Adam Goldman - Ronen Bergman - Patrick Kingsley - Gal Koplewitz / The New York Times
Gazze Şeridi'ndeki bir tünel, üst düzey bir Hamas yetkilisinin içinde araba sürebileceği kadar genişti. Bir diğeri neredeyse üç futbol sahası büyüklüğündeydi ve bir hastanenin altına gizlenmişti. İsrail ordusu, üst düzey bir Hamas komutanının evinin altında, yaklaşık yedi kat derinliğinde bir tünele çıkan spiral bir merdiven buldu.
Tünellerle ilgili gizemin giderek çözülmesi ve ortaya çıkan detaylar, tünellerin savaş başlamadan önce bile Gazze'deki İsrail ordusu için neden büyük bir tehdit olarak görüldüğünün altını çiziyor.
Gazze'nin altında çok daha fazla tünel var
Ancak o zamandan beri tünellerde bulunan İsrailli yetkililer ve askerlerin yanı sıra bölgede deneyimi olan mevcut ve eski ABD'li yetkililer, Hamas tarafından inşa edilen tünellerin kapsamı, derinliği ve kalitesinin kendilerini şaşırttığını söylüyor. Hamas'ın tünelleri inşa etmek için kullandığı ve çekilen videolarda görülen bazı makineler bile İsrail ordusunu şaşırttı.
İsrail ordusu şimdi Gazze'nin altında çok daha fazla tünel olduğuna inanıyor. Aralık ayında bu ağın 400 km olduğu tahmin ediliyordu. İstihbarat konularını tartışmak üzere adlarının açıklanmaması koşuluyla konuşan üst düzey İsrailli savunma yetkilileri şu anda ağın 550 ila 750 km arasında olduğunu tahmin ediyor. Yetkililerden ikisi ayrıca tünellere inen 5 bin 700'e yakın ayrı şaft olduğu değerlendirmesinde bulundu.
Tünellerin rolü hafife alındı
Rakamlar bağımsız olarak doğrulanamadı ve İsrailli yetkililerin farklı istihbaratlara dayanarak tünel ağının kapsamının arttığına dair farklı tahminleri var. Ancak Hamas'ın yerleşim bölgesini militarize etmek için gösterdiği muazzam çabalar ve İsrail ordusunun tünel ağının kapsamını ve Hamas'ın hayatta kalması için önemini hafife alan istihbarat hataları açık seçik ortada.
The New York Times tarafından incelenen görüşme metnine göre, Ocak 2023'teki bir toplantıda üst düzey bir İsrailli askeri yetkili, İsrail'in askeri gücü nedeniyle tünellerin Hamas ile gelecekteki herhangi bir savaşta kendileri için herhangi bir etkisinin olmayacağını söyledi.
Hamas 15 yılda Gazze'yi kaleye dönüştürdü
Orta Doğu'da yoğun olarak çalışmış eski bir CIA görevlisi olan Aaron Greenstone, "Hamas son 15 yılda Gazze'yi bir kaleye dönüştürmek için zaman ve kaynak kullandı" diyor.
İsrail ordusu için tüneller bir yeraltı kabusu ve Hamas'ın hayatta kalma becerisinin çekirdeği. İsrail'in Gazze'deki her stratejik hedefi artık tünelleri yok etmekle bağlantılı.
Haması yok etmek için tüneller yok edilmeli
İsrail'deki Reichman Üniversitesi'nde tünel savaşı uzmanı olan Daphné Richemond-Barak, "Hamas'ın liderliğini ve cephaneliğini yok etmek istiyorsanız, tünelleri yok etmeniz gerekir" dedi ve ekledi: "Bu tüneller askeri görevlerin her bölümüyle bağlantılı hale geldi"
Hamas, İsrail ordusuyla konvansiyonel bir savaşta mücadele edecek kaynaklara ya da sayıya sahip olmadığı için tünellere büyük yatırım yaptı. Grup, tünelleri askeri üs ve cephanelik olarak kullanıyor ve güçlerini fark edilmeden hareket ettirmek ve üst düzey komutanlarını korumak için tünellere güveniyor.
Hamas tünellere 1 milyon dolar ayırdı
2022 tarihli bir belge Hamas'ın Han Yunus'taki tünel kapıları, yeraltı atölyeleri ve diğer harcamalar için 1 milyon dolar bütçe ayırdığını gösteriyor.
İsrailli istihbarat yetkilileri kısa bir süre önce, İsrail güçlerinin şu anda şiddetli çatışmalar yaşadığı Gazze'nin güneyindeki en büyük şehir olan Han Yunus'un hemen altında yaklaşık 160 km uzunluğunda tünel olduğunu değerlendirdi. Hamas'ın Gazze'deki askeri lideri Yahya Sinvar'ın Han Yunus'ta bir evi vardı.
Tüneller kritik yapıların altına inşa edildi
İsrail ordusu ayrıca 2015 tarihli bir raporda Hamas'ın Gazze'deki tüneller için 3 milyon dolardan fazla harcama yaptığını ve bunların birçoğunun sivil altyapı ile okul ve hastane gibi hassas yerlerin altına inşa edildiğini belirtti.
İki çeşit tünel var
İsrail ordusu iki tür tünel bulduğunu açıkladı: komutanlar ve ajanlar tarafından kullanılanlar. Komutanların kullandığı tüneller daha derin ve konforlu, daha uzun süre kalmaya uygun bir yapıda. Diğer tüneller ise daha sade ve genellikle daha sığ.
Bir tüneli keşfetmek bile bir yıl sürebilir
İsrailli bir yetkili, ordunun tek bir tünelin yerini tespit etmek için bir yıl harcayabileceğini, ancak şimdi kara harekatının Gazze'nin yeraltı ağı hakkında bir bilgi hazinesi sağladığını söyledi.
Üst düzey bir İsrailli yetkili, İsrail ordusunun yeraltı geçitlerini bulmak için Hamas'ın tünel inşaatından sorumlu görevlileri tarafından kullanılan bilgisayarları incelediğini söyledi. Savaşta ele geçirilen bazı belgeler de hayati önem taşıyor. İsrail ordusu, tünel girişlerine evlerinde "ev sahipliği" yapan ailelerin listelerini buldu.
Geçtiğimiz günlerde İsrail askerleri Gazze'nin kuzeyindeki Beyt Hanun kentinde tünellerin bir haritasını buldu ve bunu tünelleri bulup yok etmek için kullandı. Bu savaş alanı istihbaratına rağmen Gazze'de tünellerin etrafındaki çatışmalar çok çetin geçti. İsrail ordusu kara harekatının başlamasından bu yana yaklaşık 190 askerin öldüğünü ve 240 kadarının da ağır yaralandığını paylaştı. Ancak ordu, tünel savaşıyla bağlantılı ölü ve yaralı sayısını açıklamadı.
Bubi tuzaklarıyla dolu
Güvenlik nedeniyle isminin açıklanmaması koşuluyla konuşan bir asker, Beyt Hanun'da yaklaşık 50 tünelin imha edilmesine tanık olduğunu söyledi. Asker, bu tünellerin hepsinin bubi tuzaklı olduğunu söyledi. Asker, birliğinin duvarlara gizlenmiş bombalar ve uzaktan etkinleştirilmek üzere kablolanmış büyük bir patlayıcı cihaz bulduğunu söyledi.
Yedek subay olan ve o zamandan beri terhis edilen asker, cihazın bir fabrikada yapıldığını ve üzerinde seri numarası olduğunu söyledi. Eğer patlasaydı, bombanın tünelde ve hemen dışında bulunan herkesi öldüreceğini söyledi.
© 2024 The New York Times Company
