Geçen cuma günü başta Amerikan piyasaları olmak üzere, Asya, Avrupa ve Latin Amerika’da tüm borsalar gerilerken, dolar hemen hemen tüm para birimlerine karşı değer kazandı. Faiz indirim sürecinin başlamasıyla yıla iyi bir başlangıç yapması beklenen BIST 100 endeksi de, önemli bir eşik olan 10.000 puanın altında kalarak günü yüzde 0.9 düşüşle tamamladı.
Sadece Türkiye’de değil tüm dünyada faizler iniş sürecine girmişken borsalar neden tedirgin? Bunun iki nedeni var: İlki, Oval Ofis’e yerleşmesine sayılı günler kalan Trump’ın; başta Meksika, Kanada, Çin, Danimarka gibi ülkeler olmak üzere hemen hemen tüm dünyaya yönelik “yüksek gümrük tarifesi” tehdidi. Böyle bir hamlenin ABD’de ithal ürün fiyatlarını artırması, dolayısıyla enflasyonu yukarı tetiklemesinden endişe duyuluyor. Tehdide uğrayan ülkelerin de gümrük vergilerini yükseltme olasılığının, enflasyonun küresel olarak yukarı doğru doğu ivmelenmesine yol açabileceği belirtiliyor.
Nitekim Financial Times, IMF Başkanı Kristalina Georgieva’nın “2025’te küresel ölçekte çok fazla belirsizlik var. Dünyanın en büyük ekonomisi olan ABD’nin dış ticaret politikasındaki belirsizlikler bunların başında geliyor” şeklindeki sözlerini internet sitesinin manşetine taşıdı. Washington’da konuşan Georgieva’ya göre Trump kaynaklı bu belirsizliğin en önemli sonucu uzun vadeli faizlerin yukarı doğru gitmesi.
Daha somut ve daha yakın vadeli ikinci neden ise, ABD’de faiz indirim sürecinin sekteye uğrayacağının belli olması. ABD’de cuma günü açıklanan “tarım dışı istihdam raporu”nun beklenmedik derecede iyi gelmesi FED’in faiz indirimlerini durdurabileceği hatta düşük oranlı bir artırıma bile gidebileceği şeklinde yorumlandı.
ABD’de iş gücü piyasasının en güçlü göstergesi olan tarım dışı istihdam, Aralık ayında 256 bin kişi arttı. Analist beklentileri ise Reuters anketinde 160 bin, The Wall Street Journal anketinde 155 bin seviyesindeydi. Kasım ayı istihdamı ise 212 bin kişi olarak kesinleşti. Aralık rakamlarıyla birlikte ABD’de 2024 yılında yaratılan istihdam 2.2 milyon oldu. The Wall Street Journal’in 2023 sonunda yaptığı ankette, analistler ABD’de ayda ortalama 64 bin kişilik ek istihdam gerçekleşeceğini, yıllık rakamın 770 bin olacağını tahmin etmişti.
Aralık datasının ardından ABD’de işsizlik oranı yüzde 4.1 oldu. Bu, FED’in nötr faizi olarak tanımlanan (ekonomiyi ne canlandıran ne de de soğutan faiz oranı) yüzde 2’lik seviyede gerçekleşmesine alışık olunmayan bir işsizlik oranı. FED’in politika faizi halen yüzde 4.25-4.50 arasında bulunuyor. Pek sık rastlanmayan bu durum üzerine, nötr faiz seviyesinin artık yüzde 2’den daha yüksek bir oran olduğu tartışmaları da alevleneceğe benziyor.
Güçlü istihdam rakamları üzerine analistlerin FED’in faiz indirim sürecinin seyrine ilişkin tahminleri de değişti. Data öncesi 0.25 puanlık faiz indirimi için haziran ayı öne çıkarken, beklenti kasıma ertelendi. Bu yıl içinde ikinci bir faiz indirimi olma olasılığı ise yüzde 60’tan yüzde 20’ye geriledi.
Bank of America analistleri “Faiz indirim sürecinin bittiğini” öne sürüp, “Enflasyon yukarı doğru bir atak yaparsa faiz artırımı ihtimalini de konuşmalıyız” yorumunu yaptılar. Biraz daha iyimser olan Goldman Sachs ise 2025’teki faiz indirim sayısını üçten ikiye çekti. Faiz indirim sürecine 2024 Eylül ayında başlayan FED, geçen yıl toplam 1 puanlık indirim yapmıştı. Bu ay sonundaki kritik toplantıda FED’in faizi sabit tutması bekleniyor.
İstihdam raporunun ardından faiz indirim beklentilerinin olumsuza dönmesi tahvil piyasasında büyük etki yarattı. Bir ara yüzde 5’in üzerine çıkan 10 yıllık tahvillerin faizi günü yüzde 4.76 seviyesinden kapattı. Bu, 2023 Kasım’ından bu yana en yüksek günlük kapanış olarak kayıtlara geçti. FED politika faizine en duyarlı tahvil olan 2 yıllıklar ise 0.12 puan artışla yüzde 4.38’e çıktı.
Doğal olarak borsalar da yüksek faizden olumsuz etkilendi. S&P 500 yüzde 1.5, Nasdaq ve Dow Jones Sanayi Endeksi yüzde 1.6’şar geriledi. Düşük piyasa değerli bazı şirketlerde yüzde 10’luk kayıplar gözlenirken, üç büyük Amerikan endeksine göre daha geniş bir gösterge olan Russel 2000’de kayıplar yüzde 2.2’yi buldu. 2023 ve 2024’te borsaları yukarı taşıyan 7 teknoloji hissesini ölçen Bloomberg Magnificent 7 Total Return endeksi yüzde 1.2 düştü. MSCI World endeksi de yüzde 1.5 değer kaybetti.
Yine doğal olarak faizin yükselmesi ABD dolarını yukarı doğru ivmelendirdi. Bloomberg Dollar Spot endeksi yüzde 0.5 artarken, dolar euroya karşı yüzde 0.5, sterline karşı yüzde 0.8 yükseldi.
ABD piyasalarında Batı Teksas petrolünün varili yüzde 3.7 artışla 76.64 dolara çıkarken, spot altın yüzde 0.9 yükselerek ons başına 2.691 dolardan günü kapattı.
