Patrick Kingsley / The New York Times
Analistler Çarşamba günü Biden'ın bu değerlendirmesinin erken olduğunu çünkü İsrail ve Hamas'ın Gazze'de İsrail ve Hizbullah'ın Lübnan'da olduğundan çok daha uzakta olduğunu söyledi.
Lübnan'daki ateşkes kısmen mümkün oldu çünkü aylarca süren suikastlar ve savaş alanındaki kayıplar nedeniyle zayıflayan Hizbullah müzakere masasındaki kozunu kaybetmişti. İsrail tarafında ise Başbakan Binyamin Netanyahu uzlaşmayı göze alabiliyordu çünkü Lübnan'da varılacak bir anlaşma ülkedeki iktidarını önemli ölçüde zayıflatmayacaktı.
Gazze'de bir ilerleme kaydetmek ise daha zor çünkü Hamas'ın elinde hala yaklaşık 100 rehine bulunuyor ve bu da örgütün baş müzakerecisi Halil El Hayya'nın sert müzakere pozisyonunu korumasını sağlayan önemli bir koz. İsrail cephesinde ise Netanyahu Hamas ile uzlaşamaz çünkü böyle bir şey iktidardaki koalisyonunu çökertebilir ve erken seçimlere gidilmesini zorunlu kılabilir.
Netanyahu'nun çoğu savaştan sonra Gazze'ye Yahudi sivilleri yerleştirmeyi uman aşırı sağcı müttefikleri, Hamas tamamen yenilmeden oradaki çatışma sona ererse ittifakı terk etmekle tehdit ettiler. Lübnan söz konusu olduğunda Netanyahu, tabanının büyük bir kısmı da dahil olmak üzere pek çok İsrailli örgütün uzun vadede yarattığı tehditten derin endişe duymaya devam etse de, Hizbullah'a öldürücü darbeyi indirme noktasında daha az iç baskı altındaydı.
Amerikalı analist ve önceki Ortadoğu barış görüşmelerinin eski müzakerecisi Aaron David Miller, “Lübnan anlaşması Netanyahu istediği ve Hizbullah'ın da buna ihtiyacı olduğu için ve Netanyahu'nun koalisyonu için bir anlaşma bozucu olmadığı için gerçekleşti” dedi ve ekledi: “Gazze anlaşması ise bundan farklı”
Biden Gazze'de ateşkesten yana umutlu
Yine de hem ABD hem de İsrailli liderler Lübnan anlaşmasının bir dönüm noktası olabileceğini düşünüyor. Salı günü Lübnan ateşkesini duyuran Biden, anlaşmanın Gazze'ye ilişkin paralel müzakerelerde yeni bir ivme yaratmasını umduğunu söyledi. Çarşamba günü sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda da bu sözünü tekrarladı ve görüşmeler aylardır durmuş olsa da Gazze anlaşması için “yeni bir hamle” sözü verdi.
Over the coming days, the United States will make another push with Turkey, Egypt, Qatar, Israel, and others to achieve a ceasefire in Gaza with the hostages released and an end to the war without Hamas in power.
— President Biden (@POTUS) November 27, 2024
İsrail'de Netanyahu, Hizbullah'ın savaştan çekilmesinin müttefiki Hamas'ı yalnızlaştırabileceğini ve geri adım atmaya zorlayabileceğini öne sürdü.
"Hamas yalnız kaldı"
Netanyahu Salı gecesi kaydettiği bir konuşmada “Hamas Hizbullah'ın kendi yanında savaşacağına güveniyordu. Ancak Hizbullah'ın devre dışı kalmasıyla Hamas tek başına kaldı. Hamas üzerindeki baskımızı arttıracağız ve bu da rehinelerimizi serbest bırakmak gibi kutsal bir görevde bize yardımcı olacak” ifadelerini kullandı.
Ancak Filistinli analistler, geçtiğimiz yıl fazlasıyla güç kaybeden Hamas'ın rehinelerden aniden vazgeçmesinin ya da Gazze'de iktidarı bırakmasının pek olası olmadığını söylüyor. Her ne kadar Hamas'ın lider kadrosu çökertilmiş ve sıradan Filistinliler acıların sona ermesini istiyor olsa da, grubun kalan liderleri grubun savaştan sağ salim çıkmasını sağlayacak bir anlaşma için direniyor.
Bu amaçla Hamas, Lübnan ateşkesinin yürürlüğe girmesinden kısa bir süre sonra Çarşamba günü bir açıklama yayınlayarak İsrail'in Gazze'den kalıcı olarak çekilmesi yönündeki temel talebini yineledi. Grubun güçlü lideri Yahya Sinvar'ın geçen ay öldürülmesinden bu yana Hamas, beş kişilik bir liderlik konseyi tarafından yönetildiğini açıkladı ki bu konsey Sinvar'ın uzlaşmaya olan isteksizliğini sürdürüyor gibi görünüyor.
"Lübnan'daki ateşkesin Gazze'ye yararı olmaz"
Gazze'deki evinden sürgün edilen Filistinli siyaset bilimci Mkhaimar Abusada, “Lübnan'daki ateşkesin Gazze üzerinde herhangi bir etkisi olacağını sanmıyorum. Gazze için kara tünelin ucunda ışık yok” dedi.
Gazze kısmen belirsizlik içinde sıkışmış durumda çünkü İsrail ordusu, yerleşim bölgesinin çoğunu yok etmesine ve on binlerce insanı öldürmesine rağmen, ele geçirdiği toprakların çoğunu elinde tutmaktan ve yönetmekten kaçındı.
Bunun yerine, İsrail güçleri genellikle yerel Hamas taburlarını yendikten kısa bir süre sonra geri çekildi ve grubun hayatta kalan üyelerinin boşluğu doldurmak için geri dönmesine izin verdi.
Bu döngüyü ya diplomatik bir uzlaşmayla ya da savaş alanında kesin bir zaferle sona erdirmek için Netanyahu'nun Gazze'nin savaş sonrası geleceği için bir plan ortaya koyması gerekiyor ki Netanyahu bu konuda isteksiz davranıyor. Bunun nedeni kısmen, Netanyahu'yu yerli ortaklarının hedefleri ile potansiyel yabancı müttefiklerinin hedefleri arasında seçim yapmaya zorlayacak olması.
Suudi Arabistan'ın Filistin devleti şartı
Suudi Arabistan, İsrail'in Gazze ve Batı Şeria'da bir Filistin devleti kurulmasına izin vermesi halinde İsrail ile ilişkilerini normalleştirebileceğini söyledi. Ancak Netanyahu'nun koalisyon ortakları bir Filistin devletine karşı çıkıyor.
Suudi Arabistan ile varılacak bir anlaşmanın Netanyahu için büyük bir önemi var. Bu gerçekleşirse Netanyahu'ya dış politikada önemli bir zafer kazandıracak ve İsrail tarihinin en büyük güvenlik başarısızlıklarından biri olan 7 Ekim 2023'teki Hamas liderliğindeki saldırıdan sonra ülke içindeki mirasını bir nebze kurtaracak.
Ancak koalisyonunun çökmesi, Netanyahu'yu devam eden bir yolsuzluk soruşturmasına karşı daha savunmasız hale getirerek ülke içindeki etkisini tehlikeye atabilir. Netanyahu 2020'den bu yana, şiddetle reddettiği rüşvet ve dolandırıcılık suçlamalarıyla yargılanıyor.
Bazı analistlere göre Netanyahu, özellikle de Lübnan anlaşmasından sonra tabanını kızdırmaktan daha da çekinecek.
Yine de baskı iki yönlü işliyor.
İsrailli analistler, Netanyahu'nun Lübnan'da taviz vermeyi kabul etmesinin nedeninin Biden'ın silah tedarikini dondurmasından ya da Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde İsrail'e verdiği diplomatik desteği çekmesinden korkması olduğunu düşünüyor. (Ancak Salı günü düzenlenen basın açıklamasında Biden yönetiminden üst düzey bir yetkili böyle bir tehditte bulunulduğunu yalanladı).
Netanyahu'nun Biden endişesi
Barack Obama'nın başkanlığının son haftalarında Obama yönetimi, ABD'nin diplomatik politikasından ayrılarak işgal altındaki Batı Şeria'daki İsrail yerleşimlerini eleştiren bir BM kararını veto etmeyi reddetmişti.
Netanyahu'nun biyografi yazarı ve İsrail siyaseti yorumcusu Mazal Mualem, “Bu Netanyahu için büyük bir travmaydı ve Biden döneminde bunun tekrarlanmasından korkuyor. Biden yönetiminde hala iki ay kaldığını biliyor ve dikkatli olması gerekiyor” diye ekledi.
Şimdi bazı İsrailliler, Netanyahu'nun Gazze'de de bir uzlaşmaya varmak için harekete geçebileceğini umuyor. Gazze'de tutulan rehinelerin aileleri için diplomatik bir anlaşma, yakınlarının bölgeden sağ çıkmaları için en iyi şans gibi görünüyor ve şimdi rehinelerin serbest bırakılması için çağrılarını arttırıyorlar.
Ancak başbakanın biyografi yazarı Mualem'e göre Netanyahu şimdilik kendine zaman kazandırmış görünüyor.
Mualem, “Netanyahu yine zaman kazanıyor ve manevra yapıyor. Salı günü de Başkan Trump göreve gelene kadar zaman kazandı”
© 2024 The New York Times Company
