Javier Milei'nin Arjantin başkanlık seçimlerinde beklenenden daha büyük bir zafer kazanması, Güney Amerika'nın ikinci büyük ülkesindeki seçmenlerin ülkenin derin ekonomik rahatsızlığını çözmek için şok tedavisini isteyerek tercih ettiklerini gösteriyor. Seçmenlerin yüzde 56'sının neden sağcı özgürlükçüyü desteklediğini anlamak zor değil: Arjantin dünyanın en iyi futbol takımına sahip olabilir ancak ekonomisi son yıllarda felaket bir performans sergiledi. Enflasyon yüzde 140'larda seyrediyor ve üç yıldır devam eden kuraklık tarımsal üretimde keskin bir düşüşe neden oldu. Her beş kişiden ikisi yoksulluk içinde yaşıyor ve para birimi dört yıl içinde değerinin yüzde 90'ını kaybetti.
Daha önce denendi
Milei'nin en büyük fikri pesonun kaldırılması ve Arjantin'in bunun yerine ABD dolarını kullanması. Bu politikanın daha ılımlı bir biçimi 1990'ların başında denendi, bir önceki resesyon ve hiperenflasyon döneminin ardından Buenos Aires hükümeti döviz kurunu bir peso/dolar olarak sabitlemişti. Konvertibilite olarak bilinen bu strateji, 2002 yılında derin bir resesyon ve bankalardan para çekme kısıtlamalarına karşı şiddetli sokak protestolarının bu stratejiyi savunulamaz hale getirmesi üzerine terk edildi.
Merkez bankası lağvedilecek
Arjantin'in seçilmiş başkanı daha da ileri gitmek istediğini söylüyor. Onun önerisine göre ülkenin merkez bankası fiilen lağvedilecek ve ekonomi tamamen dolarize edilecek. Bu da Arjantin'in para politikasının Buenos Aires yerine Washington'da belirlenmesi anlamına geliyor. Panama ve Ekvator gibi başka ülkeler de bu yola başvurdu ancak hiçbiri önde gelen gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerden oluşan G20 grubunun bir üyesi olan Arjantin kadar büyük değildi.
Milei'nin ekonomik deneyinde bazı bariz sorunlar var. Bunlardan ilki Arjantin ve ABD'nin çok farklı ekonomiler olması ve dolayısıyla Arjantin için doğru olan para politikasının ABD için yanlış olabileceği. Ülkeler kendi faiz oranlarını belirleme ve para birimlerinin değerini düşürme özgürlüğünden vazgeçme konusunda dikkatli olmalı.
IMF'den nasıl borç alacak?
İkinci sorun daha pratik: Arjantin dolarlarını nereden bulacak? Şu anda merkez bankasının neredeyse hiç ABD doları rezervi yok ve ekonomiyi ayakta tutmak için gerekli olan hisse senetlerini elde etmek için küresel sermaye piyasalarına erişimden yoksun. Teorik olarak Milei, kredi için Uluslararası Para Fonu'na başvurabilir ancak başarı şansı yüksek olmayacaktır. Arjantin halihazırda IMF'den en çok borç alan ülke ve IMF'ye 44 milyar dolar (35 milyar sterlin) borcu var.
Sürdürülemez bir rotaya sokabilir
IMF, dolarizasyonun kısa vadede uygulanabilir olup olmadığı konusunda şüpheler taşıyor. Dolarizasyondan önce pesonun önemli ölçüde devalüe edilmesi gerekecek ve daha zayıf bir para birimi fiyatları yükseltecek ve enflasyonu daha da artıracaktır. Üçüncüsü, pesonun terk edilmesiyle ilgili teknik sorunlara bir çözüm bulunabilse bile, Milei'nin şok tedavisi nispeten hızlı bir şekilde yüzüne patlayabilir. Dolarizasyon tek yönlü bir yol, Arjantin'i sürdürülemez bir rotaya sokabilecek ve ekonomiyi çökertebilecek çıkışı olmayan bir politika kumarı.
"İntihara meyilli bir yaklaşım"
Washington'daki Center for Economic and Policy Research adlı düşünce kuruluşunun eş direktörü Mark Weisbrot, Arjantin'in 2015'ten sonra Mauricio Macri liderliğindeki bir önceki yönetimin hatalarının bedelini ağır bir şekilde ödediğini söyledi. Weisbrot, "Ancak çılgınca, ekonomik olarak intihara meyilli bir yaklaşım sadece işleri daha da kötüleştirir ve Arjantin'in deneyimlediği gibi, işler çok daha kötüye gidebilir" diye ekledi.
ilei'nin zafer konuşmasında dolarizasyona ya da merkez bankasının lağvedilmesine hiç değinmemesi, radikal planlarından geri adım atabileceği spekülasyonlarına yol açtı. Para birimi reformuna ek olarak, bu planlar arasında sosyal yardım ödemelerinde derin kesintiler ve bir düzineden fazla bakanlığın kapatılması yer alıyor. Economist Group'un araştırma ve analiz bölümü Economist Intelligence Unit'te kıdemli Latin Amerika analisti olan Nicolás Saldías, Milei'nin önerdiği reformların birçoğunun özellikle düşük gelirli Arjantinliler arasında popüler olmayacağını ve ülkenin güçlü işçi sendikaları ve sosyal hareketleri tarafından sosyal huzursuzluğu tetikleyebileceğini söyledi. Saldías, "Sonuç olarak, önümüzdeki aylarda siyasetin oldukça kutuplaşmış ve bölücü olması muhtemel ve bu da Milei için kısa bir balayı dönemiyle sonuçlanabilir" dedi.
