Valerie Hopkins / The New York Times
Wagner lideri Yevgeni Prigojin'in hareketleri ölümünde bile yoğun bir ilgiye, çelişkili haberlere ve kafa karışıklığına konu oldu. Prigojin'in salı günü nereye gömüleceğine ilişkin spekülasyonlar, haber medyası ve Rus güvenlik servislerine yakın olduğu düşünülenler de dahil olmak üzere mesajlaşma uygulaması Telegram’daki haber kanalları arasında gidip geldi. Memleketi Petersburg çevresindeki birkaç mezarlıkta güvenlik önlemlerinin arttırıldığına ve bariyerler kurulduğuna dair haberler (doğru) ve cenaze arabaları ile cenaze kortejine dair başkaca haberler (yanlış) yayınlandı.
Sosyal medyada Prigojin şakası
Dezenformasyon karartması o kadar yoğundu ki, cenaze törenine ilişkin sosyal medyada bir şaka yayıldı. Tören Kremlin'in Ukrayna'daki savaş için kullandığı "özel askeri operasyon" teriminden esinlenilerek "özel cenaze operasyonu" olarak nitelendiriliyordu. Ardından, salı günü saat 17:00 sularında, şirketinin basın servisinden Prigojin'in saat 13:00 sıralarında, dar bir grubun katılımıyla, Petersburg'un doğu kesimindeki Porohovskoye Mezarlığı'na defnedildiği duyuruldu. En azından bazı polis birliklerinin ve söylentilerin aldatıcı olduğu anlaşıldı. Porohovskoye'den spekülasyon girdabında hiç bahsedilmiyordu.
Rus bayrağı, Wagner bayrağı ve bir haç
Mezarlıkla ilgili bilgiler bağımsız olarak teyit edilemedi, zira bu bilgiler açıklandığında yüzlerce polis memuru ve ulusal muhafız birliği tüm mezarlığı çembere almış ve birkaç kişi dışında herkese kapatmıştı. Mezarlığın üzerindeki bir köprüden mezarla ilgili görülebilen tek şey büyük bir Rus bayrağı, bir Wagner bayrağı ve ahşap bir haçın üst kısmıydı. Times muhabiri, polis memurlarının patlayıcıları tespit etmek üzere eğitilmiş bir köpekle mezarlığı taradığını görüyordu.
''Sayılı günü var'' spekülasyonu gerçek oldu
Prigojin bir zamanlar Devlet Başkanı Vladimir Putin'e yakın olarak görülüyordu ve yıllarca kendisi ve askeri şirketi Wagner Ukrayna, Ortadoğu ve Afrika'da Kremlin politikasının ölümcül araçları oldular ve popüler bir takipçi kitlesi kazandılar. Ardından haziran ayında Rus askeri yönetimine karşı kısa süreli bir isyana önderlik etti, bu da günlerinin sayılı olduğuna dair yaygın spekülasyonların çıkmasına yol açtı.
23 Ağustos'ta Prigojin'i taşıyan bir iş jeti Moskova'nın kuzeybatısında gökyüzünden dumanlar çıkararak düştü. Aralarında Wagner'in en üst düzey üç isminin de bulunduğu 10 kişi hayatını kaybetti ve grubun geleceğine dair şüphe oluştu.
Rus televizyonu hiç bahsetmedi
Cenaze töreniyle ilgili kafa karışıklığı ve Porohovskoye'deki yoğun güvenlik önlemleri, törene katılması beklenen destekçi kalabalığının hiç ortaya çıkmamasını güvence altına aldı. Bağımsız gazeteci Feride Rüstemova Telegram'da şöyle yazdı: "Görünen o ki yetkililer, beklendiği üzere, Wagner'in üst düzey liderlerinin anısına eşzamanlı bir gösteri düzenlenmesini önlemek istiyorlar ve bunu yapmak için de defin yerine ilişkin bir muğlaklık yarattılar.’’ Rus devlet televizyonu cenaze töreninden neredeyse hiç bahsetmedi.
Prigojin ile birlikte can veren Wagner'in lojistik sorumlusu Valery Çekalov, önceden duyurulmayan ancak birkaç yüz kişinin katıldığı bir törenle salı günü defnedildi. Grubun en üst düzey saha komutanı Dmitri Utkin de öldürüldü. Prigojin'in defnedilmesinden önceki günlerde açıklanan bilgiler muğlak, çelişkili ve hükümet ya da Wagner tarafından teyit edilmemişti. Kremlin, Putin'in törene katılmayacağı bilgisi dışında hiçbir bilgiye sahip olmadığını söyledi.
Prigojin'e uygun bir karanlık
Karanlık, yaşamı ve ölümü gizemle örtülü olan Prigojin için uygundu. Yıllarca Wagner'le ya da Amerikan seçimlerine müdahale etmek için internet üzerinden yürütülen kampanyalarla herhangi bir bağlantısı olduğunu inkar etti, daha sonra ise her ikisiyle de övündü. Wagner'in otoriter rejimler için çalışması, kârlı petrol ve maden imtiyazlarıyla birlikte geldi, ancak Prigojin’in servetinin boyutu gizli tutuluyordu. Sık sık yerini ve hareketlerini saklıyor; farklı uçaklar kullanıyor ve hatta dublör kullandığı söyleniyordu.
Beyaz Saray ‘’Putin iddiasına’’ çok yaklaştı
Prigojin’in uçağının geçen hafta nasıl düştüğü belli değil, ancak ABD'li ve Batılı yetkililer uçakta bir patlama olduğuna inandıklarını söylediler. Birçok Batılı yetkili, sık sık hain olarak gördüğü kişilere suikast emri vermekle suçlanan Putin'in haziran ayındaki isyanın intikamını almak için Prigojin'i öldürtmüş olabileceğini düşündüklerini belirtti. Beyaz Saray Basın Sözcüsü Karine Jean-Pierre, Biden yönetiminin daha önce yapmadığı kadar açık şekilde bunu söylemeye bir adım daha yaklaştı. Putin'in o dönemde ihanet olarak nitelendirdiği başarısız isyana ve isyanı sona erdiren anlaşmaya dikkat çekti. Jean-Pierre, "Bu anlaşmayı yaptıktan iki ay sonra öldürüldü. Yani, bilirsiniz, burada yaşanan oldukça açık" dedi. Ayrıca “Sayın Putin'in eğilimine’’ de değindi.
Özel formatta bir tören yapıldı
Kazanın ardından Rus yetkililer, uçakta bulunması gereken 10 kişinin isimlerini gösteren uçuş bilgi listesini yayınladı ve uçaktaki herkesin öldüğünü söyledi. Bu da Prigojin'in gerçekten uçakta olup olmadığı konusunda günlerce süren spekülasyonlara yol açtı. Ölümler, genetik testlerin kazada ölenlerin yolcu ve mürettebat listesindeki isimlerle eşleştiğini gösterdiğine dair Rus araştırmacıların pazar günkü açıklamasına kadar resmi olarak doğrulanmamıştı. Basın servisinden yapılan açıklamada, Prigojin'in cenazesinin "özel bir formatta gerçekleştirildiği" ve ona veda etmek isteyenlerin "Petersburg'daki Porohovskoye Mezarlığı’nı ziyaret edebilecekleri söylendi.
Fotoğrafa yansıyan dizeler
Defin yerindeki toprak yığınını yansıtan fotoğraflarda mezarın çam dalları ve güllerle kaplı olduğu görülüyor ve 1972 yılında Sovyetler Birliği'nden sürgüne gönderilen bir başka Petersburglu Joseph Brodski’nin bir şiirinin fotoğrafı da yer alıyordu. Brodski’nin çarmıhta ölmekte olan İsa ile annesi Meryem arasında geçen bir konuşmayı anlatan "Natürmort" adlı şiirinden şifreli dizeler Prigojin'i çevreleyen belirsizliği yansıtıyordu. "Bir eşiğe adım atarken, / Ne bildiğimden ne karar verdiğimden/ Benim oğlum musun sen - Tanrı mı yoksa? / Ölü müsün - canlı mı yoksa?” İsa'nın annesine yanıt verdiği son kıta, Prigojin'in gerçeküstü durumunun ve vatanına olan bağlılığının bir yansıması olarak alınabilir: "Ölü ya da diri / Fark etmez, kadın / Oğul yahut Tanrı, ben seninim."
© 2023 The New York Times Company
