Eve Sampson / The New York Times
Bir yıl önce Hamas'ın İsrail'in güneyine yönelik ölümcül saldırıları, İsrail'in Gazze Şeridi'nde Hamas'a karşı askeri bir saldırı başlatmasına neden oldu. İsrail saldırılarında aralarında çocukların da bulunduğu on binlerce Filistinli öldürüldü. İsrail çok sayıda Hamas savaşçısını ve komutanını öldürdüğünü açıkladı.
Ancak Gazze'nin büyük bölümü harabeye dönmüş olsa da Başbakan Binyamin Netanyahu'nun Hamas'ı yok etme hedefi hâlâ gerçekleşmiş değil. Grup zayıflamış olsa da gerilla savaşı yürütmeye devam ediyor.
Hamas, 7 Ekim 2023 saldırısının yıldönümüne denk gelen Pazartesi günü İsrail'e birkaç roket fırlatarak en azından daha sofistike askeri yeteneklerinin bir kısmının hala sağlam olduğunu gösterdi. Hamas'ın askeri kanadından bir sözcü İsrail'e karşı 'uzun ve acılı bir yıpratma savaşını sürdürme' sözü verdi.
Peki bir yıllık savaş sonrası Hamas ne durumda?
Personel gücü
İsrail Gazze'de 17 binden fazla Hamas üyesini öldürdüğünü ve esir aldığını söylüyor, ancak bu sayı doğrulanabilmiş değil. Hamas'ın savaştan önceki savaşçı sayısı yaklaşık 25 bin olarak tahmin ediliyordu, ancak grup bunu hiçbir zaman doğrulamadı.
Savaş başlayana kadar Hamas Gazze'ye hakim konumdaydı, devlet bakanlıkları ve polis dahil sivil kurumları kontrol ediyordu. İsrail, Hamas'ın Gazze'deki yönetiminin ayrılmaz bir parçasını oluşturduklarını ileri sürerek bu yetkililerden bazılarını da hedef aldı.
Ancak hangi Hamas üyelerinin öldürüldüğü konusunda hala çok az netlik var. Hamas da İsrail'in belirli liderleri öldürdüğü iddialarını genellikle doğrulamadı ya da yalanlamadı.
Bir araştırma kuruluşu olan Washington Yakın Doğu Araştırmaları Enstitüsü'nde terörle mücadele programı direktörü olan Matthew Levitt, “Şu ana kadar öldürülen Hamas üyelerinin çoğunun piyade olup olmadığı belli değil” dedi ve ekledi: “Bu insanların kaçı sıkı inananlardı ve kaçı bunu mevcut ve para kazandıran bir iş olduğu için yapıyordu?”
Ancak Levitt'e göre birçok Hamas komutanı ve liderinin öldürüldüğü de açık.
- Temmuz ayında Hamas'ın Katar merkezli siyasi büro lideri İsmail Haniye İran'ın başkenti Tahran'da meydana gelen bir patlamada öldürüldü. Hem Hamas hem de İran, olaya karıştığını henüz doğrulamayan İsrail'i suçladı.
- Ağustos ayında İsrail, Hamas'ın askeri kanadının lideri ve 7 Ekim saldırısının baş mimarlarından Muhammed Deif'i bir ay önce Gazze'nin güneyinde düzenlediği bir hava saldırısında öldürdüğünü açıkladı. Hamas, Deif'in ölümünü doğrulamadı ya da yalanlamadı. İsrail ordusunun “insani bölge” olarak belirlediği yoğun nüfuslu bir bölgeye düzenlediği hava saldırısı sonucu onlarca kişi öldü.
- Grubun lideri Yahya Sinwar'ın hayatta olduğu düşünülüyor, ancak aylardır kendisinden bir ses ya da görüntü kaydı alınamadı. Uzun süre önce elektronik cihaz kullanmayı bırakan Sinwar, ABD istihbarat değerlendirmelerine göre uzun süredir savaştan sağ çıkamayacağına inanıyor.
Hamas'ın şu anda sahip olduğu güç ne olursa olsun, savaşın yarattığı yıkım yeni katılımlar için motivasyon yaratabilir. İsrail askerleri, Hamas savaşçılarının yeniden ortaya çıktığını söyleyerek daha önce çekildikleri Gazze mahallelerinde görülmeye başladığına dikkat çekti.
Levitt, “Bundan sonra ne olacağı daha önemli olacak” dedi ve sözlerini şöyle sürdürdü:
“Gazze başarısız bir devlet olarak mı kalacak yoksa enkazın üzerine Hamas dışında bir tür Filistin özyönetimiyle olumlu bir şey mi inşa edilecek? Eğer bundan sonra olacaklar öncekilerden daha kötüyse, hızlı ve öfkeli radikalleşmeye yol açacak olan da budur”
Silah gücü
Hamas'ın silah kapasitesi ve stokları hakkındaki bilgiler belirsiz. Savaştan birkaç yıl önce İsrail istihbaratı Hamas ve diğer Filistinli grupların Gazze'de yaklaşık 30 bin roket ve havan mermisi depoladığını tahmin ediyordu. Roketlerin menzil ve gelişmişlik açısından büyük farklılıklar gösterdiği söyleniyordu.
Bazıları Gazze'ye tüneller aracılığıyla kaçırılmış ya da gıda ve yardım sevkiyatlarının içine gizlenmişti. Diğerleri ise - patlamamış İsrail mühimmatları da dahil olmak üzere - yeraltı laboratuvarlarında hurdaya çıkarılmış malzemelerden bir araya getirilmişti.
Hamas'tan bir subay Temmuz ayında Times'a verdiği demeçte, savaşa hazırlık olarak Hamas'ın patlayıcı ve tanksavar füze üretimini de artırmaya başladığını söyledi.
İsrail hükümetine göre Ekim 2023'ten bu yana Hamas ve diğer silahlı gruplar Gazze'den İsrail'e yaklaşık 13 bin 200 roket fırlattı ve bunların dörtte biri 7 Ekim'de atıldı. İsrail ordusuna göre İsrail askerleri Gazze'deki diğer mühimmat depolarını ve silah laboratuarlarını ele geçirip imha etti.
Tüneller
Hamas yıllarını, patlama kapılarıyla güçlendirilmiş ve tekrarlanan İsrail saldırılarına dayanabilecek muazzam bir yeraltı tünel labirenti geliştirmek için harcadı.
Savaşın başlarında İsrail tünel ağının yaklaşık 250 mil (yaklaşık 400 km) uzunluğunda olduğunu tahmin ediyordu. Şimdi ise bunun iki katı uzunluğunda olduğuna inanıyorlar. (Karşılaştırma yapmak gerekirse, New York metrosunda yaklaşık 850 mil -yaklaşık 1370 km- uzunluğunda ray bulunuyor).
İsrail Hamas tünellerini sistematik olarak haritalandırıyor ve yok ediyor ki bu uzun yıllar sürebilecek yavaş ve tehlikeli bir süreç. Hamas üyelerinin geçen yıldan bu yana Gazze'de tuttukları yaklaşık 250 rehinenin en azından bir kısmını yeraltı sığınaklarında tutmaları da İsrail'in tünel ağını yok etme çabalarını zorlaştırıyor.
İsrailli yetkililer 7 Ekim saldırılarından önce bazı tünelleri aramış olsalar da üst düzey bir İsrailli yetkili, Gazze'de bir işgal ve topyekûn savaş ihtimalinin düşük görünmesi nedeniyle yeraltının öncelikli olmadığını söyledi.
Saldırılardan sonra yetkililer örgütün böyle bir işgal için hazırlık yaptığını fark edince hesaplar değişti. Uzmanlar, tüneller olmasaydı Hamas'ın İsrail ordusuna karşı çok daha kötü durumda olacağını söylüyor.
© 2024 The New York Times Company
