Nazlı Berivan Ak
Kendi yas deneyimini paylaşıyor, yas danışmanlığı sırasındaki danışan deneyimlerini, alanın önde gelen bilim insanlarının düşüncelerini aktarıyor. Eşi Necip Hablemitoğlu’nu 18 Aralık 2002’de uğradığı suikast sonucu kaybeden Şengül Hablemitoğlu Yas Uzun Bir Veda için “Kişisel bir dönüşüm geçirmeme neden olan bir yaşantının eseridir” diyor. Yasın dönüştürücülüğüne, gidenlere ve geride kalanlara dair kapsamlı bir el kitabıyla karşı karşıyayız. Yas-Uzun Bir Veda’yı yazmaya nasıl karar verdiniz? Uzunca bir zamandır yas sürecine ilişkin seminerler veriyorum, yas danışmanlığı yapıyorum. Hablemitoğlu Enstitüsü’nde grup çalışmaları ve atölyeler düzenliyoruz. Yas başka türlü bir yaşam deneyimi. İnsanlar yakıp kavuran bir acıdan geçip yaşamını sürdüren başka insanların ne yaptığını, nasıl yaptığını duymak istiyorlar. Batı literatürü çok zengin, dilimizde yayımlanan da çok kaynak ve bilimsel çalışma var. Ancak herkesin kolaylıkla okuyabileceği bir anlatımla yazılmış metinler yetersiz. Bildiği yerden yazmak da cesaretlendiriyor insanı. Irvin Yalom’dan Elizabeth Kübler-Ross’a, Oruç Aruoba’dan Vamık Volkan’a, Darwin’den Freud’a birçok ismin satır aralarında dolaştığı bir günlük, bir el kitabı bu. Ne güzel söylediniz, kitabım bir el kitabı, bir rehber olsun istedim. Literatürü atlamak istemedim, bugüne kadar yapılmış çalışmalara bakmadan yazılamazdı, en azından 35 yıllık akademik deneyim literatür olmadan bir çalışma yapamayacağımı bana hatırlatır. Yas tutmayı biliyor muyuz sizce toplum olarak?
Hem biliyoruz hem bilmiyoruz. İçinde yaşadığımız kültür önümüze ezberler koyuyor. Bu ezberlerin dışına çıkınca yargılanmaktan, yeterince -ki bu yeterince ne demekse- üzülmediğimizin düşünülmesinden korkuyoruz. Suçluluk duyuyoruz. Bu ezberler kaybettiklerimize karşı görevlerimizi yerine getirmediğimizi hissettiriyor bize. Yasımız uzun sürsün de istemiyor toplum. Öyle kayıplar var ki, yasın içine devlet de giriyor. Devlet yas tutanı sevmiyor, toplum yasınız uzasın istemiyor ve normların dayatıldığı bir süreç başlıyor. Size ait olmaktan çıkıyor. Peki yas tam olarak nedir? Sağlıklı yas tutmak ve sağlıksız yas tutmak gibi ayrımlar var mı? Her şeyden önce yas tutmak bir hastalık değil. Bu durumda sağlıklısı sağlıksızı olur, olmaz diyemeyiz. Yas o kadar çeşitlenerek yaşanan, öylesine insani bir süreç ki, her birimiz için ortak ve ayrışan tarafları var. İnsanın artık var olmayandan ayrılmaya, kendisini ona bağlayan bağları çözmeye, ilişkisini yeniden yapılandırmaya ve bağ kurmaya duyduğu ihtiyacın her birimizin kendine özgü zamanına yayılarak karşılandığı bir süreç. Bitti dediğimiz yerde bir anda başlangıçtaki kadar yoğun olabilecek insanın en güçlü duygusu. Öneri diye bir şey yok; yası yaşamak, paylaşmak, anlatmak, anlamak ve anlaşılmak var. Reçetesi yok yasın, formülü de… “Bize hep yaşamın eğitici olduğu söylenir. Oysa bizi asıl eğiten ölümdür” diyorsunuz. Kayıplar kalanlara en çok neyi öğretiyor? Yeni bir yaşam inşa etmeyi, kayıpla yaşamayı. Kimine yokla yaşamayı, kimine boşlukla yaşamayı. Yası azaltmak, yasın etrafında kendimizi büyütmeyi öğretiyor. Yaramızı sevmeyi biraz da… 
