Yurtdışında eğitim görmek isteyen Türk öğrencilerin ilk tercihleri uzun süre Almanya, Avusturya ve Fransa’ydı. Son dönemde bunların arasına eklenen ve revaçta olan ülke ise İtalya… Nedeni Almanya, Avusturya ve Fransa’da özel üniversiteler haricinde İngilizce programların yok denecek kadar az olması, oysa İtalya, devlet üniversitelerinde de bu fırsatı uluslararası öğrencilere sunuyor. Fakat Türk vatandaşlarının son dönemde yüzleştiği vize sorunu, artık eğitim amacıyla yurtdışına gitmek isteyenleri bile etkilemeye başladı. İtalya’da okullardan kabul almalarına rağmen lisans ve yüksek lisans seviyesinde eğitim görecek bine yakın öğrenci, vize başvuruları ya reddedildiği ya da yanıtsız bırakıldığı için eğitim alamama ihtimaliyle karşı karşıya. Geçen perşembe İtalya’nın İstanbul başkonsolosluk, salı günü ise İzmir konsolosluk binaları önünde vize alamayanların ve velilerinin bir araya gelip açıklama yapmasıyla konu ülke gündemine gelse de hala bir çözüme kavuşmuş değil. İtalya’daki okullardan kabul alıp vize edinemedikleri için kayıtlarını tamamlayamayan öğrencilerle konuştuk.
Sadece İtalya için hazırlandı
18 yaşındaki Eylül Sıla Taşkın, o öğrencilerden biri. Karabük’te yaşayan Taşkın, liseden bu sene mezun olmuş. Eğitim öğretim döneminin başından itibaren yalnızca İtalya’da üniversite okumak üzere hazırlanmış ve Ancona’daki Politecnica delle Marche Üniversitesi Dijital Ekonomi ve İşletme Bölümü’ne kabul almış. İtalya’yı tercih nedenine Taşkın şöyle değiniyor: “Bölümüm İngilizce. İtalya tercihimde en büyük etken de bu oldu. Zaten yurtdışında eğitim almak istiyordum ama yeni bir dil öğrenmek zorunda kalmadan İngilizce okuyacak olmam İtalya’yı benim için cazip hale getirdi. Diğer Avrupa ülkeleri genellikle kendi dillerinde eğitim veriyor. İngilizce bölümler ise özel üniversitelerde bulunuyor. İtalya’da devlet üniversitelerinde çok cüzi ücretlere İngilizce eğitime erişmek mümkün. Ülke de kültürel ve sosyal anlamda beni mutlu edecek bir ülkeydi.”
“B planım yok”
“Ama aracı kuruluş iDATA’dan okulum eylülde açılmasına rağmen ancak 15 Ekim’e randevu alabildim. 36 gündür de herhangi bir dönüş sağlanmadı. Bu bekleme maddi manevi çok zarar verdi bana, tümüyle odama kapanmış durumdayım. Uçak biletim ve otel rezervasyonum yandı. Gerekli her şeyi gösterdim ve karşıladım. Okuldan kabul aldığım ve tüm yıl boyunca yalnızca İtalya’ya odaklandığım için bir B planım yoktu. Böyle bir şeyin başıma geleceğini tahmin dahi edemezdim. 29 Kasım benim için son gün. Aksi takdirde hayatımın bir yılı boşa geçmiş olacak.”
“Sınavlar başlayacak ama hala Türkiye’deyim”
Tuana Fırat da yine liseden İtalya hedefiyle mezun olan öğrenciler arasında. Fırat, İstanbul’da liseyi bu yıl tamamlamış ve nisan ayında İtalya’da Messina Üniversitesi’nden uluslararası ilişkiler ve siyaset bölümüne, Pavia Üniversitesi’nden ise global sorunlar için sosyal bilimler bölümüne kabul almış. “Aralık ayından itibaren yoğun bir biçimde sadece İtalya’dan kabul almaya hazırlandım” diyen Fırat, şöyle devam ediyor: “Böyle sorunlar yaşayacağımı hiç düşünmüyordum. O nedenle maalesef alternatif bir plan yapamadım. Tek bir ülkenin üniversitelerine kabul almak için çalıştığınızda başka bir alternatif yaratmaya zaten vaktiniz kalmıyor. Alternatifi geçtim, vizem çıksa ve kaydolduğum okula, Pavia’ya gidebilsem dahi bu yıl dersleri nasıl vereceğimi bilmiyorum. İki hafta sonra bölüm arkadaşlarımın sınavları başlayacak ama ben hala Türkiye’deyim.”
“İki yılım kayboldu”
“Ayrıca oturum hakkını sürdürmek için uluslararası öğrenci olarak derslerden kalmamanız gerekiyor. Benim ilk vize başvuruma 14 Ekim’de ret geldi, 22 Ekim’de ikinci başvurumu yaptım, hala bekliyorum. İtalya’ya gitmeden kaydımı da donduramıyorum. Boşa giden yalnızca bu yılım değil, çünkü yurtdışında okumak isteyen bir öğrenci için başvuru süreci kasım-aralık aylarında başlıyor ve ertesi yıla kadar ancak hazırlanma fırsatı bulabiliyorsunuz. Kısacası ben tekrar hazırlanarak en iyi ihtimalle 2026’da yurtdışında okuyabilirim. Psikolojik olarak çöktüm. Bu yaşta bunları tecrübe etmek çok acı. Vize ne zaman gelecek? Biz ne zaman okuyacağız? İtalyan dışişleri çok başvuru olduğunu söylüyor ama öğrenci vizesine başvuran insanlar, ülkenin kendi belirlediği uluslararası öğrenci kontenjanlarına başvurup kabul alan insanlar. İşin maddi boyutu da cabası. Yaklaşık 200 bin liralık bir maddi kaybımız olacak gidemediğim takdirde.”
96 gün sonra ret
22 yaşındaki Yavuz Selim Gökduman İstanbul Üniversitesi Fizik Bölümü mezunu. Gökduman, lisans diplomasını alır almaz yüksek lisans başvurusunda bulunmuş ve kabul almış. Gökduman şöyle anlatıyor: “İlkokula sınıf atlatılarak başladım. Kocaeli’de geçen eğitim hayatımın sonunda liseyi birincilikle bitirdim ve İstanbul Üniversitesi’ne de okul birinciliği kontenjanıyla girdim. Üniversiteden üstün başarıyla mezun oldum. Mezuniyetim sonrası Bologna Üniversitesi’ne nükleer ve alt nükleer fizik alanında yüksek lisans yapmak üzere başvurdum; 13 Ağustos günü kabul mektubum ulaştı. Vize başvurumu 10 Ağustos’ta yapmıştım. İstenen tüm şartları sağlamama ve yeşil pasaportum olmasına rağmen 19 Eylül’de vizeden ön ret aldım. Bunun üzerine ebeveynlerim dışında ablam ve amcamı da sponsorlar arasına ekledim. Vize masrafları, gereken evrakların çevirisi, zorunlu tutulan iki haftalık otel rezervasyonu ve uçak biletlerine toplam yaklaşık 100 bin lira civarı harcadım. Bu paranın tümü emeklerimle birlikte boşa gitti. Çünkü 14 Kasım günü, yani okulum açıldıktan bir buçuk ay, vizeye başvurduktan 96 gün sonra ise ret kararı bildirildi.”
“İlticacı olsam öğrenci vizesine başvurmam”
“İtalya’ya gittiğimde İtalyan hükümetinin verdiği bursla okuyacaktım. Bursa hak da kazanmıştım. Aylık 600 euro alacaktım, masrafım ise 750-800 euro civarında olacaktı hesaplamalarıma göre. Okul ücreti de ödemeyecektim bu kapsamda. Yani sadece kendi biriktirdiğim para bile master’ımı tamamlamama yetecekti. İtalya’yı tercih etme nedenim, Almanya öğrenci vizesi için 11 bin euro teminat isterken İtalya’nın 6 bin 98 euro istemesiydi esasında. Almanya’nın talep ettiği miktarı bankada gösterme imkanım yoktu bu yıl. Ama bu da yeterli değilmiş. Kendi sitelerinde 6 bin 98 euro’ya ek olarak aylık en az 500 euro karşılanabileceğinin ispatını istiyorlardı, biz bunu fazlasıyla göstermemize rağmen başvurum reddedildi. Bize bir gerekçe de sunulmadı. Ama ben ilticayla alakalı olduğunu düşünüyorum. İltica etmek değil, eğitim almak istiyordum. Yeşil pasaportum var benim. İltica edecek olsam bunca masrafla uğraşmadan Schengen ülkelerinden birine gider, öyle iltica ederdim. Öğrenci vizesi için niye başvurayım?”
İlk hedefine ulaşacaktı
İstanbul Teknik Üniversitesi Kimya Bölümü’nde okuyan 21 yaşındaki Hazar Güngör ise ret almasa da başvurusu hala yanıtsız durumda. Üniversiteye girmeden hedeflediği bölümün mimarlık olduğunu söyleyen Güngör, devamını şu şekilde aktarıyor: “Ailem Türkiye’de mimarlığa pek sıcak bakmıyordu. Bu yıl bir proje kapsamında 15 günlüğüne Politecnico di Torino’ya gittim. Orada akademik çalışmalar, araştırmalar yürüttük. Bu çalışmalar sırasında Politecnico di Torino’dan bir akademisyen benim çalışmalarımı beğendi ve orada uluslararası öğrenci olarak okumamı önerdi. Şartlardan, imkanlardan bahsetti. Benim de aklıma yattı. İtalya’da mimarlık okuyacaktım. Türkiye’ye döndüğümde aileme bahsettim, onlar da İtalya’da mimarlık okuyacağımı duyunca kabul ettiler.”
Okulların açılmasından bir ay sonraya randevu
“Üniversiteye giriş sınavına katılmak için yaptığım 3 günlük vize başvurusu maddi yetersizlik gerekçesiyle reddedildi. Neyse ki sınava online olarak da girebiliyormuşum. Türkiye’den internet üzerinden sınava girdim ve kabul aldım. Ön kayıt ücreti olarak 165 euro, sınava da 50 euro ödedim. Mimarlığı İngilizce okuyacaktım, dil seviyemi ispatlamak için İtalya’nın düzenlediği İngilizce dil sınavına da 6 bin lira karşılığı katıldım. Dil belgemi de yükleyince eylülün başında okuldan kabul mektubum geldi. Ben de hemen yetkili kuruluş iDATA’ya başvurdum. Bana önce konsolosluğun kontenjan açmadığını ve iki ay boyunca randevu veremeyeceklerini söylediler. Derslerimin başlama tarihi ise 23 Eylül’dü. Konsolosluğu aradım, onlara da ulaşamadım. Ne yapacağımı bilemezken iDATA’dan arandım, 16 Ekim’e randevu verdiler. Görüşmede 8 Kasım’a uçak bileti almamı ama yine de kesin gözüyle bakmamam gerektiğini söylediler. Derslerim başlayalı neredeyse bir ay oluyordu ve uçak bileti almam söylenen tarih de akademik takvimin başlangıcından hemen hemen iki ay sonrasıydı.”
Bir hafta içinde vizesi çıkmazsa kaydı silinecek
“Kendimce online olarak dersleri takip etmeye çalışıyordum fakat mimarlıkta bu bir yere kadar sürüyor, zaten kaydımın tamamlanması için de İtalya’ya gitmem şart. Söyledikleri gibi uçak bileti aldım, zorunlu tutulduğu şekilde iki haftalık otel rezervasyonu yaptırdım. Bunlar bana 15 bin lira civarına mal oldu. Aracı şirkete 5 bin lira ödedim. Burs başvurusu için gereken evrakları çevirtmek adına da 30 bin lira harcadım. Masraflarım 100 bin lirayı aştı. Tüm yeterlilikleri karşılarken, tüm sınavları geçmişken hala vize için bir ses yok. Önümüzdeki cumaya kadar vize alamazsam okula kaydolamayacağım. Her şeyi eksiksiz yerine getirmeme rağmen bir yanıt alamamak en kötüsü.”
Başkonsolosa e-posta
“Banka hesabında 6 bin 98 euro isteniyordu, 10 bin euro gösterdik. Aylık 600 euro gelir garantisi istiyorlardı, annemi sponsor gösterip bunu da sağladım. İnsanlarla vedalaştım, beni görünce ‘Hala burada mısın’ diyorlar. Psikolojik olarak çok yıprandım. Ne yapacağımı da bilmiyorum. Burs zamanını kaçırdığımdan İtalya’ya gitsem bile okula dönemlik 2 bin 600 euro ödemem gerekiyor. Bu süreç üzerimde öyle bir baskı yarattı ki İstanbul İtalya Başkonsolosu Elena Clemente’ye yaşadıklarımı aktaran bir e-posta yazdım. 14 Kasım’da konsolosluk önündeki açıklamalar sonrası, bir sonraki gün, geçen cuma e-postamı yanıtlamış. Yanıtında vize başvurusunda bulunan tüm öğrencilerin mümkün olan en kısa sürede İtalya’ya gidebilmeleri için çalıştıklarını söylüyor ama ‘Başvurunu bir ay önce yapmışsın, sonucu en kısa sürede öğrenirsin’ diyor. Yetkili tek kuruluş okulum eylülde açılmasına rağmen bana ekim ortasına randevu vermişken, kasım biterken hala dönüş alamıyorken bunun suçlusu ben miyim yani?”
Üç yılda iki katına çıktı
Yurtdışı eğitim danışmanlığı şirketi Academix Genel Müdürü Engin Coşar, son yıllarda İtalya'ya olan rağbetin ciddi şekilde arttığını söylüyor. Coşar’a göre bunun birçok sebebi var, ancak en önemli iki sebep şunlar: “İlk olarak devlet üniversitelerinde eğitim ücretleri oldukça düşük, yıllık 900-3 bin euro arasında değişiyor. İkincisi ise öğrencilerin İtalya'da eğitim alırken DSU denilen ihtiyaç odaklı bursa başvurarak İtalyan devletinden eğitim öğretim yılı başına 8 bin euro'ya kadar burs alma şansı bulunuyor. Burs çıkan öğrenciler ayrıca eğitim ücreti de ödemiyor. Türkiye'nin mevcut ekonomik durumu göz önünde bulundurulduğunda ekonomik açıdan bu kadar avantajlı bir ülkenin popüler olması kaçınılmaz oldu tabii. Bir de bunun üzerine İtalya'daki üniversitelerin oldukça köklü, tarihi olan ve dünya sıralamalarında üst konumlarda yer alması da İtalya'yı Türk öğrencilerin gözünde oldukça eşsiz bir pozisyona getirdi. Bizim İtalya hayaliyle başvuran öğrenci sayımız son 3 yılda ikiye katlamış vaziyette.”
Ret oranı arttı
İtalya’nın 2014’ten 2023’e ret oranı dört kat arttı. 2023 yılında sayısal bazda en çok ret alanlar ise Türkler oldu. Ülkeye 2014’te 2 milyon 164 bin 545 vize başvurusu yapılmıştı. Ret oranı ise yüzde 3.72’ydi. 2023 yılında 1 milyon 108 bin 35 başvuru alan ülke; başvuruların yüzde 12.05’ini reddetti. İtalya Dışişleri Bakanlığı istatistiklerine göre 2021 yılında 23 bin 458, 2022’de ise 90 bin 530 Türk vatandaşı ülkeye vize almak için başvurmuştu. Türkiye, her iki yılda da Rusya’nın ardından en çok başvuru yapan ülke olarak ikinci sırada bulunuyordu. 2021 yılında İtalya’nın ret oranı ortalaması yüzde 9.84 olmasına rağmen bu oran Türkler için yüzde 5.48’di, ortalamanın yüzde 12.67’ye yükseldiği 2022’de ise yüzde 5.59. Fakat 2023 yılında Türk vatandaşları için de manzara değişti. Ret oranı ortalaması yüzde 12.05’e düştü ama Türk uyrukluların reddedilme oranı yüzde 8.71’e yükseldi. Türkiye, geçen yıl 125 bin 428 vize başvurusuyla Çin ve Rusya’nın ardından üçüncü sıradaydı. 2024 için henüz bir veri olmasa da durum öyle bir noktaya geldi ki, eğitim amacıyla kabul alıp gitmek isteyenler, öğrenci vizesine erişemiyor.
