Sapna Maheshwari, Ang Li / New York Times
TikTok ve Instagram gibi platformlarda yayılan videolarda, Lululemon, Hermès ve Birkenstock gibi ünlü markalara benzeyen tayt, çanta ve ayakkabılar "aynı fabrikalardan, çok daha ucuza" sunuluyor. Bu ürünlerin gerçekten o markalara ait fabrikalarda üretildiği iddia edilse de, çoğu zaman bu iddiaların doğruluğu şüpheli.
Amerikalı sosyal medya fenomenleri de bu kampanyalara destek veriyor. DHGate ve Taobao gibi Çin menşeli alışveriş uygulamalarının tanıtımı yapılırken, ABD Başkanı Donald Trump’ın Çin’e yönelik yeni vergileri devreye alması durumunda ürün fiyatlarının hızla artabileceğine dikkat çekiliyor. DHGate, geçtiğimiz hafta Apple ve Google uygulama mağazalarında en çok indirilen 10 uygulama arasına girdi.
Sosyal medyada bu videolar milyonlarca izlenme ve binlerce beğeni toplarken, kullanıcı yorumlarında Çin’e karşı sempati gösteren mesajlar da dikkat çekiyor. “Trump yanlış ülkeye bulaştı” ve “Bu savaşı Çin kazandı” gibi yorumlar, politik bir duruşun da şekillendiğini gösteriyor.
Bu videolar, Çinli fabrika sahipleri ve işçilerin, Çin’de resmi olarak yasaklı olan sosyal medya uygulamaları aracılığıyla ABD’li tüketicilere doğrudan seslenebildiği nadir bir mecra haline gelmiş durumda. Bu popülarite, daha önce TikTok’un yasaklanması girişimine karşı gösterilen kamuoyu tepkisine benzer şekilde Çin’e yönelik sosyal medya desteğinin arttığını da gözler önüne seriyor.
“Tiktok yasağında olduğu gibi politik bir tepki ortaya çıkıyor”
Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi’nde teknoloji konularında çalışan direktör Matt Pearl, “Bu durum TikTok yasağında olduğu gibi insanları politik olarak harekete geçiriyor; ama bu kez konu tarifeler ve iki ülke arasındaki genel ilişkiler. Çinli aktörlerin Amerikan tüketicilere doğrudan mesaj iletme gücünü gösteriyor” dedi.
Pearl, Çin hükümetinin bu videoların yayılmasına bilerek izin veriyor olabileceğini de öne sürdü. Zira Çin yönetimi normalde Batılı markalara ait ticari hakları ihlal eden içerikleri sınırlama eğiliminde.
Washington’daki Çin Büyükelçiliği ve New York’taki Çin Konsolosluğu ise konuya ilişkin yorum yapmadı.
TikTok’ta %250 artış, hashtag’lerde on binlerce paylaşım
Sosyal ağ analiz firması Graphika’da çalışan analist Margot Hardy’nin verilerine göre, 13 Nisan haftasında Çinli üreticilerden doğrudan ürün satın alınmasını teşvik eden TikTok videolarının sayısı yaklaşık %250 arttı. 23 Nisan itibarıyla TikTok’ta #ChineseFactory etiketiyle 29.500, Instagram’da ise 27.300 paylaşım yapıldı.
Uzmanlara göre ürünlerin orijinalliği şüpheli
Perakende uzmanları ve Çinli satıcılar, Lululemon veya Hermès gibi markalar adına üretim yaptığını öne süren en popüler videolardaki ürünlerin büyük olasılıkla sahte olduğunu söylüyor. Forrester analisti Sucharita Kodali, "Bu tür fabrikaların büyük markalarla gizlilik sözleşmeleri imzaladıkları için, bu ilişkileri birkaç satış uğruna riske atmaları pek olası değil" dedi.
Kodali’ye göre Çin hükümeti bu içeriklerin yayılmasına göz yumuyor. “Şu an Çin Ticaret Bakanlığı için Lululemon ya da Chanel gibi markaların çıkarları, öncelik listesinde muhtemelen 100. sıradadır” diyen Kodali, üreticilerin 2 Mayıs’ta yürürlüğe girecek yeni vergiler öncesi satışları artırmaya çalıştığını da belirtti.
Genç tüketiciler şüphelere rağmen alışverişte istekli
Ürünlerin gerçek olup olmadığına dair soru işaretleri ise tüketici ilgisini azaltmıyor. Kuzey Karolina'da yaşayan 23 yaşındaki Elizabeth Henzie, videolarda açıklanan üretim maliyetleri ve perakende fiyatları karşısında şaşırdığını söylüyor. Henzie taklit spor ayakkabı ve lüks çanta satan fabrikaları listelediği bir tabloyu TikTok profilinde paylaştı. Bu gönderi 1 milyondan fazla görüntülendi.
Artık DHGate için bağlı kuruluş ortağı olarak çalışan Henzie, ürünleri ücretsiz alıyor, inceleme videoları çekiyor ve satışlardan komisyon kazanıyor. Çinlilerin Amerikalılara yardım etmeye çalıştığını düşündüğünü belirten Henzie, “Diğer ülkelerin Amerikan tüketicilerine yardım etmek için bir araya geldiğini görmek moralimi yükseltti” dedi ve ekledi: “Amerika’da olumsuz şeyler yaşansa da, bu durum bizi birlikte hareket etmeye itiyor”
TikTok bazı videoları kaldırıyor, ancak içerikler yeniden yükleniyor
TikTok’un sahibi olan Çinli ByteDance şirketi, sahte ürün tanıtımını yasaklayan politika gerekçesiyle bazı videoları kaldırıyor. Ancak birçok video yeniden yüklenerek platformda kalmaya devam ediyor. TikTok ve Instagram (Meta) ise bu videolara ilişkin yorum yapmayı reddetti.
Çinli üreticiler: Siparişler iptal olunca sosyal medyaya yöneldik
Çinli satıcılar, satışların düşmesiyle birlikte sosyal medya üzerinden tanıtım yapmaya yöneldiklerini söylüyor. Shandong eyaletindeki bir fitness ekipmanı fabrikasının ortaklarından 36 yaşındaki Yu Qiule, vergilerin ardından gelen sipariş iptalleri nedeniyle mart ortasında TikTok’ta video paylaşmaya başladığını belirtti.
Zhejiang eyaletinde, Yiwu kentinde mücevher üretimi yapan Hongye Jewelry Factory’nin ihracat müdürü Louis Lv ise, 2024 sonunda TikTok içeriklerine başladıklarını ve özellikle Trump yönetiminin tarifeleri duyurmasının ardından izlenme oranlarının büyük artış gösterdiğini söyledi.
Lv “Çinli iş insanlarının felsefesi şudur: İş neredeyse biz de oradayız” dedi.
© 2025 The New York Times Company
