Chloe Cornish / Financial Times
2016 yılında iş dünyasının liderlerine hitap eden Reliance Industries Başkanı Mukesh Ambani o günlerde Hindistan’ın en zengin insanı olarak şirketin kurucusu olan babası Dhirubhai’nin düsturunu paylaşmıştı: “Reliance’ta yaş ortalaması hep 30 olsun.”
Geçen salı günü Ambani ailesinin 30 yaşındaki bir ferdi sahneye çıktı. Mukesh’in en büyük oğlu Akash şirketin yönetim kurulu başkanı oldu ve Reliance Jio Infocomm yönetim kurulunda babasının yerini aldı. Reliance Jio Infocomm 2016'da süper ucuz bir mobil veri servisini hizmete sokarak Hindistan’daki dijital ekonomiyi kökünden değiştirdi. 65 yaşındaki Mukesh hala ana şirket Jio Platforms’un başkanı. Amerikalı teknoloji devleri Meta ve Google’ın Jio Platforms’ta ciddi hissesi bulunuyor.
Dergi kapağından şirket yönetimine
Akash’ın yükselişi Mukesh’in üç çocuğu için dikkatle planladığı yetki devri sürecinin startını da vermiş oldu. Plan uyarınca üçüncü nesil şirketin yönetim kademelerine yerleşiyor. Mukesh’in petrol ve telekomünikasyon devi haline getirdiği holding, Hindistan borsasındaki en büyük şirket. 221 milyar dolarlık şirketin hisseleri salı günü yüzde 2.5 değer kazandı.
İkiz kardeşler Akash ve Isha bundan böyle daha çok göz önünde olacak. İkili daha önce kurumsal etkinliklerin yanı sıra GQ ve Vogue Hindistan’ın kapaklarında beraber yer almıştı. Ambani ailesinin genç üyeleri özel uçaklarda ve lüks evlerde büyüdü, Beyoncé gibi şöhretlerin konuk olduğu düğünlerle evlendi.
Halbuki babaları için ilk yıllar çok zor geçmişti. Yemen doğumlu Mukesh çocukluğundan hatırladığı ilk anının, tek odada sekiz kişiyle birlikte yaşamak olduğunu anlatmıştı. Akash Brown Üniversitesi, Isha da Yale mezunu. Mukesh babası için petrokimyafabrikası kurmak üzere Stanford’u bırakmıştı.
400 milyon aboneli telekomcu
Mukesh babasının tekstil ve petrokimya işletmesini Hindistan’ın en güçlü holdingine çevirdi. Gucarat’taki rafineri dünyanın en büyüğü; Mukesh’in 32 milyar dolar döktüğü Jio mobil şebekesinin 400 milyonu aşkın abonesi var; Reliance Retail ise Hindistan’ın en büyük mağaza ağına sahip. Bu hamleler sonucu Reliance’ın Vodafone ve Amazon gibi şirketlerle rekabet eder hale gelmesi Hindistan iş dünyasında Mukesh’e yönelik saygı ve korkuyu artırmış.
Mukesh’in ailesi için Mumbai’de inşa ettirdiği Antilla, İngiliz kraliyet ailesine ait Buckingham Sarayı’ndan sonra dünyanın en pahalı evi olarak kabul ediliyor. Chicago merkezli mimari şirketi Perkins & Will tarafından inşa edilen ve 600 kişinin çalıştığı konutun değeri 1 milyar dolar olarak hesaplanıyor.
Ancak Hindistan sanayisindeki aile şirketlerinin en büyük dertlerinden biri haleflik sorunu çünkü birçok örnekte tatsız hanedan kavgaları yaşanıyor. Mukesh de bu deneyimi bizzat yaşadı. 2002 yılında Dhirubhai’nin beklenmedik ölümü üzerine Reliance’ın kontrolünü ele almak için küçük kardeşi Anil ile yıllarca mücadele etti. Sonunda anneleri araya girerek şirketi oğulları arasında paylaştırdı. Petrol ve petrokimya Mukesh’e, telekomünikasyon ve doğalgaz başta olmak üzere diğer birimler ise Anil’e gitti.
Ancak karşılıklı öfke dinmedi ve sert hukuki savaşlar yaşandı.
Kardeşlerin servetleri birbirinden ayrıldı. Mukesh dünyanın en pahalı ikinci evini yaptıracak kadar zengin olurken Anil 2020 yılında Londra’daki bir mahkemede net varlığının “sıfır” olduğu yönünde ifade verdi. İkili son yıllarda aralarındaki buzları kısmen eritti ama Mukesh gelecek neslin onlar gibi olmasını istemiyor. Reliance’ı birbiriyle kesişen ama tek başına ayakta durabilen üç ayrı işletme şeklinde tasarladı: Dijital, perakende ve petrokimyasallar/enerji. Mukesh ile Mumbai Indians kriket kulübünün sahiplerinden eşi Nita her birini birer çocuğuna paylaştırmaya hazırlanıyor.
Küçük oğluna enerji işi
Isha ve Akash 2014 yılında Jio Infocomm ve Retail Ventures yönetim kurullarına katıldı ve bir dizi start-up’ın satın alma sürecine dahil oldu. Reliance’a yakın isimlere göre, Isha her ne kadar Reliance Retail’de başkanlık koltuğuna gelmese de direktör olarak işletmeyi “yürüten” kişi konumunda. 27 yaşındaki Anant yeni enerji biriminin direktörü.
Öte yandan Ambani’nin Hintli zenginler listesindeki birinciliği tehlikede. Başbakan Narendra Modi’nin hemşerisi kömür ve altyapı devi Gautam Adani inanılmaz yükselişte. Hindistan hükümetinin geçen cuma günü açıkladığı petrol ihracat vergisi Ambani’nin servetinden 6 milyar doları götürüyor. Forbes’a göre Adani Asya’nın en zengin insanı olmuş durumda.
Reliance’ın hisse fiyatı yükselmeye devam etse de Ambani’nin bütün dilekleri gerçek olmuyor. Suudi Aramco şirketiyle yapılacak olan ve bolca övgü alan anlaşma gerçekleşmedi. Reliance’ın sorunlu perakendeci Future Retail’i devralma girişimi de istendiği gibi gitmedi. Şirket daha önce Jeff Bezos’un Amazon’una satış sözü vermişti.
Yine de Ambani olaya üç aylık mali dönemler üzerinden değil yüzyıllar perspektifinden bakıyor. Mukesh babasının ölümünden sonra BBC’ye verdiği röportajda “Şirketlerin kişilerin ötesine geçmesi çok zor” diye konuştu. Çünkü “Dünyada yüzlerce yıl ayakta kalan çok az şirket var; benim de babama, kendime ve Reliance’taki herkese sözüm bu.”
©️ The Financial Times Limited
