Peter Eavis / New York Times
ABD ile Husiler arasında ticaret yollarını daha güvenli hale getirmek amacıyla yapılan son ateşkes anlaşmasına rağmen, en büyük ticari denizcilik şirketleri Kızıldeniz ve Süveyş Kanalı’ndan uzak durmaya devam ediyor.
6 Mayıs’ta başlayan ateşkes, Trump yönetimi açısından utanç verici bir sürecin ardından gelen bir karardı. ABD’nin Yemen’deki Husilere yönelik 1100’den fazla saldırıyı içeren kampanyası, bu saldırılara dair grup yazışmalarının kamuoyuna sızmasıyla sona erdi. Pentagon, aylar sürecek bir bombardıman planlamıştı, ancak Başkan Donald Trump bu operasyonu yaklaşık 50 gün sonra sonlandırdı.
Denizcilik yayını Lloyd’s List’in genel yayın yönetmeni Richard Meade “Hedef özgür deniz taşımacılığını yeniden sağlamaksa – ki böyle söylediler – sonuçlar ortada: Denizcilik sektörü geri dönmedi” sözlerini kaydetti.
Meade’in açıklamasına göre, Kızıldeniz üzerinden geçen gemi trafiği, 2023’e göre yaklaşık beşte üç oranında azaldı. 2023’te, Husiler İsrail ile Gazze Şeridi’ndeki savaşta Hamas’a destek amacıyla bu bölgede gemilere saldırmaya başlamıştı. Gemilerinin vurulmasından korkan büyük şirketler Kızıldeniz ve Süveyş Kanalı’ndan kaçınarak, Asya ile Avrupa arasında çok daha uzun olan Afrika’nın güney ucundan geçen rotayı kullanmaya başladılar.
Husiler, İsrail ile hâlâ savaş halinde olduklarını ve bu ülkeye giden gemilere saldıracaklarını açıkladılar. Aralık ayından bu yana ticari bir gemiye saldırmamış olsalar da, denizcilik şirketleri gemilerinin kasten ya da yanlışlıkla vurulmasından endişe duyuyor ve kısa vadede Kızıldeniz’in güneyine dönmeyi planlamıyor.
"Kızıldeniz'de uzun soluklu güven ortamı sağlanmalı"
Danimarka merkezli büyük denizcilik şirketi A.P. Moller-Maersk’in CEO’su Vincent Clerc “Bu eşiğe çok uzağız” şeklinde konuştu. Mayıs ayındaki ateşkesin hemen ardından konuşan Clerc, şirketlerinin yeniden bu bölgeye dönmesi için Kızıldeniz’in uzun süre güvenli kalması gerektiğini belirtti.
Şirket yöneticileri ayrıca, yeniden Kızıldeniz rotasına dönüp ardından saldırılar yeniden başlarsa oluşacak ciddi operasyonel aksamalardan da endişe ediyor.
Trump, Mart ayında Husilere karşı askeri harekâtı başlattığında, bu saldırıların küresel ekonomiye “milyarlarca dolara” mal olduğunu söylemişti. Ateşkes hakkında ise Trump “Artık gemileri patlatmayacaklarını söylüyorlar” dedi.
Ateşkes, Umman tarafından arabuluculukla sağlandı. Umman dışişleri bakanı, “Taraflar birbirini, özellikle de Kızıldeniz ve Bab el-Mendeb Boğazı’ndaki Amerikan gemilerini hedef almayacak. Bu da uluslararası ticari deniz taşımacılığının serbestçe akmasını sağlayacak” açıklamasında bulundu.
Ancak denizcilik analistlerine göre, ateşkesin yalnızca Amerikan gemileri için mi geçerli olduğu belirsiz.
Ateşkesin sınırları belirsiz
BIMCO adlı denizcilik ticaret grubunun güvenlik sorumlusu Jakob Larsen “Bu yalnızca Amerikan ve Husi askeri unsurlarına karşılıklı ateş edilmemesi yönünde bir anlaşma mı, yoksa bölgeden geçen ticari gemileri de kapsıyor mu?” şeklinde soruyor.
Üstelik ateşkesin, Husiler ile İsrail arasındaki çatışmayı kapsamadığı da görülüyor.
S&P Global Market Intelligence Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülke risk analizi başkanı Jack Kennedy, Husilerin geçen ay İsrail’in Hayfa limanına giden veya orada bulunan gemilere saldırmaya başladığını belirtti. Husilerin Amerikan gemilerine saldırma ihtimali düşük olsa da, Kennedy konuya ilişkin şu sözleri kaydetti:
“Bir geminin ya da şirketin İsrail ile ilişkili olup olmadığına dair net tanımların olmaması ve Husi hedefleme doğruluğundaki belirsizlikler, Kızıldeniz’den geçen gemiler için ciddi bir risk oluşturuyor”
New York Times’a e-posta yoluyla açıklama yapan, denizcilik sektörüyle iletişim kuran Husi bağlantılı grup, “denizcilik şirketlerine hiçbir güvence verilemeyeceğini” söyledi.
Grup ayrıca şu ifadeleri kullandı: “Yaptırımlar ve yasaklar sadece İsrail ile bağlantılı ya da ona ait şirket ve gemiler için geçerlidir”. Yemen silahlı kuvvetlerinin eylemlerinin “hataları önlemeye yönelik hassas bir mekanizma ile yürütüldüğünü” de eklediler.
Beyaz Saray ve Pentagon ise yorum yapmadı.
Afrika rotası daha fazla yakıt kullanımı ve daha uzun deniz yolculuğu anlamına gelse de, denizcilik şirketleri bu duruma uyum sağladı.
Ülkeler uzun mesafeye adapte oldu
Dış politikada temkinli yaklaşımı savunan Defense Priorities adlı araştırma enstitüsünden askeri analiz direktörü Jennifer Kavanagh “Eğer bu yeni rota gerçekten büyük bir sıkıntı olsaydı, daha fazla ülke bu riski almaya istekli olabilirdi” dedi.
Aslında, bu uzun mesafeli yolculuklar, pandemi dönemindeki ticaret patlamasında sipariş edilen fazla sayıdaki yeni geminin kullanılmasını da sağladı. Kızıldeniz’deki saldırılardan önce, bu yeni gemi arzı navlun ücretlerini ve şirketlerin kazançlarını düşürebilecekti.
Meade “Dürüst olmak gerekirse, bu kesinti, bu dolambaçlı rota, sektöre bir bakıma ekonomik yerçekimini alt etme imkânı verdi” şeklinde konuştu.
Yine de, Marsilya merkezli büyük denizcilik firması CMA CGM, Kızıldeniz’den geçen az sayıda gemi göndermeye devam etti. Gemi takip siteleri, son haftalarda en az beş geminin Yemen’e yakın Kızıldeniz’in güney kesiminde olduğunu gösteriyor.
Ancak CMA CGM yaptığı açıklamada, “güvenlik koşulları elverişli olmadıkça Süveyş Kanalı’ndan geniş çaplı geçişleri kısa vadede sürdürmeyi planlamadıklarını” belirtti.
Gemilerin Kızıldeniz’den uzaklaştırılması, Süveyş Kanalı üzerinden geçişten elde edilen milyarlarca dolarlık geliri Mısır’ın elinden aldı. Kanal yetkilileri, şirketleri geri çekmeye teşvik etmek için büyük gemilere yüzde 15 indirim sunuyor.
© 2025 The New York Times Company
