Beşinci sınıftan sekizinci sınıfa kadar çocuklar için romanlar yazdığımı söylediğim ebeveynler utanıp özür diliyor. “Çocuğum zamanında benim okuduğum kadar bile okumuyor” diyorlar. Ne hissettiklerini anlıyorum. Üç çocuğum da benim çocukluğumda okuduğum kadar okumuyor. Ama her çocuk farklıdır.
Pandemi sırasındaki öğrenme kaybının yanı sıra hayatın her alanına yayılan ekranlar da okumanın azalmasında büyük bir rol oynuyor. Ama mesele bu kadar basit değil. Amerikan Ulusal Eğitimde İlerleme Değerlendirmesi tarafından pandemiden hemen önce yapılan bir anket, her gün eğlenmek için kitap okuduklarını söyleyen 9 ve 13 yaşları arasındaki çocukların yüzdesinin 1984’ten bu yana hızla düştüğünü gösterdi.
Eğitimciler ve kütüphanecilerle bu konuda konuştum. Söyledikleri içinde en iç karartıcı şey, eğitim sisteminin çocuklara gösterdiği kitaplarla ilişki kurma biçimi.
Analitik okuma soğuttu
Çocukluğumda okuduğum kitaplardaki karakterlere ve hikayelere aşık olduğumu hatırlıyorum. 1980’lerin başında devlet ilkokulunda olduğum New York’ta, okuma düzeyini ve anlamayı değerlendiren sınavlar vardı ancak bu derslerin odak noktası olabildiğince çok kitap okumak ve gelişmenin bir yolu olarak kitaplarla duygusal bağ kurmayı öğretmekti. Bugünkü analitik okuma bu organik keyfi yok ediyor. Eleştirel okuma, özellikle güvenilmez veya aldatıcı bilgi bombardımanına tutulmuş bir nesil için önemli bir beceri. Ancak analize bu aşırı odaklanmanın çok ağır bir bedeli var: Kitap sevgisi ve hikaye anlatımı kayboluyor.
Hikayeye olan bu saygısızlık daha ilkokul yıllarında başlıyor.
Oysa çocuklara soyut bir fikir sunmanın en iyi yolu, onları bir hikayenin içine çekmektir. Bir karakterle tanışma ve onu bir dizi çatışma yoluyla takip etme süreci, okumanın eğlenceli kısmıdır. Bunun yerine bir kitabın ortasında bir paragraf seçip oradaki edebi unsurları aramak çoğu çocuk için odasını temizlemek kadar sıkıcıdır.
Bir kitabı bitirme keyfi
Devlet okulunda öğretmen ve kütüphaneci olarak 20 yıldan fazla deneyime sahip olan Jennifer LaGarde sınıfta yüksek sesle kitap okumanın çocuklarda benzer kitapları okuma isteği uyandırdığını anlattı. Ancak zamanla böyle çalışmaların yerini çocukların sınavla ölçülüp değerlendirilecek tüm alanlarda beceri kazanmaları için yapılan çalışmalar aldı. Pandemi dönemi sesli okuma seanslarına iyice ket vurdu. LaGarde “Artık okumayı notla ilişkilendiren koca bir nesil var” diyor.
LaGarde, ortaokulda sesli okuma gibi etkinlikler için daha da az zaman kaldığını, öğretimin de ağırlıklı olarak pasaj analizine odaklanmaya başladığını anlatıyor. Geçenlerde bir arkadaşım bana, çocuğunun ortaokul öğretmeninin sınıfa Bülbülü Öldürmek’i tanıttığını, çocuğun da kitabı sene içinde nasıl bitireceklerini merak ettiğini söyledi. Bir kitabı sonuna kadar bitirmenin zevkini öğretemezseniz çocuklara okumayı sevdiremezsiniz. Ödül, hikayenin doruk noktasının duygusal getirisindedir. Bugün, her zamankinden daha çeşitli konu ve kahramanlar bulmak mümkün yani büyük bir fırsat var. Çocuklardan daha fazla okumaları istenmeli ve kitaplarla “eğlenceli” diziler, video oyunları ve TV programlarıyla kurdukları türden bağlar oluşturacak şekilde iletişim kurmaları teşvik edilmeli.
