Ana Swanson / New York Times
ABD ile Çin bu yıl bir konuda başarılı oldularsa, o da birbirlerinin can alıcı noktalarını bulmak oldu. Başlangıçta tarifeler üzerinden başlayan çekişme, son aylarda iki ülkenin birbirlerinin tedarik zincirlerini silah haline getirme yarışına dönüştü.
Çin, otomobil, füze ve pek çok elektronik ürün üretimi için gerekli olan nadir minerallerin küresel sevkiyatını kısıtladı. ABD ise buna karşılık Çin’e yönelik nükleer enerji, uçak ve yarı iletken üretiminde kullanılan yazılım ve bileşenler dahil olmak üzere kimyasal maddeler, makineler ve teknoloji sevkiyatını durdurdu. Son haftalarda tırmanan bu gerilim, Ford Motor ve diğer bazı şirketlerin bazı operasyonlarını askıya almalarına yol açtı.
Şimdi iki ülke bu durumu yatıştırmanın yolunu arıyor. İki tarafın üst düzey yetkilileri, Londra’daki tarihi Lancaster House’da Salı günü ikinci gününde devam eden ticaret görüşmeleri için bir araya geldi. Bu görüşmeler, Başkan Donald Trump’ın Çin lideri Şi Cinping ile yaptığı ve Trump’ın ocakta göreve dönmesinden bu yana iki lider arasındaki ilk doğrudan temas olan 90 dakikalık telefon görüşmesinden sadece günler sonra düzenlendi.
Salı günü binaya girerken, Ticaret Bakanı Howard Lutnick görüşmelerin “iyi geçtiğini” ve tüm gün süreceğini belirtti.
Görüşmelerin bu kadar hızlı organize edilmesi, her iki tarafın da son dönemde aldığı sert önlemlerin ciddiyetini yansıtıyor. Trump’ın nisan ayında Çin’e uyguladığı tarifeleri artırmasının ardından Pekin, Amerikan üreticileri, savunma sanayii yüklenicileri ve diğer sektörleri durma noktasına getirebilecek şekilde kritik mineraller ve mıknatıs ihracatını sıkılaştırdı.
ABD ve Çin yetkilileri geçen ay Cenevre’de yaptıkları toplantıda tarifeleri geri çekmek ve Amerikan şirketlerine yönelik nadir toprak elementi akışını yeniden başlatmak için geçici bir ateşkes sağlamıştı. Ancak minerallerin ve bunlardan üretilen mıknatısların sevkiyatı hâlâ seyrek ve sıkı kontrol altında. Mayıs sonunda Ford, mıknatıs eksikliği nedeniyle Chicago’daki Explorer SUV fabrikasını geçici olarak kapattı.
Buna karşılık ABD yetkilileri, yarı iletken üretiminde kullanılan yazılımlar, etan ve bütan gibi gazlar ve nükleer ile havacılık bileşenleri dahil olmak üzere Çin’e yönelik ihracatı kısıtlayarak Pekin’e baskı uygulamaya çalıştı. Konuya aşina kişilere göre, ABD yetkilileri ayrıca Trump ile Şi arasındaki görüşmeden önce Çinli öğrencilere yönelik kısıtlamaları da gündeme getirdi.
Görüşme sırasında Şi, ABD ve Çin liderlerinin “çeşitli rahatsızlıklardan veya hatta sabotajlardan uzak durmaları” gerektiğini vurguladı; bu da Çin eleştirmenlerinin Trump yönetimindeki bazı adımların Trump’ın bilgisi dışında atıldığı iddiasına gönderme olarak yorumlandı. Ancak sürece aşina bir kişiye göre bu adımlar ya Trump’ın bilgisiyle ya da doğrudan onun talimatıyla atıldı.
ABD tarafında Hazine Bakanı Scott Bessent ve ABD Ticaret Temsilcisi Jamieson Greer’ın yanı sıra, ihracat kontrollerinden sorumlu Lutnick de heyette yer alıyor. Çin heyetine ise ekonomi politikasından sorumlu Başbakan Yardımcısı Ho Lifeng başkanlık ediyor.
Garnaut Global adlı jeopolitik risk danışmanlık firmasının genel müdürü ve Trump ve Biden yönetimlerinde Ulusal Güvenlik Konseyi’nin Çin direktörü olarak görev yapmış Liza Tobin, Çin’in nadir toprak elementleri üzerinden ABD’ye karşı bir baskı noktası bulduğunu söyledi. Tobin’e göre, Pekin baskıyı artırdıkça Washington’un tepkisi tam tersi yönde oldu: Daha fazla ihracat kontrolüyle karşı saldırıya geçti.
Salı günü yayımlanan bir Dünya Bankası raporu da Trump’ın ticaret politikasının küresel ekonomi üzerindeki etkisini vurguladı ve küresel büyümenin bu yıl keskin şekilde yavaşlayacağını öngördü.
Trump zaman zaman Çin’le daha geniş kapsamlı bir ticaret anlaşması yapma niyetini dile getirse de, ABD’li yetkililer tedarik zinciri anlaşmazlığının sürmesi nedeniyle kapsamlı bir uzlaşma şansının düşük olduğunu düşünüyor.
Pazar günü CBS kanalındaki “Face the Nation” programında konuşan Beyaz Saray’ın üst düzey ekonomik danışmanı Kevin Hassett, Trump’ın Xi ile yaptığı görüşmede yetkililerin nadir toprak elementleriyle ilgili sorunları çözmek ve “konuyu el sıkışarak kapatmak” üzere bir araya gelmelerini önerdiğini söyledi.
Hassett, “Önemli olan, cep telefonları ve diğer pek çok ürün için kritik olan nadir toprak elementlerinin ve mıknatısların nisan başından önceki gibi akmaya devam etmesi” dedi.
Çin hükümeti ise nadir toprak önlemlerinin ABD’ye yönelik özel bir hedef olmadığını savundu. Çin Ticaret Bakanlığı sözcüsü Cumartesi günü yaptığı açıklamada, nadir toprak ürünlerinin hem sivil hem askeri uygulamaları olduğunu ve ihracat kontrollerinin ulusal güvenlik ve çıkarları korumak amacıyla uluslararası uygulamalarla uyumlu olduğunu belirtti.
ABD, Avrupa ve Japonya’daki pek çok fabrika, dünya arzının %90’ını Çin’in sağladığı bu mıknatıslar tükenmek üzere. Pekin, yedi nadir toprak metal ve bunlardan üretilen mıknatısların ihracatı için lisans gerektiren bir sistem kurmaya başladı.
Ticaret Bakanlığı son iki haftadır daha fazla ihracat lisansı vermeye başladı. Cumartesi günü yaptığı açıklamada, Avrupa’ya yönelik nadir toprak ihracatının onay süreçlerinin hızlandırılabileceğini, ancak bunun karşılığında AB’nin Çin’e yönelik bazı tarifeleri ve ticaret kısıtlamalarını kaldırmasını beklediklerini belirtti.
© 2025 The New York Times Company
