Tony Barber / Financial Times
Rus paramiliter örgütü Wagner Grubu Suriye, Libya ve Sahra Altı Afrika’da Kremlin adına yürüttüğü operasyonlara karşın resmiyette yaşamayan gizli bir örgüttü. Ancak Wagner ve sahibi Yevgeni Prigojin iki olayla dünya gündemine geldi. Prigojin aslında bir savaş ağası, zengin bir iş insanı ve Devlet Başkanı Vladimir Putin’e epey yakın bir eski hükümlü.
İlk haber şu: Eski bir Wagner savaşçısı Norveç’e kaçtı ve grubun yağmacılık faaliyetlerine ilişkin sırları açıklayacağına söz verdi. Putin’in geçen şubatta başlattığı işgalden bu yana ilk kez bir Wagner mensubu bir Batı ülkesinin safına geçiyor.
İkinci olayda ise Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić Rus internet sitelerine ve sosyal medyasına çağrıda bulunarak Wagner Grubu’nun Sırpça gönüllü savaşçı ilanlarını yayınlamayı bırakmalarını istedi. Böylelikle Sırbistan Cumhurbaşkanı Batı, Rusya ve Çin arasında dengeli bir dış politika yürütmeye çalışan ülkesinin Moskova’ya desteğinin bir sınırı olduğunu gösterdi.
Bundan birkaç ay önce akademisyen Andrey Kolesnikov Putin’in yakın çevresinde oynadığı rolden dolayı Prigojin’i Grigori Rasputin’e benzetmişti. Sibiryalı Ruhani lider Rasputin, Çar II. Nikolay’ın sarayında çok güçlü bir figürdü. Yine de Prigojin ile Rasputin arasında farklar var. Rasputin Rus hükümdardan önce karısı Çariçe Aleksandra’yı etkilemişti. İmparatoriçe yıllar boyunca erkek varis dünyaya getirmeyince inanç yoluyla şifa dağıttığını söyleyen Rasputin’e adeta teslim olmuştu. Nihayet dünyaya getirdiği küçük oğlu Aleksis hemofili hastasıydı.
İkilinin benzerlikleri şöyle: Rasputin gibi Prigojin de hükümette resmi bir makamda bulunmamasına rağmen belirleyici rol oynuyor. Ayrıca tıpkı 19. yüzyıl sonunda moda olan spiritüalizmle kafayı bozan Aleksandra gibi Putin de pandemi öncesinde ve sırasında mistik sahte tarihçilerin eserlerine gömüldü.
Rusya’nın neo-emperyal fetih girişiminde yana yakıla zafer kovalayan Putin Prigojin’in ve Wagner Grubu’nun askeri rolünü büyüttü. ABD’den gelen tahminlere göre grubun şu anda 50 bin personeli bulunuyor. Bunların 10 bini sözleşmeli erler, 40 bini ise eski hükümlüler. Malum, Rasputin’in hikayesi mutlu sonla bitmedi. 1916’da öldürülmesi için bir doz siyanür, göğüs, sırt ve baş bölgesine üç kurşun, tekme ve sopa darbeleri, ayrıca St. Petersburg’daki buz gibi soğuk Neva Nehri’ne atılması gerekti. Prigojin hala hayatta.
Maskirovka: Rus usulü savaş
Wagner Grubu’nun öne çıkmasının nedeni Putin’in seferinin tökezlemesi. Çeçen savaş ağası Ramazan Kadirov’a benzer bir konum kazanan Prigojin ordudaki, bürokrasideki ve iş dünyasındaki elitleri acımasızca eleştiriyor. Bu kesimlerin Putin’i başarısızlığa götürdüklerini düşünüyor.
Prigojin’in mesajı belli: Wagner onlardan daha iyisini yapabilir. Geçen cumartesi yayınlanan bir videoda grubun kendi hava araçları, tankları, roketleri ve topları olduğunu söyleyerek övünüyordu: “Muhtemelen şu anda dünyadaki en tecrübeli orduyuz.”
Bir de Rusların ve Sovyetlerin “hileli savaş” olarak tercüme edebileceğimiz maskirovka konusundaki köklü geleneğine bakmak gerekiyor. Prigojin eylül ayında Wagner Grubu’nu 2014 yılında kurduğunu kamuoyu önünde ilk kez açıkladı. O güne kadar örgüt iyi bir maskirovka örneğiydi.
Yıllar boyu Kremlin’deki hiç kimse Wagner Grubu'nun varlığını kabul etmedi. Halbuki Wagner Grubu’nun Rusya’nın güneydoğusundaki Molkino’da bulunan merkezi Rus askeri istihbarat teşkilatı GRU bünyesindeki özel kuvvetler tugayının da üssüydü. Wagner Grubu Ukrayna’da Rus ordusuyla birlikte savaştı. Gelgelelim son dönemdeki başarıları üstlenme konusunda iki taraf arasında gerilim yaşandı.
Afrika’da da etkililer
Wagner Grubu birlikleri Orta Afrika Cumhuriyeti ve Mali gibi ülkelerde de faaliyet gösteriyor. Kremlin’e göre bu faaliyetler meşru hükümetlerin isyancıları ve cihatçıları yenmesine yardımcı olma çabalarının bir parçası. Ama Rusya’ya kar ve güç getirmek gibi motivasyonları da var.
Aralık ayında Financial Times’tan David Pilling’in haberine göre Wagner Grubu’yla ilişkili şirketler Orta Afrika Cumhuriyeti’nde bir altın madenini ele geçirdi, ayrıca elmaslara erişim kazandı. Brooking Institution’da yayınlanan bir makalede Federica Saini Fasanotti terörle mücadele operasyonlarındaki Rus desteğinin Afrika hükümetlerine ciddi bedeller getirdiğini anlatıyor. Kendilerini kullanan hükümetlerin ne kadar işine yaradıkları ise meçhul.
Prigojin’in trol ordusu
Prigojin’in kariyerinde atlanmaması gereken bir konu ise trol fabrikası. Tamamen aldatıcı bir ismi olan “İnternet Araştırma Kurumu” dahilinde faaliyete başlayan fabrika St. Petersburg’daki merkezinden komplo teorileri ve dezenformasyon yayıyor. Amacı Batı demokrasilerine zarar vermek. FBI bu yüzden 2021 yılında Prigojin’i arananlar listesine aldı ve tutuklanmasını sağlayacak bilgileri verecek kişiye 250 bin dolar ödül vereceğini açıkladı.
Wagner üyeleri siyasete!
Peki Prigojin’in ciddi siyasi emelleri var mı? Bu ay başında Rus parlamentosu savunma komitesinden bir üye eski hükümlüler de dahil olmak üzere Wagner’de savaşmış kişilerin siyasete girerek Rusya’ya hizmet edebileceğini söyledi. Ukrayna işgali Rus kamusal hayatını gerçekten de karanlığa sürüklüyor.
Gasptan yattı, sosisli sattı
1961 yılında St. Petersburg'da yoksul bir ailenin çocuğu olarak doğan Yevgeni Prigojin kayak bursuyla yatılı okudu ancak spor kariyeri iyi gitmedi. Sovyetler döneminde yolda bir kadının boğazına bıçak dayayıp çantasını gasp etmek suçundan hapse atıldı, 10 yıla yakın süre yattı. Daha sonra sokaklarda sosisli sandviç satmaya başladı. İşini restoran zincirleri açacak kadar büyüttü, Putin'in gözdeleri arasına girdi. Önemli davetlere yemek taşıdı. Bu yüzden lakaplarından biri de "Putin'in aşçısı." Wagner Grubu'nu 2014'te kurdu.
Cinayet videoları
Wagner paralı askerlerinin ortaya çıktığı her savaş bölgesinde yargısız infazlar, işkence, tecavüz ve gazeteci cinayetleri gibi insan hakları ihlallerine ilişkin iddialar hızla su yüzüne çıktı. Geçen cuma günü Beyaz Saray Wagner’i “uluslar ötesi bir suç örgütü” olarak tanımlayacağını ve gruba daha fazla yaptırım uygulayacağını söyledi.
İki yıl önce Rusça konuşan paralı askerlerin Suriyeli bir erkeği balyozla dövüp kafasını ve kollarını kestiğini sonra da ateşe attığını gösteren bir video ortaya çıktı. Daha sonra Rus bağımsız haber kuruluşu Novaya Gazeta tarafından Wagner çetesinden oldukları tespit edilen şahıslar kurbanın kafasını futbol topu gibi yere tekmeliyordu.
Geçen kasım ayında Wagner’e bağlı bir Telegram kanalında, Ukrayna’daki çatışmalardan kaçan bir asker kaçağının balyozla öldürüldüğünü gösteren yeni bir video yayınlandı. Prigojin daha sonra dalga geçerek videoyu “tek oturuşta izlenebilen mükemmel bir yönetmenlik çalışması” olarak nitelendirdi. Prigojin faaliyetlerinin karşılığını da alıyor. ABD hükümetine göre uluslararası madencilik yapan Prigojin Suriye, Sudan ve Orta Afrika Cumhuriyeti’ndeki altın, elmas, petrol ve kereste şirketlerini yönetiyor.
©️ The Financial Times Limited
