Keith Bradsher / New York Times
Manhattan’ın kalbindeki Waldorf Astoria otelinde bir gecelik konaklama yaklaşık 2 bin dolardan başlıyor. Pekin’in merkezindeki Waldorf Astoria’da bir gecelik konaklama ise yaklaşık 340 dolar.
Şu anda Çin’de ucuz olan yalnızca otel odaları değil. McDonald’s’tan bir Big Mac, ABD'dekinin yarı fiyatına Çin’de satılıyor. Çin malı ürünler de daha ucuz: Bir OnePlus 15 akıllı telefon ABD'de 999 dolarken, Çin’de 692 dolar. BYD Seal plug-in hibrit araç Çin içinde bilgisayar destekli sürüş dahil 15 bin 500 dolara satılıyor; başka yerlerde ise yaklaşık 50 bin dolara.
Küresel ekonomideki en büyük bozulma işareti: Çin para biriminin düşük değeri
Çin içinde ve dışında fiyatlar arasındaki büyük farklar, bugün küresel ekonomideki en büyük bozulmaya işaret ediyor: Çin para biriminin düşük değeri. Düşük faiz oranları, yavaşlayan ekonomik büyüme ve hükümet politikalarının birleşimi, ülkenin para birimini o kadar zayıf tuttu ki, Çin’deki fiyatlar uluslararası standartlara göre ucuz görünüyor.
Çin’in para birimi olan yuan ya da renminbi'nin zayıflığı, Çin’de fiyatların düşük olmasının tek nedeni değil. Konut sektöründeki sürekli düşüş, Çinli hanehalkının tasarruflarının büyük bölümünü silip süpürerek harcama istekliliğini azaltmış durumda. Yıllarca borçla finanse edilen yatırımların ardından Çin fabrikalarında kronik kapasite fazlası oluşması, şirketleri ülkede kalan az sayıdaki müşteri için umutsuzca fiyat kırmaya itiyor.
Para birimi, Çin ekonomisinde en büyük ve en hassas konulardan biri olmaya devam ediyor. Bugün 1 dolar almak için yaklaşık 7,1 yuan gerekiyor. Bu zayıflık, Çin’in ihracatını olağanüstü seviyelere taşımış durumda. Pazartesi günü açıklanan resmi veriler, bu yıl Çin’in dünya genelinde ihracatının ithalatı aşmasıyla oluşan fazlanın zaten 1 trilyon doları geçtiğini gösterdi.
Yuandaki zayıflık ekonomik temellerle artık uyuşmuyor
Çinli yetkililer, ülkenin para biriminin düşük değeri hakkında konuşmaktan titizlikle kaçınıyor; zira bu durum Çin’in ihracat fabrikalarında milyonlarca iş yaratılmasına yardımcı oldu. Ancak bazı iyi bağlantılara sahip Çinli ekonomistler, yuanın zayıflığının ekonomik temellerle artık hiç uyuşmadığını söylemeye başladı.
Yakın zamanda Çin Merkez Bankası’ndan emekli olan Sheng Songcheng, bankanın finansal anketler ve istatistik departmanının genel müdürüydü. Ülkede dış dünyaya oldukça az veri açıklanmasına rağmen, neredeyse sınırsız ekonomik veri erişimine sahip az sayıdaki yetkiliden biriydi.
Şimdi Şanghay’daki China Europe International Business School’da ders veren Sheng, Kasım ayı sonunda çok fazla dikkat çekmeyen bir konuşma yaptı. Konusu satın alma gücü paritesi idi. Bu, benzer mal ve hizmetlerin farklı ülkelerde aynı fiyata gelmesi için döviz kuru seviyelerinin ne olması gerektiğine bakan bir ekonomi kavramı.
Satın alma gücü döviz kuruna yansımıyor
Etkinliğin video kaydına göre Sheng, bir finans konferansında şöyle dedi:
“Satın alma gücü paritesi açısından bakıldığında, döviz kuru 1’e 7 olmazdı, 1’e 5 hatta 1’e 4 bile olabilir. Bazıları hesapladı; eğer döviz kuru gerçekten satın alma gücü paritesini yansıtıyor olsaydı, 1 dolar yalnızca yaklaşık 3,5 yuana denk gelirdi”
Eğer yuan dolar karşısında 5’in ötesine doğru ciddi biçimde güçlense, Çin’in ekonomisi dolar cinsinden ölçüldüğünde ABD’yi geçerek dünyanın en büyüğü haline gelirdi.
Avrupa'ya giden Çinli turist sayısını yarı yarıya düşürdü
Çin’in para birimi o kadar zayıf ki, 2019’dan bu yana Avrupa’ya giden Çinli turist sayısı yarıya indi; bunun yerine çok daha ucuz olan yurt içi tatilleri tercih ediyorlar. Hükümet verilerine göre ortalama bir gezgin, ekim ayı başındaki bir haftalık ulusal tatil döneminde bir seyahat için sadece 125 dolar harcadı.
Para biriminin son dönemdeki zayıflığı, 2022 baharında COVID-19 nedeniyle Şanghay’daki iki aylık kapanmayla başladı. Bu kapanma, ülke çapında tüketici güveninde keskin bir düşüşe yol açtı ve bu güven hâlâ toparlanamadı. Birçok Çinli hanehalkı ve şirket, yuan satarak evlerden madenlere ve şirketlere kadar çeşitli yabancı varlıklar satın alarak dolar ve diğer para birimlerine yöneldi. Yuandaki bu kaçış, altın fiyatlarının yükselmesine de katkıda bulundu.
Çin Merkez Bankası, kapanmanın ilk günlerinden 2022 sonuna kadar para biriminin hızla değer kaybetmesine izin verdi. Ardından üç yıldır yuanı kabaca aynı seviyede tuttu.
Yuan son birkaç haftada hafifçe toparlanmaya başlamıştı. Ancak merkez bankası, perşembe günü bu yükselişi yavaşlatmak için devreye girdi; yuanın büyük bir değer kazanacağına ilişkin spekülatif pozisyonları engellemek amacıyla harekete geçti.
Çin içi ve dışındaki fiyat seviyelerindeki değişimler, Çin’in zayıf para biriminden kaynaklanan etkiyi daha da belirginleştirdi. Çin’de fiyatlar son birkaç yıldır yatay seyrediyor veya düşüyor; diğer ülkelerde ise yükseliyor. Fabrikaların ve diğer işletmelerin uyguladığı üretici fiyatları, son beş yılda Avrupa’da yüzde 35, ABD’de ise yüzde 26 arttı.
Çin’in para birimi bu fiyat değişimlerini telafi edecek şekilde güçlenmediği için, üretim tesislerini Çin’e taşımak şirketler için daha cazip hale geldi.
Zayıf para birimi sayesinde Çin Avrupa'ya otomobil ihracatını 16 kat artırdı
Yuanın zayıflığı, son beş yılda Çin’in Avrupa Birliği’ne yaptığı otomobil ihracatının 16 kat artmasına yardımcı oldu.
Bir diğer eski Çin Merkez Bankası yetkilisi olan Miao Yanliang, geçen hafta Bloomberg’e şunları söyledi:
“Mevcut dönem, yuanın değer kazanmasına izin vermek için gerçekten bir fırsat penceresi olabilir”
© 2025 The New York Times Company
