J. Edward Moreno / New York Times
Başarısız bir hasat ve ardından gelen finansal spekülasyon dalgası, bu yıl kakao fiyatlarını inişli çıkışlı bir lokomotife bindirerek ucuz mahsul ve işgücüne dayanan sektörü sarstı. Kakao piyasası normalde bu şekilde işlemiyor. Geçtiğimiz son on yılın büyük bir bölümünde kakaonun fiyatı önemli bir küresel ölçütte metrik ton başına 2.500 dolar civarında seyretti. Geçen yıl Batı Afrika'daki kötü hasattan sonra fiyat yükselmeye başladı ve aralık ayında ton başına 4.200 dolara geldi ki bu 1970'lerden beri aşılamayan bir eşikti.
Ardından finansal spekülatörler, fiyatların daha da yükseleceğine dair bahse girmeye başladı. Tahminlerini şubat ayında fiyatı ton başına 6.000 $'ın, mart ayında 9.000 $'ın ve nisan ortasında 11.000 $'ın üzerine çıkardılar. O zamandan bu yana fiyat çılgınca dalgalandı ve sadece iki hafta içinde yaklaşık %30 düştükten sonra tekrar yükseldi. Perşembe günü itibariyle fiyat ton başına 8.699 dolardı.
Fiyatlar yükselmeye devam ediyor
Büyük gıda şirketleri fiyatları yükseltiyor ve kakao istikrar kazanmazsa bunu yapmaya devam etmek zorunda kalacakları konusunda uyarıyorlar. Birçok şekerlemede kullanılan palm yağı ve diğer dolgu maddeleri yerine daha saf kakao kullanan şirketler bu durumdan en çok etkilenecek olanlar olsa da, bazı premium çikolata üreticileri çiftçilere adil bir ödeme yapmak için her zaman çok daha yüksek fiyatlar ödediklerini belirtiyor. Bu durum yakın zamanda yatışacak gibi görünmüyor.
Kakao mahsulüne ne oldu?
Düşük yağış, bitki hastalıkları ve yaşlanan ağaçlar, 2023 yılında Fildişi Sahili ve Gana'da hayal kırıklığı yaratan bir masule yol açtı. Bu iki ülke dünya kakaosunun yaklaşık üçte ikisini üretiyor, bu nedenle kıtlık küresel pazarı sert bir şekilde etkiledi. Kıtlık devam ediyor: Uluslararası Kakao Örgütü, geçen yılki 74.000 tonluk eksikliğin ardından, eylül ayında sona erecek bu sezon küresel üretimin talebi 374.000 ton geride bırakacağını tahmin ediyor.
Bunun için hızlı bir çözüm yok. Kakao ağaçlarının meyve vermesi yıllar alıyor ve çiftçiler meyve verdiklerinde ürünün fiyatının ne olacağını bilmedikleri için daha fazla ekim yapmaya pek teşvik edilmiyor. Bazıları topraklarının daha fazlasını kauçuk yetiştirmek ya da altın madenciliği yapmak için kullanmayı tercih edebilir. Ancak üretim açığı ilk fiyat artışlarını desteklerken, hedge fonları gibi yatırımcıların spekülasyonları işleri başka bir seviyeye taşıdı. Bir emtia danışmanı olan Judy Ganes, "Evet, hareketi tetikleyen temel unsurlar var, ancak daha sonra buna finansal düşünceler ekleniyor ve durumu daha da kötüleştiriyor. Bu para odaklı bir şey" dedi.
Kakaonun küresel fiyatı nasıl belirleniyor?
Her emtia gibi kakaonun da birçok farklı fiyatı vardır. Gana ve Fildişi Sahili'nde hükümet, kakao çiftçilerini küresel fiyatlardaki dalgalanmalardan korumak amacıyla onlara ödenecek sezonluk bir oran belirliyor. Nisan ayında piyasa fiyatlarının yükselmesinin ardından, Fildişi Sahili Tarım Bakanlığı sezonun geri kalanı için bu oranı yükseltmeyi kabul etti. Ancak bu oran hala küresel emtia piyasalarındaki artıştan çok daha az. Diğer ülkelerde çiftçilere piyasa fiyatları üzerinden ödeme yapılıyor.
Hershey ve Mondelez gibi büyük alıcılar ve emtia tüccarları, kakaoyu küresel borsalarda alıp satıyor ve burada fiziksel çekirdeklerin yanı sıra gelecekteki bir tarihte çekirdekleri teslim almalarını gerektirebilecek vadeli işlem sözleşmelerinin ticaretini yapıyorlar. Küresel borsalarda fiyatlar çiftliklerdeki gerçeklikten kopuk hale geldi.
Vadeli işlem sözleşmelerinin etkisi
Kakao için küresel referans noktası Intercontinental Exchange'de işlem gören bir vadeli işlem sözleşmesidir ve bu sözleşmenin alıcısı, Amerika Birleşik Devletleri'nin doğusundaki birkaç limandan birine teslim edilecek bir metrik ton kakao çekirdeği için bir fiyat kabul eder. Bu yılki fiyat artışının ardındaki en büyük etkenlerden biri, bu vadeli işlem sözleşmelerinin kakaonun fiziksel teslimatı ile kapatılmasıydı. Bu da sözleşmeleri satan tüccarların ellerinde büyük miktarda kakao çekirdeği rezervi tutmaları gerektiği anlamına gelir. Tüccarlar stoklarını yenilemek için daha fazla kakao satın almak zorunda kaldıklarından, bu durum yukarı yönlü bir spirale neden olabilir.
İşlem hacmi
İşlem hacmi de fiyatın nasıl değiştiğini etkileyebilir. Emtia Vadeli İşlemler Ticaret Komisyonu verilerine göre ocak ayında aktif kakao kontratlarının sayısı bir önceki yıla göre %30 arttı. Ancak bu işlem hacmi, fiyatların zirve yaptığı nisan ayından itibaren keskin bir şekilde düştü ve daha az sayıda işlem, son iki haftada büyük fiyat dalgalanmalarına neden oldu. Rabobank analistlerinden Paul Joules, fiyatların en yüksek noktasından inmiş olmasına rağmen, "çözülmesi biraz zaman alacak sistemik sorunlar nedeniyle" bir süre daha yüksek kalacağını söyledi.
Bu çikolata için ne anlama geliyor?
Çikolata fiyatları çoğunlukla yükseliyor. Cadbury ve Toblerone gibi markaların sahibi olan Hershey ve Mondelez yakın zamanda kazançlarını açıkladığında, fiyat dalgalanmaları büyük bir konuşma konusu oldu. Mondelez yılın ilk üç ayında fiyatlarını yaklaşık %6, Hershey ise yaklaşık %5 artırdığını açıkladı ve her ikisi de kakao maliyetinin yüksek kalması halinde fiyatları daha da artırmaya istekli olduklarını söyledi. Her iki şirket de tüketicilerin artan fiyatlara rağmen ürünlerini satın almaya devam etmesi nedeniyle karlarının bir önceki yıla göre çift haneli oranlarda arttığını söyledi.
Mondelez'in finans müdürü Luca Zaramella 30 Nisan'da analistlere yaptığı açıklamada piyasanın "aşırı tepki" verdiğini ve yılın ikinci yarısında büyük olasılıkla kendini düzelteceğini söyledi. Yine de, "kakaonun bu seviyelerde kalması ihtimaline hazırlanmak bizim için kesinlikle kritik önem taşıyor" dedi. Zaramella, Mondelez'in piyasa düşüşleri sırasında büyük kakao siparişleri almaya çalışarak veya diğer girdilerin maliyetlerini düşürerek kârını koruyabileceğini söyledi.
"Premium kakao fiyatı hiç değişmedi"
Küçük çiftçilerden aldıkları kakao için her zaman prim ödeyen bazı "bean to bar*" çikolata üreticileri, farklı bir deneyim yaşadıklarını söylüyor. New York'taki çikolata işletmesi Sol Cacao'nun yöneticisi Dan Maloney, "Premium kakao fiyatı hiç değişmedi. Neredeyse toptan fiyat premium fiyatı yakalamış gibi, ama biz her zaman premium ödüyorduk" dedi. Maloney, başta Latin Amerika ve Afrika olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki çiftçilerden temin ettiği bir ton premium kakao için zaten 9.000 ila 12.000 dolar ödediğini söyledi. Sol Cacao 1,86 onsluk bir bar için 8 dolar talep ederken, 4 onsluk bir Hershey bar yaklaşık 2 dolar.
©️ 2024 The New York Times Company
Oksijen'in notu: "Bean to bar" çikolata üretiminin çekirdeklerin tedarikinden tüketici çikolatasının son ürününün oluşturulmasına kadar kontrol edildiği bir ticaret modelidir.
