Attracta Mooney, Steven Bernard / The Financial Times
ABD ve Avrupa’nın bazı bölgeleri “tehlikeli sıcaklarla” boğuşuyor. Bilim insanlarına göre aşırı hava şartlarına yol açan “ısı kubbeleri” ve bağlantılı hava olaylarının süresi ve şiddeti 1950’lerden bu yana üç katına çıktı.
Avrupa’nın belli kesimleri üzerinde oluşan ısı kubbesi (ısının yüksek basınç sistemi tarafından hapsedilmesiyle ortaya çıkan hava olayı) yüzünden Yunanistan, İspanya ve Fransa’da haziran ayı için alışılmadık sıcak hava dalgaları görüldü.
Tropik geceler
İngiltere Meteoroloji Dairesi geçici verilerine göre Haziran 2025 İngiltere’de kayıtlara geçmiş en sıcak, Birleşik Krallık geneli içinse 1884’ten bu yana en sıcak ikinci ay oldu. Geçen hafta salı günü Londra’da sıcaklıklar 35 dereceyi buldu.
Meteoroloji Dairesi Başkan Yardımcısı Mike Silverstone “Yaşananlarda Batı Avrupa boyunca oluşan sıcak hava dalgasının da payı var” ifadelerini kullandı.
Kurum gece sıcaklıklarının da yüksek seyrettiğini ve bazı bölgelerde “20 derecenin altına düşmeyeceğini” açıkladı. Bu seviye “tropik gecelere” denk.
Gecelerin ılık geçmesi gündüz sıcağının etkilerinden kurtulmayı da zorlaştırıyor.
Akdeniz’de artış daha yüksek
Reading Üniversitesi’nden iklim bilimleri uzmanı Richard Allan, adanın güneybatısındaki suların genelinde okyanus sıcaklıklarının da ortalamanın yaklaşık 2 derece üzerinde olduğunu kaydetti. Batı Akdeniz’deki artış ise daha da yüksek.
Allan “İnsan faaliyetlerinin ortaya çıkardığı sera gazı seviyelerinin artması yüzünden Dünya’nın aşırı ısıyı uzaya aktarması zorlaşıyor. Daha sıcak ve susuz hale gelen atmosfer de toprağı daha fazla kurutuyor. Neticede sıcak hava dalgaları şiddetleniyor ve ılımlı hava olayları bile aşırı seviyelere çıkıyor” dedi.
Fransa meteoroloji kurumu Météo France da geçen pazartesi günü 84 bölge için turuncu, salı günü birçok bölge için kırmızı alarm verdi. Avrupa yeryüzü gözlem kurumu Copernicus’a göre ülkede daha önce böyle bir durum yaşanmamıştı.
Avrupa Orta Vadeli Hava Tahminleri Merkezi (ECMWF) tarafından verilen ve Météo France’ın doğruladığı verilere göre Fransa ve Benelüks bölgesi mevsim normallerinden en çok sapma gösteren yerler oldu. Tarihsel ortalamalarla aradaki fark 10 ila 14 dereceye çıkmış durumda.
Geçen hafta ABD’nin orta ve doğu eyaletlerindeki ısı kubbesi sebebiyle ülkenin bazı bölgelerinde sıcaklıklar 40 dereceyi aştı. Ayrıca Manhattan’da 37 derece, John F. Kennedy Havalimanı’nda 38.9 derece olarak ölçüldü.
Geçen hafta Çin’in güneybatısı da kalıcı alçak basınç sistemleri yüzünden sellerle boğuştu. Hayatını kaybedenler var. Binlerce kişi tahliye edildi. Çin Meteoroloji Dairesi Guizhou, Yünnan ve Siçuan’ın belli kesimlerinde aşırı yağış ihtimaline karşı uyarıda bulunurken Pakistan ve Hindistan’ın kuzeyi de ani baskınlarla can kayıpları yaşadı.
Mann: Mevcut modeller açıklayamıyor
Pennsylvania Üniversitesi Yeryüzü ve Çevre Bilimleri Bölümü’nden Profesör Michael Mann, “Biz gezegeni ısıtmaya devam ettikçe hem Avrupa hem de Kuzey Amerika’daki ikili ısı kubbelerinin yaygın hale gelmesi muhtemel” diyor.
Mann ve meslektaşlarının imzasıyla Proceedings of the National Academy of Sciences adlı dergide yayınlanan araştırmaya göre, dünyanın etrafında hızla hareket eden jet akımı adlı hava kuşağının içindeki dalgalar büyüdükçe atmosferik olaylar artıyor. Neticede sıcak hava dalgaları, yangınlar ve seller giderek yaygınlaşıyor.
“Yarı rezonant amplifikasyon” olarak adlandırılan bu olay sebebiyle alçak ve yüksek basınç sistemleri belli bir bölgenin üzerinde daha uzun süre kalıyor.
Jet akımı davranışına dair çalışmada, her yıl görülen yarı rezonant amplifikasyon sayısı hesaplandı.
Jet akımı Kuzey Kutbu’nun güneyinde yer alan kuzey iklim bölgesi üzerinden dünyayı dolaşıyor. Yetmiş yılı kapsayan verilere bakılınca bu bölgede her yıl yaşanan hava olayı sayısının 1’den 3 civarına, yani yaklaşık üç katına çıktığı tespit edildi.
Profesör Mann “İkili ısı kubbeleri aslında çok büyük bir örüntünün parçası. Bu örüntü ise ‘dalgalanmaların’ günlerce aynı yerde kaldığı son derece dalgalı bir jet akımı ile bağlantılı” ifadelerini kullandı.
Mann’a göre mevcut iklim modelleri “söz konusu hava olayını ve insan kaynaklı ısınmadan ne kadar etkilendiğini bütünüyle ortaya koyamıyor.”
Leeds Üniversitesi’nden iklim dinamikleri uzmanı Amanda Maycock da hava koşullarındaki değişiklikler ve jet akımı sebebiyle aşırı sıcaklık ve aşırı yağışın düzenli hale geldiğini, dolayısıyla yaz mevsimi için “tipik” sayılan hava şartlarının geçmişte kaldığını söylüyor.
Maycock’a göre atmosferik örüntülerdeki değişimin sebepleri tamamen anlaşılamamış olsa da sera gazlarındaki süregelen artışın sıcak hava dalgalarını daha da şiddetli hale getirdiğine şüphe yok.
Maycock “Şu an sürekli, üstelik büyük farklarla yeni sıcaklık rekorları bekliyoruz. Bunun normal olmadığını görmemiz şart. İklim değişikliği gözlerimizin önünde yaşanıyor” ifadelerini kullandı.
©2025 Financial Times Company
