Jeffrey Gettleman-Maya Tekeli / New York Times
Danimarka Başbakanı, Danimarkalı doktorların bazıları henüz 12 yaşında olan Grönlandlı kadınlara ve kız çocuklara zorla bir doğum kontrol cihazı olan 'spiral' yerleştirmesine dair skandal nedeniyle Grönland’dan özür diledi.
Onlarca yıl süren bu uygulamada, birçok kadına içlerine ne yerleştirildiği hiç söylenmedi. Kimileri, ancak yıllar sonra sağlık sorunları yaşadıklarında gerçeği öğrendi, bazı kadınlarsa ömür boyu kısır kaldı.
Kullanılan rahim içi cihazın şekline gönderme yaparak anılan “Spiral Davası” Grönland halkı için Danimarkalıların kuşaklar boyunca süren kötü muamelesinin acı bir sembolü haline geldi.
Danimarka, üç yüzyıldan uzun bir süre önce Grönland’ı sömürgeleştirdi. Arktik Okyanusu’nun kuzeyinde yer alan bu devasa ada hâlâ Danimarka’ya bağlı bir denizaşırı toprak konumunda. Başbakan Mette Frederiksen Çarşamba günü (27 Ağustos) yaptığı açıklamada, “Yaşananları değiştiremeyiz. Ama sorumluluk alabiliriz. Bu nedenle, Danimarka adına özür dilemek istiyorum” dedi.
Frederiksen, 2022’de başlatılan bağımsız soruşturmanın yakında tamamlanacağını belirterek hükümetin, “Grönlandlılara yönelik sistematik ayrımcılığı içeren başka karanlık sayfaların da farkında olduğunu” ifade etti.
“Danimarka adına yaptığım bu özür, aynı zamanda diğer yanlışlar için de bir özürdür” diyen Frederiksen, bu diğer yanlışların neleri kapsadığı konusunda ayrıntıya girmedi.
Grönland nüfusunun büyük çoğunluğunu yerli Inuit halkı oluşturuyor. Ada halkı uzun süredir böyle bir özür talep ediyordu. Ancak Çarşamba günü gelen açıklama tatmin edici bulunmadı.
Grönland Başbakanı Jens Frederik Nielsen de bu özür için “Çok geç ve yeterli değil” ifadesini kullandı.
Grönland’daki siyasetçiler ise hızla konuyu tazminata getirdi. Danimarka’nın sorumluluğu kabul ettiğini vurgulayan yetkililer, mağdur edilen kadınların artık maddi olarak da karşılık görmesi gerektiğini söyledi.
Grönland’ın eski başbakanı ve mevcut milletvekili Mute B. Egede “Artık Danimarka’nın bedel ödeme zamanı” dedi.
1960’larda başlayan uygulamadan binlerce Grönlandlı kadın ve kız çocuğu etkilendi ancak konuya dair gerçekler yalnızca birkaç yıl önce ortaya çıktı. O dönemde Grönland’ın sağlık sistemini yöneten Danimarkalı doktorlar, doğum oranlarını kontrol altına almak için kadınlara ve kız çocuklara zorla spiral takıyordu.
1990’lara gelindiğinde uygulama azalarak sona erdi. Fakat bazı kadınlar bu tarihten sonra da kendilerine zorla spiral yerleştirildiğini açıkladı. Grönlandlı yetkililer de çarşamba günü özür dileyerek, 1991’de sağlık sisteminin yarı özerk yönetime devredilmesinden sonra yaşanan vakaların sorumluluğunu üstlendiklerini açıkladı. Başbakan Jens Frederik Nielsen, “İstemediğiniz ve kontrolünüz dışında uygulanan işlemlere maruz kalan, bunun sonuçlarıyla yaşamak zorunda bırakılan herkesten özür diliyoruz” dedi.
Mağdurlardan biri olan, başkent Nuuk’ta yaşayan 63 yaşındaki emekli öğretmen Uullat Bach, yaklaşık 13 yaşındayken zorla spiral takıldığını anlattı. Kısa süre sonra şiddetli ağrılarla hastaneye kaldırıldığını, enfeksiyon kapan spiralin doktorlar tarafından çıkarıldığını söyledi. “İçime bir şey yerleştirdiklerini işte o zaman öğrendim” diye ekledi.
Yıllar sonra çocuk sahibi olmaya çalıştığında, spiralin bıraktığı hasar nedeniyle bir yumurtalığının tamamen tıkandığını, diğerinin ise daraldığını ve bu yüzden hamile kalmasının imkânsız hale geldiğini vurgulayan Bach “Artık sessiz kalmak ya da hiçbir şey olmamış gibi davranmak yerine yaşananları kabul ettiklerini hissediyorum” dedi. Yetkililerin açıklamasının ardından konuşan Bach “Bu benim için çok büyük bir gün" nitelemesinde bulundu.
© 2025 The New York Times Company
