Adam Rasgon - Ben Hubbard / The New York Times
ABD'nin müttefiki olan ülkelerin öncülük ettiği diplomatik girişimler, Biden yönetiminin Orta Doğu'daki gerilimi düşürmeye ve Gazze Şeridi'nde ateşkes sağlama çabalarını yenilemeye çalıştığı bir döneme denk geldi.
Ancak bu diplomasi aynı zamanda bazı Arap ülkelerinin ekonomilerini istikrarsızlaştıracak ve güvenliklerini zayıflatacak büyük bir çatışmaya sürüklenmekten duydukları endişeyi de yansıtıyor.
Ürdün: Hava sahamızı açmayacağız
Geçtiğimiz hafta Ürdün Dışişleri Bakanı Ayman Safadi, Tahran'a yaptığı nadir bir ziyarette, aralarında yeni seçilen İran Cumhurbaşkanı'nın da bulunduğu üst düzey İranlı yetkililerle iki kez bir araya geldi. Ürdün İletişim Bakanı Muhannad al-Mubaidin verdiği bir röportajda "Ürdün, İranlı kardeşlerine mesajını net bir şekilde iletti. Hava sahamızın ya da toprağımızın herhangi bir amaç için kullanılmasına izin vermeyeceğiz. Bir savaş alanı olmak istemiyoruz" sözlerini kaydetti.
Nisan ayında Ürdün, İran'ın Suriye'nin başkenti Şam'daki büyükelçilik binasına düzenlenen hava saldırısında üst düzey İranlı subayların öldürülmesinin ardından İran tarafından İsrail'e atılan füze ve insansız hava araçlarının engellenmesine yardımcı oldu. Saldırı ağırlıklı olarak İsrail'den bilindi.
Ürdün arada kaldı
İsrail ve İran arasındaki son gerginlikler Ürdün'ü özellikle zor bir duruma soktu. ABD ile güçlü bir ilişkiye ve İsrail ile yakın güvenlik koordinasyonuna sahip olan Ürdün'de, İsrail'e herhangi bir şekilde yardım edilmesine şiddetle karşı çıkanların da aralarında bulunduğu milyonlarca Filistin kökenli vatandaş yaşıyor.
Ürdün istihbarat servisinde eski bir tuğgeneral olan Saud al-Sharafat "Ürdün çok hassas bir denge kurmak zorunda. Bu ip üzerinde yürümek gibi bir şey" şeklinde konuştu.
Geçtiğimiz hafta İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, Haniye'nin intikamını almanın kendilerinin görevi olduğunu çünkü Haniye'nin İran topraklarında öldürüldüğünü söyledi.
İsrail'e uzak ülkeler de İran'ı bölgesel gerilimi tırmandırmaktan kaçınmaya çağırıyor.
Katar da devrede
Konuyla ilgili bilgi sahibi olan ve isminin açıklanmaması kaydıyla konuşan bir yetkiliye göre, Katar Başbakanı Muhammed bin Abdulrahman Al Sani Pazartesi günü yaptığı bir telefon görüşmesinde ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'a İran Dışişleri Bakanı Ali Bagheri Kani ile itidal gerektiğini konuştuğunu söyledi.
Yetkiliye göre Katar Başbakanı, Blinken'a Katar'ın Lübnan-İsrail sınırında İsrail güçleriyle çatışan Hizbullah'a da benzer bir mesaj verdiğini iletti. Hizbullah orada Gazze'deki Hamas'a destek için savaştığını söylüyor. Her iki grup da İran tarafından destekleniyor.
Haniye'nin öldürülmesinden saatler önce İsrail, Hizbullah'ın üst düzey askeri yetkilisi Fuad Şükür'ü, günler önce İsrail kontrolündeki Golan Tepeleri'nde bir futbol sahasına düzenlenen ölümcül saldırıya misilleme olarak öldürdü. İsrail bu saldırıdan Hizbullah'ı sorumlu tutmuş olsa da Hizbullah saldırının sorumluluğunu reddetmişti.
Bu hafta başında Hizbullah lideri Hasan Nasrallah yaptığı bir konuşmada grubunun ve İran'ın Şükür ve Haniye'nin öldürülmesine, sonuçları ne olursa olsun yanıt vermek zorunda olduklarını söyledi.
Mısır Dışişleri Bakanlığı'ndan Salı günü yapılan açıklamada, Mısır Dışişleri Bakanı Badr Abdelatty'nin ülkesinin bölgedeki gerilimi kontrol altına alma çabalarının bir parçası olarak İran Dışişleri Bakan Vekili Ali Bakıri'yi aradığı belirtildi.
Krallığın tutumunu özgürce tartışabilmek için adının açıklanmaması koşuluyla konuşan bir Suudi yetkiliye göre, zenginliği ve İslami kutsal mekanlarıyla Arap dünyasında büyük bir nüfuza sahip olan Suudi Arabistan, tüm taraflara gerilimi düşürme, Gazze'deki savaşı derhal sona erdirme ve bölgede tutulan rehinelerin serbest bırakılması çağrısında bulundu.
Telefon ve toplantı telaşının ortasında Arap dünyasındaki bazı yetkililer İran'ın sınırlı bir karşılık vereceğini tahmin ediyordu.
İran'ın yanıtı 'dozunda' olacak
Yetkilileri İranlı mevkidaşlarıyla sık sık görüşen bir Arap ülkesinin danışmanı, İran'ı 'makul ve dikkatli' olarak gördüklerini ve Haniye suikastına bir yanıt beklediklerini, ancak bunun daha fazla tırmanmayı önleyecek şekilde ayarlanacağını düşündüklerini söyledi.
Ürdünlü yetkililer gerilimin düşürülmesinin Gazze'de ateşkes anlaşmasına varılabilmesi için önemli olduğunu söyledi.
Hükümetin iletişim bakanı Mubaidin, "Tüm tarafların gerilimi tırmandırmasına tanık olurken savaşı sona erdirmek mümkün değil" dedi.
©️ 2024 The New York Times Company
