UNICEF’in geçen hafta açıkladığı verilere göre, dünya genelinde her dört çocuktan biri (yüzde 27) erken çocukluk döneminde şiddetli gıda yoksulluğu yaşıyor. Bu, beş yaşın altındaki 181 milyon çocuk demek. UNICEF’in 137 ülkeyi değerlendirdiği raporuna göre 181 milyon çocuğun beşte dördü ise sadece anne sütü ve süt ürünleri ile pirinç, mısır veya buğday gibi nişastalı bir temel gıda maddesiyle besleniyor.
Çocukların yüzde 12’si yetersiz besleniyor
UNICEF’in bu raporuna konu olmasa da Türkiye’de de ciddi bir çocuk açlığından söz edilebilir. Zira Türk Pediatri Kurumu’nun mayıs ayında sonuçlarını paylaştığı son araştırmasına göre çocukların yüzde 12’si yetersiz besleniyor. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) mayıs ayında yayımladığı çocuk yoksulluğu raporu ise 2016 yılından beri Türkiye’de yoksul çocuk sayısının sürekli arttığını ve 7 milyon çocuğun yoksulluk içinde yaşadığını gösteriyor.
Türkiye tablosu
Bununla birlikte UNICEF’in raporu, şiddetli çocuk gıda yoksulluğundan dünyanın tüm bölgelerinin eşit düzeyde etkilenmediğini de ortaya koyuyor. Güney Asya ve Sahra Altı Afrika, şiddetli çocuk gıda yoksulluğu yaşayan 181 milyon çocuğun üçte ikisinden fazlasına (yüzde 68) ev sahipliği yapıyor. Türkiye’de durum ne diye soracak olursanız 11 Haziran günü Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayınlanan Hanehalkı Tüketim Harcaması araştırmasına göre Türkiye’de de eğitim ve gıda gibi temel ihtiyaçlara erişimde farklı gelir grupları arasında ciddi bir fark mevcut.
İki grup arasında 5.5 kat fark var
Araştırmaya göre, en düşük yüzde 20’lik gelir grubuyla en yüksek yüzde 20’lik gelir grubunun tüketim harcamaları arasında beş buçuk kat fark var. Geçen yıl en yoksul yüzde 20, aylık ortalama 8 bin 827 lira harcama yapabilirken bu tutar en zengin yüzde 20'lik kesimde ortalama 48 bin 830 lira.
Yoksulların en büyük gideri gıda
Tüketim amaçlı yapılan harcamalar içinde en yüksek payı yüzde 23.9 ile konut ve kira harcamaları alıyor. İkinci sırada yüzde 21.9 ile ulaştırma harcamaları, üçüncü sırada ise yüzde 20.6 ile gıda ve alkolsüz içecek harcamaları bulunuyor. Ancak en yüksek yüzde 20'lik gelir grubu gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına yüzde 14.5 pay ayırırken en düşük yüzde 20’lik grupta bu oran yüzde 36.6. Ve bu oranla gıda, en yoksul grubun en büyük tüketimini oluşturuyor. Zaten iki grup arasındaki fark da iki kattan fazla.
Bir öğünü 17 lira olan da var 79 lira olan da
Bu verilere göre, asgari ücretli yani ayda 17 bin 2 lira kazanan birinin yüzde 36.6 üzerinden hesaplandığında gıdaya ayda 6 bin 223 lira ayırabildiği sonucuna ulaşılıyor. Bu, günlük 207 lira, öğün başına da 69 lira demek. Üstelik tek kişinin çalıştığı dört kişilik bir aile olduğunu varsayarsak bir çocuğa öğün başına yalnızca 17 lira düşüyor.
En zengin yüzde 20’lik kesimin aylık 48 bin 830 lira harcaması üzerinden hesaplandığında, bir çocuğun aylık gıda harcamasının ise 7 bin 80 liraya çıktığı görülüyor. Bu, günlük 236, öğün başına da 79 lira demek. İki grup arasındaki fark ise beş kattan fazla.
Asgari ücretli, çocuğun eğitimine 17 lira yüksek ücretli 830 lira ayırıyor
TÜİK verilerine göre, eğitim ile çocukların eğlence, spor ve kültür faaliyetlerine erişimi de gelir gruplarına göre önemli ölçüde değişiyor. En düşük yüzde 20’lik gelir grubu eğitime yalnızca yüzde 0.2 pay ayırıyor. Buradan hesapla asgari ücretle geçinen, iki çocuklu bir ailede eğitim için harcanan tutar çocuk başına aylık 17 liraya denk geliyor. Bu tutar, en zengin yüzde 20’lik grupta ise yüzde 1.7 üzerinden hesaplandığında 830 TL’ye tekabül ediyor.
Bir kişi bir kez bile sinemaya gidemiyor
En düşük gelir grubu eğlence, spor ve kültüre ise geçen yıl gelirinden yüzde 1.1 pay ayırabilirken bu yıl bu oran yüzde 0.5’e düşmüş durumda. Yine asgari ücretle geçinen dört kişilik bir aile üzerinden hesaplandığında eğlence, spor ve kültüre ayda 136 lira ayrılabiliyor. Türkiye’de ortalama sinema bileti fiyatının kişi başı 152.04 TL olduğu düşünüldüğünde asgari ücretle geçinen bir ailenin tek bir ferdinin bile ayda bir kez sinemaya gitmesi mümkün görünmüyor.
Asgari ücretli oranı yüzde 50’lerde
Bu veriler Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (DİSK-AR) hazırladığı Asgari Ücret Araştırması 2024 raporu verileri ile birlikte değerlendirildiğinde Türkiye’deki durum da daha net anlaşılıyor. Buna göre asgari ücret civarında bir ücretle çalışanların oranı yüzde 50’lerde. Yine rapora göre 2002’de asgari ücret altında ücret alanların oranı yüzde 18.5’ken 2022’de bu oran yüzde 33.8’e yükseldi. Asgari ücretin yüzde 5 fazlası ve altı ücret alanlar 2002’de yüzde 27.8’ken 2022’de yüzde 7.5’e, asgari ücretin yüzde 10 fazlası ve altı ücret alanlar ise 2002’de yüzde 30.7 iken 2022’de yüze 8.4’e düştü. Başka bir deyişle ortalama ücret giderek asgari ücrete yakınsadı.
181 milyon çocuğun 3’te 2’si 137 ülkenin 20’sinde yaşıyor
UNICEF raporuna göre, 137 ülkeden 20’si şiddetli çocuk gıda yoksulluğu içinde yaşayan çocukların neredeyse üçte ikisini (yüzde 65) oluşturuyor: Afganistan, Bangladeş, Çin, Fildişi Sahili, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Mısır, Etiyopya, Gana, Hindistan, Endonezya, Myanmar, Nijer, Nijerya, Pakistan, Filipinler, Somali, Güney Afrika, Uganda, Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti ve Yemen. Öyle ki Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Somali'deki dezavantajlı topluluklarda, ebeveynlerin yüzde 80'inden fazlası çocuklarının parasızlık veya diğer kaynakların yetersizliği nedeniyle bütün bir gün boyunca yemek yiyemediğini bildiriyor.
Yüzde 10’dan azı meyve sebze yüzde 5’ten azı yumurta, et ve balık tüketiyor
181 milyon çocuğun yüzde 10’dan daha azı meyve ve sebze, yüzde 5’ten daha azı ise yumurta, et, kümes hayvanları ve balık ile besleniyor. Bu arada, sağlıksız yiyecek ve içecekler, şiddetli çocuk gıda yoksulluğu yaşayan çocukların endişe verici bir oranı tarafından tüketiliyor. Örneğin Nepal'de şiddetli gıda yoksulluğu yaşayan çocukların yüzde 42’si şeker, tuz ve yağ oranı yüksek gıdalar, yüzde 17’si de şekerli içecekler tüketiyor.
Gazze’de her 10 çocuktan 9’u gıda krizi yaşıyor
Rapor, Gazze Şeridi’nde yaşayan çocuklara da değiniyor. Buna göre Aralık 2023 ile Nisan 2024 arasında bölgedeki her on çocuktan dokuzu şiddetli gıda yoksulluğu ile karşı karşıya.
UNICEF’in araştırmasına göre, küresel çapta çocuk yoksulluğuyla mücadelede en iyi performansı sergileyen ülkeler ise Polonya ve Slovenya. Bu ülkeleri Letonya ve Güney Kore takip ediyor.
Çalışanın bir öğünü 187, emeklininki 20 lira
TÜİK raporu, emeklilerin gıdaya erişim zorluğunu da ortaya koyuyor. Sene başında en düşük emekli maaşı 10 bin liraya tamamlandı. Buradan hesapla en düşük emekli aylığı alan bir emekli, dört kişilik ailesinin gıda ihtiyacı için ayda 3 bin 660 lira ayırıyor. Bu, ailenin gıda harcamasına günlük 122 lira, öğün başına da 41 lira ayırdığı anlamına geliyor. Bu durumda her bir öğün için kişi başı harcama da 10 lirayla sınırlanıyor. Bu ailenin bakmakla yükümlü olduğu çocuklarının bulunmaması halinde ise gıdaya ayrılan tutar 20 liraya çıkıyor. İşverenlerin, çalışanlarına ödediği yemek bedelinin 2024 yılı için 187 lira olduğu düşünülürse emeklinin durumu daha net anlaşılabilir.
