Rusya-Ukrayna savaşının neden olduğu belirsizlikler ile doğal gaz ve elektrik fiyatlarındaki hızlı yükseliş, piyasalarda kömür fiyatlarını son 1 yılda 4 katına çıkararak tonunu 400 doların üzerine taşıdı. Türkiye Kömür İşletmelerinin (TKİ) de üyesi olduğu Brüksel merkezli Avrupa Kömür ve Linyit Birliği (EURACOAL) Genel Sekreteri Brian Ricketts, kömür piyasalarında son duruma ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
Hali hazırda Avrupa piyasalarında eylül vadeli sözleşmelerde kömürün ton fiyatının 405 dolar seviyesinde olduğunu anımsatan Ricketts, "Kömür fiyatları sonsuza kadar bu kadar yüksek kalmayacak. Aşağı inecek" dedi. Bu aşamada kömür fiyatlarının geleceğine ilişkin öngörüde bulunmanın zor olduğuna işaret eden Ricketts, "Kömür fiyatlarının çok hızlı yükseldiğini gördük. Yani fiyatlar hem tarihi yüksek seviyelerde hem de çok oynak. Dolayısıyla böyle bir piyasada tahmin yapamazsınız" ifadelerini kullandı.
Geçen yıl 100 dolardı
Ricketts, kömür fiyatlarının geçen yıl bu dönemde 100 dolar, bir önceki yıl ise 60 dolar seviyesinde seyrettiğini, son dönemde ise hızla yükseldiğini dile getirdi. Rusya'dan Avrupa'ya doğal gaz akışının özellikle kış aylarında kesintiye uğrama ihtimali olduğunu hatırlatan Ricketts, "Bu kış kriz nedeniyle pek çok Avrupa ülkesi daha fazla kömür yakmayı planlıyor" diye konuştu.
Avrupa'da özellikle, Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya, İspanya, Hollanda, Avusturya, Polonya, Macaristan, Çekya ve Yunanistan'ın kömürden daha fazla elektrik üretim potansiyeli olduğunu vurgulayan Ricketts, bu ülkelerin kömür santrallerini tekrar açtıklarını veya santrallerinin faaliyet sürelerini uzattıklarını kaydetti. Ricketts, kömürün krize rağmen Avrupalıların gözünde bir "kurtarıcı" olmadığını ama mevcut durumda geçmişe kıyasla daha olumlu karşılandığını belirtti. Avrupa ülkelerinin, ithal doğal gaza güvenmenin bir hata olduğunu anladığına işaret eden Ricketts, AB'nin bu duruma karşı yenilenebilir enerji gündemine odaklandığını ifade etti.
Gaz boşluğunu kömür dolduracak
Yenilenebilir enerjiye geçiş sürecinde kömürün doğal gazdan ortaya çıkan boşluğu dolduracağına dikkati çeken Ricketts, bu aşamada AB'nin enerji arz güvenliği nedeniyle kömürle ilgili belirli düzenlemeleri gevşetmek için adımlar atabileceğini söyledi. Ricketts, AB ülkelerinin bu aşamada hedeflerinin, karşılaştıkları bu zor durum karşısında enerjide istikrarı sağlamak olduğunu belirterek, buna rağmen kriz nedeniyle AB enerji ve iklim politikasında büyük bir değişiklik olmayacağını dile getirdi.
Avrupa'nın elektrik üretiminde kömürün payının geçen yıl yüzde 15 civarında seyrettiğini anımsatan Ricketts, "Gaz krizi nedeniyle bu kış kömürden elektrik üretiminin daha yüksek olmasını bekliyoruz. Kömürün payı zaten yükseldi ve muhtemelen daha da yükselecek. Yıl sonuna kadar kömürün elektrik üretimindeki payı yüzde 20'nin üzerine çıkabilir." değerlendirmesinde bulundu.
Kömür tedarik sorunları
Ricketts, kömür tedariki konusunda ise bazı zorluklar yaşandığına dikkati çekerek, AB içinde termik santrallerin kömür sağlanan limanlara görece uzak olduğunu, kömürün santrallere ulaşımında ciddi sorunlar yaşandığını belirtti. Özellikle kömür taşımak için kullanılan büyük kanallarda su seviyelerinin nakliye için yetersiz olduğunu hatırlatan Ricketts, bu nedenle kömürün demir yollarında taşındığını, darboğazlar ve tedarik sıkıntıları yaşandığını ifade etti.
Ricketts, AB'nin, Rusya'ya yaptırımları kapsamında ağustos ortasında kömür ithalat yasağı koyduğunu anımsatarak, bu süreçte limanlardaki kömür stoklarının arttığını vurguladı. Bu aşamada Avrupa'ya Rusya'dan kömür gelemeyeceğini belirten Ricketts, kömürün artık başta ABD ve Endonezya gibi ülkelerden tedarik edildiğini söyledi. Ricketts, Rusya'nın ise uluslararası piyasalarda kömürünü ancak üretim maliyetinin biraz üzerinde satabildiğini, Rusya'nın, uyguladığı fiyatlardan hiç memnun olmadığını, kömür alan ülkelerin ise bu durumdan memnun olduğunu anlattı. Kömür tedarikinin çok çeşitli kaynak ülkeden gelebileceğini vurgulayan Ricketts, Avrupa'nın bu ürünü başka kaynaklardan tedarik edebileceğini kaydetti.
Yeni kömür santrali yatırımı yok
Ricketts, gaz krizi nedeniyle Avrupa'da herhangi bir ülkenin yeni kömür santrallerine veya kömür madenlerine yatırım yapmasını beklemediğini, AB iklim politikasının buna engel olduğunu ifade etti. Avrupa'da mevcut durumda kömür piyasalarını karbon fiyatlarının yönlendirmediğini belirten Ricketts, "Kömür fiyatlarını doğal gaz yönlendiriyor. Gaz fiyatlarının artması kömür fiyatlarını da yukarıya çekti." dedi.
Son dönemde kömürün üretim maliyetlerinde ise önemli bir artış yaşanmadığına işaret eden Ricketts, kömür fiyat artışının piyasa dinamikleri ve yüksek gaz fiyatları tarafından yönlendirildiğini vurguladı. Ricketts, Avrupa'da hali hazırda gaz depolama seviyelerinin iyi göründüğünü ancak bu dönemde gazın kesinlikle çok pahalı olacağını sözlerine ekledi. Rusya, yaptırımların öncesinde AB ülkelerine en fazla kömür tedarik eden ülke konumundaydı. Rusya, kömür ihracatının yaklaşık yüzde 25'ini Avrupa'ya yapıyordu.
AB ülkeleri ise toplam kömür ithalatının yüzde 45'ini, elektrik üretiminde kullanılan termal kömürün de yüzde 70'ini Rusya'dan sağlıyordu. Rusya Enerji Bakanlığı verilerine göre, Rusya 2021'de AB'ye 48,7 milyon ton kömür sattı.
