Liz Alderman / New York Times
İki havacılık rakibi olan Boeing ve Airbus arasında uzun süredir devam eden düelloda Airbus açık ara öne geçti. Şirket, 2023'te Boeing'den daha fazla uçak teslim ettiğini ve daha fazla sipariş aldığını açıklayarak üst üste beşinci kez dünyanın en büyük uçak üreticisi konumuna geldi. Boeing ise şu sıralar 787 Max serisi uçaklarının neden olduğu güvenlik krizini kontrol altına almaya çalışıyor. AeroDynamic Advisory Genel Müdürü Richard Aboulafia “Eskiden piyasadaki iki büyük şirket iken şimdi Airbus piyasanın üçte ikisini, Boeing ise birini oluşturuyor. Yatırımcılar, finansörler veya müşteriler olsun pek çok insan Airbus'a bakıyor ve yetkin kişiler tarafından yönetilen bir şirket görüyor. Boeing ile aramızdaki fark oldukça derin” dedi.
Boeing 737 Max 9'un dahil olduğu ve Alaska Havayolları'na ait uçağın havadayken gövdesinde delik açılmasıyla sonuçlanan olay Boeing'in ağır hizmet tipi uçaklarında meydana gelen bir dizi güvenlik hatasının sonuncusuydu. Bu olay dolaylı olarak Airbus’ın şansının artmasına yardımcı oluyor.
Federal Havacılık İdaresi, Boeing Max 9 uçaklarının üretimine ilişkin incelemesini genişlettikçe Airbus'ın üstünlüğünün kesinleşmesi muhtemel. Havayolları, pandemi sonrası küresel hava yolculuğu talebindeki artışı karşılamak ve hangi şirkete yöneleceklerini düşünmek için filolarını büyük bir genişletmeye başlıyor.
Hisseleri rekor seviyeye ulaştı
Birçok Avrupa ülkesinde fabrika ve ofisleri bulunan Airbus'un hisseleri, CEO Guillaume Faury'nin şirketin 2023'te 2.094 yeni uçak siparişi aldığını söylemesinin ardından rekor seviyeye yükseldi. Buna, 737 Max'in ana rakibi olan popüler tek koridorlu A320neo uçakları da dahil. Boeing ayrıca 2023'te bir önceki yıla göre daha fazla uçak teslimatı ve siparişi bildirdi ancak Airbus’tan daha yavaştı. İki şirket birlikte dünyadaki ticari jetlerin büyük çoğunluğunu üretiyor. Faury, Boeing'in Max uçağındaki son sorun hakkında doğrudan yorum yapmayı reddederek “Devam eden soruşturmadan çıkan her şeyi çok yakından takip ediyoruz” dedi.
Airbus’ın da sorunları vardı
Airbus'ın da kendi sorunları vardı: Pandemi sırasında, üretimi kesmeye ve işçileri işten çıkarmaya zorlayan tedarik zinciri sorunlarıyla mücadele etti. Bu da 1,1 milyar dolarlık kayba yol açtı. Şirket 2020 yılında 4 milyar avro karşılığında bir yolsuzluk soruşturmasını sonuçlandırdı. 2019'da ise havayollarının daha küçük modeller talep etmesi üzerine A380 süper jumbo jetin üretimi durduruldu.
Yatırımcılar havadaki skandaldan nasıl bir darbe alacaklarını merak ederken 5 Ocak'ta Max 9'da yaşanan olaydan bu yana Boeing'in hisseleri yüzde 20 civarında değer kaybetti. Şirketin CEO'su David Calhoun, 2024'ün bir geri dönüş yılı olmasını umduğunu söylemişti. Bunun yerine şirket yeni krizi kontrol altına almak için çabalıyor. Boeing açıklamasında havada patlayan acil çıkış kapılarını monte eden Spirit AeroSystems'in fabrikasında ve kendi fabrikasında kalite kontrol süreçlerinde değişiklikler yapacağını söyledi. Boeing daha sonra şirketin ticari uçaklara yönelik kalite yönetim sistemini değerlendirmek üzere emekli ABD Donanması Amirali Kirkland H. Donald'ı atadığını duyurdu.
"Denklem Airbus lehine değişti"
Kimse yaralanmamış olsa da Alaska Havayolları olayı, daha önce düşen ve 346 kişinin ölümüne neden olan iki Boeing kazasını gündeme getirdi. 737 Max uçaklarının tamamı yere indirildi ve bu durum Airbus'ın devreye girip Boeing'in işlerinden daha fazlasını alması için alışılmadık bir fırsat yarattı. Raporlar, Boeing içindeki Airbus'ın A320neo jetiyle rekabet etme yönündeki baskıyı ortaya çıkardı. Bu durum Boeing'i hazırlıksız yakalayan, hızla yükselen, yakıt verimliliği sağlayan bir başarıydı. Boeing'in Max'i 737'nin bir varyasyonu olarak üretme kararı uçağın sıkıntılı geçmişinde rol oynadı.
Londra merkezli Berenberg Bank'tan havacılık analisti Philip Buller, "Son birkaç yılda ekonomik denklem Airbus lehine değişti. Boeing Max'i etkileyen aksaklıklar, onu filonuzda bulundurmanın güvenli olmayacağı yönünde görünmesine neden oldu. Dolayısıyla ucuz olmasının avantajı elden gidiyor çünkü Airbus güvenilir bir uçak” dedi.
40 milyar dolarlık borç
Güvenlik endişeleri Boeing için başka açılardan da maliyetli oldu. Şirket, Covid dönemindeki düşü ve önceki 737 Max güvenlik krizinden kaynaklanan yaklaşık 40 milyar dolarlık borçla karşı karşıya. Buller, Airbus'ın rekabetçi bir liderlik arayışında olması nedeniyle bu durumun gelecek nesil uçaklara ne ölçüde yatırım yapacağına dair soruları gündeme getirdiğini söyleyerek “Eğer 40 milyar dolar borcunuz varsa ve uçağınızın kapısı patladığı için yere inerse bu yönetimin geleceğe değil, bugün yangınla mücadeleye yatırım yaptığının bir işaretidir" dedi.
© 2024 The New York Times Company
