Chris Xu'nın 2008'de kurduğu Shein kısa sürede Amerikan hızlı moda pazarının dörtte birinden fazlasını ele geçirdi. Öyle ki Sequoia Capital China ve General Atlantic gibi büyük yatırımcılar tarafından desteklenen Shein'ın değeri 100 milyar doları aştı. Çin'in yeni moda devi; cazibesi, indirimli fiyatları, çevrimiçi fenomenlerle sağladığı başarılı anlaşmalar ve günde 6 bin yeni öğeye kadar hiç durmadan yenilenen bir ürün envanteriyle birlikte hiç durmadan açılan yeni davalarla yüzleşmek zorunda kaldı.
En az 50 federal dava var
Shein, veya onun Hong Kong merkezli ana şirketi Zoetop Business Co., kamu kayıtlarına göre, ABD'de ticari marka veya telif hakkı ihlali iddiasıyla son üç yılda en az 50 federal davada davalı olarak gösterildi.
Dev bir tedarik zinciri üzerine kurulu iş modeli Çin'de hiz ürün satmıyor
Bu mahkeme kayıtlarına göre, davacılar ev stüdyolarında çalışan küçük tasarımcılardan başlayıp Ralph Lauren Corp. ve güneş gözlüğü üreticisi Oakley Inc.'in bir birimi de dahil olmak üzere perakende devlerine kadar uzanıyor. Sosyal medyada, bağımsız tasarımcılar hayranlara şikâyette bulunuyor ve Shein tarafından izinsiz olarak satışa çıktığını söyledikleri ürün veya tasarımların hikayelerini paylaşıyor.
Mahkeme kayıtlarına göre, Shein birçok durumda davacılarla genellikle açıklanmayan bir miktar karşılığında anlaşmaya varıyor. Şikayetçiler, bazı durumlarda, Shein'in işlerinin çalınmasıyla ilgili şikayetlere üçüncü taraf tedarikçileri suçlayarak yanıt verdiğini söylüyor. Mart ayında sokak modası markası Stussy Inc., şirketin logosunu taşıyan gömlek ve ayakkabı gibi ürünleri izinsiz sattığını iddia ederek Shein'e dava açtı. Davaya eklenen bir resimde Shein, web sitesinde ön tarafında Stussy yazan siyah bir tişörtü satışa sunuyordu. Stussy'nin iddiasına göre, gömlek Shein'in web sitesinde 17.67 dolar karşılığında listelendi. Shein, yasal başvurusunda Stussy'nin davasındaki iddiaları reddetti.
"Ürün incelemede iyileştirmeler yapıyoruz"
Tek tek davalar hakkında yorum yapmaktan kaçınan şirket sözcüsü, “Shein tedarikçilerinin şirket politikasına uymaları ve ürünlerinin üçüncü taraf fikri mülkiyeti ihlal etmediğini onaylamaları gerekiyor. Biz de ürün inceleme süreçlerimiz konusunda yatırımlar ve iyileştirmeler yapmaya devam ediyoruz" dedi. Şirket sözcüsü, geçerli fikri hak sahipleri tarafından meşru şikayetler yapıldığı takdirde, Shein’in durumu derhal ele aldığını da ekledi. Stussy'nin avukatı ise yorum yapmaktan kaçındı.
Dava oranı AB'nin 10 katı
Perakendecilerin fiyatları düşük tutma ve sunumlarını sürekli yenileme baskısı altında olduğu hızlı-moda endüstrisinde telif hakkı ihlali iddiaları nadir karşılan bir durum değil. Ancak Shein aleyhindeki davaların sayısı diğer rakiplerle karşılaştırıldığında öne çıkıyor: Yasal kamu kayıtlarına göre, Shein, 2019'dan bu yana, hızlı-modadaki rakibi H&M Hennes & Mauritz AB'ye göre neredeyse 10 kat daha fazla federal telif hakkı veya ticari marka ihlali davasında davalı olarak gösterildi.
"Dava riski, bu işi yapmanın bir maliyeti"
Fordham Hukuk Okulu'nda profesör ve aynı zamanda okulun Moda Hukuku Enstitüsü'nün kurucusu Susan Scafidi, "Shein, tasarım korsanlığında, birkaç ultra hızlı moda perakendecisiyle birlikte yeni 'Olağan Şüpheliler'den biri” dedi ve ekledi “Dava riski, bu tür şirketler için iş yapmanın bir maliyeti.”
5 dolara ürün
Ocak ayında Shein, 1990'ların grunge grubunun telif hakkı sahibi Nirvana LLC ile detayları açıklanmayan bir anlaşmaya vardı. Nirvana, Shein'i tişörtlerinde en az iki Nirvana albüm kapağı kullanmak da dahil olmak üzere grubun sanat eserlerini izinsiz olarak kullanmakla suçlamıştı.
Shein'in her gün binlerce yeni ürünü rakiplerini baltalayan fiyatlarla satışa sunabilmesi, kısmen Çin'in iyi gelişmiş hazır giyim tedarik zincirinden faydalanmasından kaynaklanıyor. Tişörtler ve şortlar gibi temel ürünler, web sitesinde sıklıkla 5 ABD Doları veya daha az rakamlara alınabiliyor.
H&M ile aynı gelire ulaştı
Shein, batılı tüketicileri hedef alarak ve fiziksel mağazacılık sisteminden kaçınarak, pandemi dönemindeki çevrimiçi alışveriş çılgınlığı sayesinde büyük bir hızla ilerledi. Credit Suisse'in tahminlerine göre, özel şirketin satışları iki yılda altı kat artarak 2021'de 19 milyar dolara ulaştı ve aynı yıl H&M tarafından elde edilen gelirle yaklaşık olarak eşleşti.
Dava ve ürün hacmi doğru orantılı
Bir bankada bir hazır giyim endüstrisi analisti olan Simon Irwin, Shein aleyhindeki fikri mülkiyet iddialarının sayısının, şirketin her gün satışa sunduğu ürünlerin büyük hacmini yansıttığını söyledi.
Shein aleyhindeki tüm şikâyetler davaya dönüşmüyor.
Mağdurlar anlatıyor: 40 dolar teklif ettiler
Baskılar ve çıkartmalar tasarlayan Almanya merkezli sanatçı Tiina Menzel, perakendecinin kendi sanatını taşıyan ürünleri satışa sunduğunu keşfettikten sonra Shein'e defalarca şikâyette bulunduğunu belirtti. Temmuz 2020'de şirkete, üzerinde bir kedi ve bir kafatası baskısı olan ve kendi tasarımı olduğu oldukça belli olan bir tişörtün satıştan çıkarılmasını talep eden bir e-posta yazdı. Bir Shein çalışanı, şirketin şu ana kadar o tişörtten 15 adet sattığını ve kendisine belirlenen 40 dolarlık kârı teklif ederek cevap verdi. Çalışan, yapılan soruşturmada ürünlerin Shein tarafından üretilmediğini, ancak Çinli bir satıcıdan bitmiş ürün olarak satın alındığını tespit ettiğini söyledi.
Maliyet nedeniyle avukat tutamadı
Çalışan, ayrıca, The Wall Street Journal tarafından görülen e-postada, “Gelecekte daha ayrıntılı kontrol edeceğiz” açıklamasında da bulundu. Menzel teklifi kabul edilemez olarak nitelendirerek reddetti – sanatçının tasarımlarını taşıyan tişörtler lisanslı bir perakendeciden 19 dolara satılıyor.
Menzel’in söylediğine göre, Shein ile bu konuda görüşürlerken, şirketin başka bir bölümünde, yine kendisinden izin alınmadan başka tasarımlarının kullanıldığı bir tişört ve telefon kılıfı gördü. Sanatçı, Shein'in tasarımlarını ürünler üzerinde 9 kez izinsiz kullandığını, maliyetler nedeniyle bir avukat tutmadığını söyledi.
Tasarım hırsızlığına karşı Facebook grubu kurdular
Los Angeles'ta bir tasarımcı olan Raeha Keller’ın söylediğine göre, birkaç yıl önce bir sanatçı arkadaşı kendisine Shein firmasının, Keller’ın web sitesinde satılanlarla birebir aynı olan birden fazla rozet modeli sattığı bilgisini verdi. Hem de Keller’ın ortalama 13 dolar civarında satılan rozetlerinden çok daha düşük fiyatlara. Kasım ayında açtığı davaya göre, bu rozetler arasında ikiye bölünmüş anatomik bir kalp rozeti ve stilize edilmiş feminist kelimesini içeren çiçekli bir rozet de vardı.Shein, sanatçının eserini çaldığını reddetti. Keller, kendisinin ve diğer rozet tasarımcılarının perakendeci tarafından iddia edilen tasarım hırsızlığı örneklerini paylaştığı Pin Theft adlı bir Facebook grubunun üyesi olduğunu söyledi. Keller, "Bu durum kontrolden çıktı" dedi. “Pek çok insan Shein'den satın alıyor.”
Kaynak: The Wall Street Journal
