Ismaeel Naar / New York Times
Dünyanın en büyük yıllık insan buluşmalarından biri olan hac ibadeti, Suudi Arabistan’ın Mekke kentinde başlıyor. Yükselen sıcaklıklar ve lojistik zorluklar nedeniyle bu kutsal yolculuk, hem hacılar hem de Suudi hükümeti için giderek daha fazla bir dayanıklılık sınavına dönüşüyor.
Dünyanın dört bir yanından milyonlarca Müslüman Mekke’ye akın ederken, Suudi Arabistan pazar gününden bu yana yurtdışından 1 milyon 475 bin 230 hacının ülkeye geldiğini açıkladı. Geçen yıl, Suudi hükümeti hac sırasında 1.300’den fazla hacının hayatını kaybettiğini, bunların çoğunun Mısırlı olduğunu bildirmişti. Yetkililer, ölenlerin çoğunun resmi izni olmayan hacılar olduğunu ve bu nedenle sıcaklık korumasından yararlanamadıklarını ifade etmişti.
Suudi Arabistan yetkilileri ne önlemler alıyor?
İslam’ın en kutsal mekânlarının koruyucusu olarak kendini gören Suudi Arabistan için bu yılki hac dönemi kritik önem taşıyor. Hükümet, Mekke ve Medine’deki altyapıyı genişletmek için milyarlarca dolar harcayarak çok katlı yürüyüş yolları, hızlı trenler ve gelişmiş kalabalık kontrol sistemleri inşa etti.
Bu yıl için yetkililer, yüzey sıcaklıklarını birkaç derece azaltan kauçuk kaplı ve soğutmalı yolların genişletileceğini açıkladı. Ayrıca hacıların hareketlerini izlemek için insansız hava araçları kullanılacak.
Suudi Arabistan Sağlık Bakanlığı Sözcüsü Halid El Tala, “Bu sezonun en büyük zorluğu sıcaklık stresi” dedi.
Suudi yetkililer, bu yıl da resmi izinleri olmayan hacıların ülkeye girişini engellemek için bir kampanya başlattı. Daha önce hac döneminde Mekke’ye giriş kısıtlamalarını aşmak için kullanılan birçok ziyaretçi vizesi iptal edildi. Pazar günü itibarıyla yetkililer, izinsiz 269 bin 678 kişiyi durdurduklarını açıkladı. İhlalde bulunanlara 20 bin riyal (yaklaşık 5.300 dolar) para cezası ve 10 yıl boyunca ülkeye giriş yasağı uygulanacak.
Geçmişte neler yaşandı?
Hac, yıllar içinde birçok felakete sahne oldu. 2015’teki izdihamda 2.200’den fazla kişi yaşamını yitirdi. Bunun ardından, Suudi yetkililer tehlikeli kalabalıklaşmayı önlemek için daha sıkı zamanlama ve güzergâh yönetimi uygulamaya başladı.
Normal şartlarda bile hac yolculuğu oldukça zorlu olduğu için çoğu yaşlı ve hasta birçok hacı hayatını kaybedebiliyor. 1985 yılının ağustos ayında, kutsal alanlarda 1.700’den fazla kişi, çoğunlukla sıcaklık stresi nedeniyle hayatını kaybetmişti.
Geçen yılki sıcaklığa bağlı ölümler, artan sıcaklıkların risklerine yeniden dikkat çekti. Özellikle kayıtsız hacıların sayısı, 2024 yılı için kayıpların net olarak açıklanmasını zorlaştırıyor. Mısır’dan yüzlerce hacı hayatını kaybederken, çoğu kayıtsızdı. Endonezya 199, Hindistan ise 98 ölüm bildirirken, yetkililer tüm ölümlerin sıcaklık nedeniyle olup olmadığından emin olmadıklarını belirtti.
İklim değişikliği hac ibadetini nasıl etkiliyor?
Hac ibadeti her zaman fiziksel olarak zorlu bir deneyim olageldi. Hacılar çoğu gün, kavurucu çöl sıcağında 16 kilometreyi aşan mesafeler yürümek zorunda kalıyor. Ancak son yıllarda iklim değişikliği bu yolculuğu çok daha tehlikeli hale getirdi.
2024 hac döneminde sıcaklıklar bazı günlerde 50 santigrat derecenin (122 Fahrenheit) üzerine çıktı. Suudi sağlık yetkililerine göre, bir günde 2.700’den fazla kişi sıcak çarpması yaşadı. Salı günü itibarıyla yetkililer, 62 hacının sıcaklık stresine bağlı rahatsızlık nedeniyle tedavi edildiğini açıkladı. Suudi yetkililere göre, geçen yılki ölümlerin çoğu, resmi izinleri olmayan ve klimalı çadırlara veya soğutma merkezlerine erişimi bulunmayan hacılar arasında gerçekleşti.
İslami ay takviminin kayması nedeniyle hac ibadeti önümüzdeki birkaç yıl daha yaz aylarına denk gelmeye devam edecek ve risk daha da artacak. Bilim insanları, hacın yaz aylarına denk geleceği 2040’lı yıllardan itibaren sıcaklıkların daha da yükseleceği uyarısında bulunuyor.
Hac izni kimlere veriliyor?
Suudi Arabistan, 1987 yılında Müslüman nüfusu temel alarak her Müslüman çoğunluklu ülkeye belirli sayıda hac kontenjanı ayıran bir kota sistemi getirdi. Örneğin, Endonezya her yıl 200 binden fazla kontenjan alıyor. Ancak talep arzın çok üzerinde. Pek çok ülkede sıra yıllarca, hatta onlarca yıl sürebiliyor. Ayrıca resmi tur paketlerinin maliyeti (10 bin doları aşabiliyor) birçok Müslüman için hac ibadetini ulaşılmaz kılıyor.
Bu durum, resmi izni olmayan hacıların sayısının artmasına yol açıyor. Birçok kişi, kayıt dışı turizm veya ziyaretçi vizeleriyle seyahat ediyor. Hac dönemi öncesinde Suudi Arabistan’da yaşayanlar, izinsiz hac girişiminde bulunmamaları konusunda sık sık SMS ile uyarılıyor.
© 2025 The New York Times Company
