yasa tasarısı, ülkedeki yerli halk Māori’lerin tepkisini çekti. Çünkü tasarı, ülkenin kurucu belgesi olan 1840 tarihli Waitangi Antlaşması’nın temel ilkelerini yeniden tanımlamayı amaçlıyordu. Māori halkı ise bu girişimi, antlaşmanın kendilerine tanıdığı toprak, kültür ve siyasi hakların zayıflatılması ve yerli halkın anayasal statüsünün aşındırılması olarak değerlendirdi. Tasarı, merkez sağ koalisyonun küçük ortağı olan ACT Partisi tarafından “etnik temelli ayrıcalıkların sona erdirilmesi” gerekçesiyle sunulmuştu.
Tasarının meclisteki ilk oylaması sırasında Māori Partisi milletvekilleri, meclis salonunda geleneksel haka dansı yaparak sert bir protestoda bulundu. Protesto, yasa tasarısının yol açtığı toplumsal öfkenin sembolü haline geldi ve ülke çapında on binlerce kişinin katıldığı gösterilere zemin hazırladı. Geniş çaplı tepki üzerine tasarı, Nisan 2025’te yapılan ikinci oylamada reddedildi.