The New York Times / Natasha Frost
ABD'li sismologlar Türkiye'nin güneydoğusunda nüfusun yoğun olduğu bir bölgeyi vuran ve İsrail ile Kıbrıs'a kadar hissedilen depremin yıkıcı ölçekte ölümcül olabilecek kadar güçlü ve sığ olmasından endişe ediyor. Suriye ve Türkiye'deki yetkililer yüzlerce kişinin öldüğünü ve bu sayının artmasını beklediklerini açıkladı.
Önemli olan depremin sığ olup olmaması
Amerika Birleşik Devletleri Jeolojik Araştırmalar Kurumu'na göre sabah 4:17'de meydana gelen depremin büyüklüğü 7,8 olarak ölçüldü. Uzmanlar, depremlerin çok daha güçlü olabileceğini ancak sayısal büyüklükten daha önemli konular olduğunu söyledi. Bunlar, konum ve derinlik ile birleşen göreceli güç veya bir depremin geniş bir alanı etkileyecek kadar sığ olup olmadığı.
"Ekonomik kayıp 1 ila 10 milyar dolar arasında olabilir"
Depremden yaklaşık 30 dakika sonra yayınlanan bir raporda, USGS (Amerika Birleşik Devletleri Jeolojik Araştırmalar Kurumu) uzmanları 100 ila bin arasında ölüm olasılığının yüzde 34, bin ila 10 bin arasında ölüm olasılığının ise yüzde 31 olduğunu belirtti. Raporda, "Kapsamlı hasar olası ve felaketin yaygın olması muhtemel. Türkiye'nin gayrisafi yurtiçi hasılasının ekonomik kaybının ekonomik kayıp 1 ila 10 milyar dolar arasında olacağı tahmin ediliyor" ifadeleri kullanıldı.
“Çıkan enerji New York’ta dört günden fazla güç sağlamaya yeter”
Avustralya'daki Melbourne Üniversitesi'nde sismolog olan Januka Attanayake, depremin açığa çıkardığı enerjinin yaklaşık 32 petajule eşit olduğunu, bunun da New York'a dört günden fazla güç sağlamaya yeteceğini söyledi. Attanayake, "Enerji açısından, meydana gelen 7,8 büyüklüğündeki deprem, 5,9 büyüklüğündeki depremden 708 kat daha güçlüdür" dedi ve 2021 yılında Avustralya'nın Melbourne kentinde meydana gelen ve kentte bazı küçük hasarlara yol açan depremi örnek gösterdi.
Merkez üssünün sığlığı yıkım seviyesini etkiler
Depremlerin gücü yerel büyüklük ölçeği olarak bilinen bir ölçekle ölçülür. Daha önceki bir versiyonu Richter ölçeği olarak biliniyordu. Bu logaritmik bir ölçektir. Yükseldiği her tam sayı için, bir depremin açığa çıkardığı enerji miktarı yaklaşık 32 kat artar. Ancak bir depremin potansiyel hasarı, büyüklüğünden çok daha fazlasına bağlıdır. Belirli bir bölgenin nüfus yoğunluğunun yanı sıra merkez üssünün sığlığı da yıkım seviyesine katkıda bulunur ve daha sığ bir deprem daha fazla hasar potansiyeline sahiptir. Bu deprem yaklaşık 16 metre derinlikteydi.
İnşaat kalitesi önemli bir faktör
Bir diğer önemli faktör de bölgedeki binaların inşaat kalitesidir. USGS raporunda, "Bu bölgedeki nüfus, bazı dayanıklı yapılar mevcut olsa da deprem sarsıntısına karşı son derece savunmasız yapılarda ikamet ediyor. Hasar görebilir yapı tiplerinin başında güçlendirilmemiş tuğla yığma ve dolgu konstrüksiyonlu beton çerçeve geliyor" ifadeleri yer aldı.
7 büyüklüğünde bir deprem 32 Hiroşima atom bombasına eşdeğer
USGS'den sismolog Susan Hough Twitter'da yaptığı paylaşımda, depremin dünyanın son yıllarda gördüğü en şiddetli deprem olmaktan uzak olmakla birlikte, konumu ve sığ derinliği nedeniyle özellikle tehlikeli olma riski taşıdığını söyledi. Ölçeğin en alt basamağında yer alan 1 büyüklüğündeki bir deprem, insanlar tarafından algılanamayan mikro bir depremdir. Filipin Volkanoloji ve Sismoloji Enstitüsü Müdürü Renato Solidum'un 2013 yılında Times'a yaptığı açıklamaya göre 7 büyüklüğündeki bir deprem sismologlar tarafından yaklaşık 32 Hiroşima atom bombasına eşdeğer bir enerjiye sahip olarak tanımlandı.
Bu deprem bir serinin parçası
Türkiye'de meydana gelen 7.8 büyüklüğündeki deprem büyük deprem olarak sınıflandırılıyor. Benzer büyüklükteki diğer depremler arasında 2013 yılında Pakistan'da meydana gelen ve yaklaşık 825 kişinin öldüğü sarsıntı ile Nisan 2015'te Nepal'de meydana gelen ve yaklaşık 9 bin kişinin öldüğü deprem yer alıyor. Melbourne'deki sismolog Attanayake, bu depremin bir serinin parçası gibi göründüğünü söyledi. Kuzeydeki Avrasya levhasını güneydeki Anadolu levhasından ayıran yaklaşık bin 500 kilometre uzunluğundaki fay hattı 1939'dan bu yana 6,7 ve üzeri büyüklükte çok sayıda deprem meydana getirdi.
© 2023 The New York Times Company
