11 Şubat 2025, Salı Gazete Oksijen
Haber Giriş: 31.01.2025 11:02 | Son Güncelleme: 31.01.2025 14:11

Bill Gates, NYT'ye konuştu: Silikon Vadisi'nin merkez solda olduğunu düşünürdüm

70 yaşına giren Bill Gates, hayatının Microsoft'u kurduğu döneme kadar geçen sürecini anlattığı Source Code: My Beginnings kitabını çıkarmaya hazırlanıyor. NYT'ye verdiği röportajda geçmişi ve bugünü karşılaştıran Gates, bugünün teknoloji devlerinin siyasi açıdan sağa yönelmesine şaşırdığını söyledi
Alex Welsch / The New York Times
Alex Welsch / The New York Times

David Streitfeld / The New York Times

Bill Gates, yaşlandıkça dünyanın sunduğu sürprizlere daha çok şaşırıyor. Örneğin milyarderler. Günümüzde teknoloji sektöründen gelen milyarder sayısı oldukça fazla ve birçoğu sağa eğilimli siyasi görüşlere sahip.

“Silicon Vadisi’nin her zaman merkez sol çizgide olduğunu düşünürdüm” diyen Gates, “Şimdi  kayda değer bir merkez sağ grubun ortaya çıkması benim için sürpriz oldu” ifadelerini kullandı.

Gates’in Microsoft’u kurup dünyanın en değerli şirketlerinden biri haline getirdiği on yıllardan bu yana teknolojinin evrimini ele alalım.

“İnternet üzerinden bilgi paylaşımı sayesinde inanılmaz şeyler yaşandı” diyen Gates, bunun öngördüğü bir gelişme olduğunu belirtti. Gates daha sonra Facebook ve Twitter gibi sosyal medya platformları devreye girdikten sonra öngöremediği olumsuzluklar olduğunu söyledi.

Teknolojinin siyasi kutuplaşmayı hızlandırması? Gates bunun hakkında, “Bunun olacağını tahmin etmemiştim” dedi. Peki teknolojinin kamu yararına karşı bir silah olarak kullanılması? Gates, “Bunu da öngörmedim” ifadelerini kullandı.

Kripto para konusunda hâlâ şüpheli

Bill Gates bir teknoloji iyimseri, ancak onun da sınırları var. Kripto para gibi Peki, kripto paranın bir kullanım alanı var mı? “Hiçbir kullanım alanı yok” diyen Gates, “Bu konuda kendini kandıran yüksek IQ’lu insanlar var” ifadelerini kullandı.

Microsoft’un büyük yatırımlar yaptığı ve Gates’in genellikle heyecanla bahsettiği yapay zeka bile bazı endişeler doğuruyor. Gates, “Şimdi yapay zekayı kötü amaçlarla kullanabilecek insanlardan endişe etmemiz gerekiyor” dedi. (New York Times, telif hakkı ihlali nedeniyle Microsoft ve ortağı OpenAI'ye dava açtı; şirketler ise bu iddiaları reddetti.)

Bu yıl 70 yaşına basacak olan Gates, son zamanlarda geçmişe daha fazla bakıyor. Gelecek hafta çocukluğunu ele alan Source Code: My Beginnings adlı kitabını yayımlayacak. Anılarını içeren ve üç cilt olarak planlanan serinin ilk kitabı olan bu eser, en az on yıldır üzerinde çalışılan bir proje. Ancak kitap, teknoloji milyarderlerinin sınırlarını genişlettiği alışılmadık bir dönemde geliyor. Elon Musk, Jeff Bezos, Mark Zuckerberg gibi isimlerin elde ettiği başarı, onlara büyük bir güç kazandırdı ve bu gücü bölücü yollarla, hatta kimi zaman keyifle kullanıyorlar.

Bill Gates otuz yıl önce doğrudan ve sert çıkışlarıyla dikkat çeken teknoloji milyarderi modelini yarattı. 1990’larda Microsoft, her geçen gün daha fazla evde ve ofiste yer bulan kişisel bilgisayarların işletim sistemini sağlıyordu. Şirket, “internet” adı verilen bu yeni alan için büyük planlara sahipti. Gates ve şirketi, güçlü, acımasız ve her yerde var olan bir güç olarak algılanıyordu. Silicon Vadisi bu durumdan ürkmüş, hatta düzenleyici kurumlar bile alarma geçerek Microsoft’a dava açmıştı.

“Bugünün teknoloji devleri daha olumsuz bir tepkiyle karşılaşıyor”

Microsoft karşıtı söylemler, 2001 yapımı Antitrust filmiyle popüler kültürde zirveye ulaştı. Film, dünyayı ele geçirme hırsıyla insanları öldüren bir teknoloji CEO’sunu konu alıyordu. Eleştirmenler filmdeki göndermelerin Gates’e yapıldığını vurgulasa da, yapımı genel olarak beğenmediler.

Ancak bu öfke çoktan geride kaldı ve Gates, Antitrust filmini hiç hatırlamıyor. Güçlü tepkiler uyandıran milyarderler arasında kendisinin artık başı çekmediğini belirten Gates, hafif bir rahatlama hissiyle “Şu an teknoloji dünyasının devleri, çok daha güçlü bir olumsuz tepkiyle karşılaşıyor” dedi.

Gates şu sıralar gündemde olan medya patronlarına bir karşıtlık oluşturuyor.

"Bir kulübümüz yok. Ne de olsa ortak bir görüşümüz var"  diyen Gates, "LinkedIn’in kurucu ortağı, Microsoft yönetim kurulu üyesi ve eski Başkan Yardımcısı Kamala Harris’in açık destekçilerinden biri olan Reid Hoffman da bir milyarder. Onun bakış açısını sorabilirsiniz, eleştiri yapmaktan memnuniyet duyar” diye devam etti. 

Kasım ayında New York Times, Harris’in seçim kaybının ardından Hoffman’ın ülkeyi terk etmeyi düşündüğünü bildirmişti. Ancak Hoffman, bu konudaki görüşüne dair e-posta taleplerine yanıt vermedi. Buna karşın, Silicon Vadisi’nde birçok kişi, milyarderlerin giderek bir tür "sözde hükümdara" dönüşmesini endişeyle izliyor.

“Gates bugün aziz gibi görünüyor”

Uzun yıllardır teknoloji alanında öngörülerde bulunan Paul Saffo, bu dönüşümün sektörde sürekli bir tartışma konusu olduğunu belirterek, “Burada herkesin üzerine çöken kasvetli bir konu bu” dedi. Saffo ekledi: “Genel kanı şu: Bill Gates, yaşanan tüm bu olumsuzlukların yanında neredeyse aziz gibi görünüyor.”

Gates ile birkaç hafta önce, California’daki Palm Springs tatil beldesinin yakınında, Indian Wells’te kiralanmış bir ofis süitinde konuştuk. Neden buradaydık? Seattle’da hava soğuktu. Gates hâlâ sık seyahat etse de Seattle’ı evi olarak görüyor.

Gates Vakfı’na milyarlarca dolar bağışlamasına rağmen, Forbes’a göre Bill Gates hâlâ dünyanın en zengin 12. kişisi ve kişisel serveti 100 milyar doların üzerinde. Ancak fiziksel olarak kaslı bir görüntüsü yok, kendisine ait bir roket filosu bulunmuyor ve her şeyi bildiğini iddia etmeye de pek hevesli görünmüyor.

Röportajımızın ardından Gates, eski ABD Başkanı Jimmy Carter’ın cenazesine katılacaktı. Carter, Gates için hem bir ilham kaynağı hem de bir iş birliği ortağıydı; Gates Vakfı, Carter Center’ın en büyük destekçilerinden biri haline gelmişti.

Bill Gates, malikanesine kapanıp gözlerden uzak yaşayan milyarderlerden farklı. Kısa süre önce ikinci Netflix dizisi "What’s Next? The Future With Bill Gates"i yayımladı.

Beş bölümlük serinin dördüncü bölümü, "Fazla Zengin Olunabilir mi?" başlığını taşıdı. Vermontlu demokratik sosyalist Senatör Bernie Sanders da dahil olmak üzere birçok kişinin yanıtı kesin bir "Evet" oldu. 

Gates daha adil bir vergi sistemini destekliyor

Program üzerinde çalışmak Gates’in fikrini değiştirmedi. "Milyarderleri yasaklamalı mıyız?" diye soran Gates, "Bu soruya yanıtım hayır" dedi.

Öte yandan Gates daha adil bir vergi sistemini destekliyor. Her yıl, hayatı boyunca ödediği vergileri hesaplıyor. Kendi tahminine göre bugüne kadar 14 milyar dolar vergi ödedi. 

Daha iyi bir sistemde, bu rakamın 40 milyar dolar olması gerektiğini hesaplıyor. Eylül ayında yayımlanan "Fazla Zengin Olunabilir mi?" bölümü, şimdiden geçmiş bir döneme ait gibi görünüyor. Zira milyarderlerle dolu bir yönetim kadrosunda, Gates’in sorusuna verilen yanıt net bir şekilde "Hayır" oldu.

Gates siyasetten uzak durmaya çalışıyor, ancak 2024 seçimlerinin sonuçlarını o kadar önemli gördü ki, ilk kez mali olarak sürece dahil oldu. New York Times’ın Ekim ayında bildirdiğine göre, Harris’i destekleyen başlıca dış finansman grubu Future Forward’a 50 milyon dolar bağış yaptı. Gates o dönemde bu konuda kamuoyuna açıklama yapmadı ve şimdi de konuşmamayı tercih ediyor.

Bill Gates, annesi, babası ve kardeşleriyle. (Gates Ailesi / The New York Times)

 

Aileyle ilişkileri nasıldı?

Otobiyografi yazmak Gates’in diğer milyarderlerden farklı olduğu bir başka alan. Pek azı onun kadar içe dönük ve düşünceli görünüyor. 1960’ların ve 1970’lerin başlarında Seattle’ın üst sınıf bir bölgesinde geçen çocukluğu, başlı başına dramatik bir hikâye sunmuyor.

"Pek çok insan zorlu bir çocukluk geçirdiğini anlatır ve bunun rekabetçi yapılarının bir parçası olduğunu söyler," diyen Gates, "Benim böyle bir hikâyem yok" ifadelerini kullandı.

Ancak onun hayatında annesi Mary Gates vardı. Mary Gates, üst sınıf kadınların çoğunun evde kalmasının beklendiği bir dönemde, olağanüstü başarılı bir kadındı. King County’nin United Way yardım kuruluşunun ilk kadın başkanı oldu, ardından United Way of America yönetim kuruluna katıldı ve 1983’te bu kuruluşu yöneten ilk kadın oldu.

"Bazen benim için fazla yoğun biriydi" diyen Gates, avukat olan babasının ise daha mesafeli olduğunu ancak anne-oğul arasındaki irade savaşına zamanla dahil olduğunu belirtti.

Bill Gates’in altıncı sınıfta olduğu dönemde ailesi için son derece zorlu biri haline geldiği bir süreç yaşandı. Source Codeadlı kitabında bu dönemi şöyle anlatıyor:

"Günlerce konuşmadan durabilir, sadece yemek yemek ve okula gitmek için odamdan çıkardım. Beni yemeğe çağırdıklarında duymazdan gelirdim. Kıyafetlerimi toplamamı söylediklerinde umursamazdım. Sofrayı toplamak mı? Hiçbir şey yapmazdım."

Röportajımızda o günleri hatırlayarak, "Onları kışkırtıyordum" dedi. Gates şöyle devam etti:
"Otoritelerine saygı göstermem gerektiğine dair mantıklı bir sebepleri olduğunu düşünmüyordum. Annem ‘Bunu böyle ye’, ‘Bu görgü kurallarına uy’, ‘Ketçap kullanacaksan önce bir kaseye koy, sonra o kaseyi şu noktaya yerleştir’ gibi şeylerde çok ısrarcıydı. Beni dağınık biri olarak görüyordu,ki öyleydim. Ona karşı herhangi bir olumsuz his beslemiyordum ama söylediklerini umursamıyormuş gibi davranırdım ve bu onu  sinirlendirirdi”. 

Bill Gates 1973'te Lakeside Ortaokulu'nda tahtada matematik çözüyor (Gates Ailesi/The New York Times)

 

“Ergenlikte otizm spektrumunda olduğum teşhis edilebilirdi” 

Gates, ergenlik çağındaki halinin bugün teşhis edilse muhtemelen otizm spektrumunda yer alabileceğini söyledi. Belki de annesi sezgisel olarak neye ihtiyacı olduğunu anlamıştı. “Onun beklentilerini aşmak istiyordum” diyen Gates, “O çıtayı sürekli yükseltmekte oldukça iyiydi” ifadelerini kullandı.

Bu, onun hayatı boyunca yaptığı şeydi. 1975’te, henüz gençlik yıllarının başındayken, arkadaşı Paul Allen ile birlikte New Mexico, Albuquerque’de bir şirket kurarak Altair 8800 adlı ilkel bir kişisel bilgisayar için yazılım üretmeye başladı. Çok geçmeden, küçük çaplı operasyonlarını Seattle bölgesine, annesine daha yakın bir yere taşıdı.

Gates eğer gerçekten otizm spektrumunda yer alıyorsa, bunun Microsoft’a avantaj sağladığını düşünüyor. Daha önce "Hafta sonlarına inanmazdım, tatillere inanmazdım" diyen Gates, çalışanlarının plakalarını ezberleyerek işten erken ayrılıp ayrılmadıklarını kontrol ettiğini de itiraf etmişti. Onun bu yaklaşımı, ilerleyen yıllarda binlerce teknoloji girişimi için bir model haline geldi.

Source Code, Microsoft’un kuruluşuyla sona eriyor. O dönemde hesap tabloları, veri tabanları ve kelime işlemciler oldukça ilkel araçlardı, ancak kullanıcılar verimlilik açısından avantaj elde ediyordu. Gelecek daha parlak olacaktı. "Gerçekten de pek fazla olumsuzluk görmüyorduk" diyen Gates, teknolojiye olan iyimserliğini uzun süre korudu.

2017’de İsrailli filozof Yuval Noah Harari’nin Homo Deus adlı kitabını inceleyen Gates, Harari’nin elitlerin teknoloji sayesinde kendilerini yükseltirken halkın geri kalacağına dair uyarısına itiraz etti. Gates, "Bu gelecek kaçınılmaz değil" diye yazdı.

Şimdi ise Harari’nin en son kitabını okuyor: Nexus: Taş Devri’nden Yapay Zekâya Bilgi Ağlarının Kısa Tarihi. Kitap, teknolojik bağımlılığımıza yönelik eleştirel bir analiz sunuyor.

Harari, "Her akıllı telefon, Antik İskenderiye Kütüphanesi’nden daha fazla bilgi içeriyor ve sahibinin dünyadaki milyarlarca insanla anında bağlantı kurmasını sağlıyor" diye yazıyor ve ekliyor: "Ancak tüm bu bilgi baş döndürücü bir hızla dolaşırken, insanlık kendini yok etmeye her zamankinden daha yakın."

Gates, Nexus’u kişisel algıladı. "Harari, benim gibi ‘daha fazla bilginin her zaman iyi bir şey olduğunu’ düşünen insanlarla dalga geçiyor" diyen Gates, "Temelde şunu söyleyebilirim ki, o haklıydı ve ben yanıldım" ifadelerini kullandı.

(Harari, bir meditasyon kursuna katıldığı için yorum yapmaya müsait değildi.)

Ancak Gates’in açıkça bir özür dilediği söylenemez. Hâlâ teknolojinin gücüne ve iyiliğe hizmet edebileceğine inanıyor. Fakat zamanla, başlangıçta direnç gösterdiği annesinin öğretilerinin hâlâ onunla olduğunu fark ediyor: Görgü kurallarına dikkat et. İyi şeyler yapmaya çalış. Ve kendini fazla kaptırmamaya özen göster.

Milyarder biri olarak, insanların size büyük güçler atfettiğini söyleyen Gates, şu gözlemde bulundu: "Bir alanda başarılı olduğunuzda, insanlar sizin aslında iyi olmadığınız pek çok konuda da yetkin olduğunuzu sanıyor”.

© 2025 The New York Times Company