Roger Cohen / The New York Times
Cezayir ve Fas kökenli Fransız vatandaşı bir gencin Paris dışında bir polis memuru tarafından ölümcül bir şekilde vurulması, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'u bir kez daha sokaklardaki kargaşayla karşı karşıya getiren ve Fransa'nın kolluk kuvvetlerinde ırkçılık suçlamalarını yeniden canlandıran şiddetli bir protesto dalgasını ateşledi.
Salı günü Nanterre'nin batı banliyösünde 17 yaşındaki bir gencin polis tarafından vurulmasıyla başlayan kargaşa, Macron'un emeklilik yaşını yükseltme kararı üzerine ülke çapında düzenlenen gösterilerden sadece birkaç hafta sonra başladı. Bu durum Fransız liderini yeni bir halk öfkesi dalgasıyla karşı karşıya bıraktı. Silahlı saldırıyı gösteren bir video öfkeyi körükledi.
Çarşamba gecesi düzenlenen protestolarda 180 kişi gözaltına alındı ve 170 polis memuru yaralandı. Ülkenin sertlik yanlısı İçişleri Bakanı Gérald Darmanin, Cumhuriyetin sembollerine karşı tahammül edilemez bir şiddet gecesinin tekrarlanmaması için Perşembe akşamı ülke genelinde 40 bin polis memurunun görevlendirileceğini söyledi. Nanterre savcılığı Perşembe günü yaptığı açıklamada ateş eden polis memurunun gözaltına alındığını ve kasıtlı cinayet suçlamasıyla resmi soruşturma altına alındığını duyurdu.
Protestoları bastırmak istiyor
Kendisini Fransız siyasetinin merkezci dayanak noktasına yerleştirmeyi seven ancak Parlamento'da mutlak çoğunluğa sahip olmayan Macron için bu olay onu hassas bir dengeleme adımına zorladı. Gencin arabasının trafikte durdurulduğu sırada yakın mesafeden gerçekleşen silahlı saldırıyı önce affedilemez ve açıklanamaz olarak nitelendiren Macron, daha sonra şiddetli protestoları kesinlikle haklı gösterilemez olarak kınadı. Bu tür dikkatli konumlandırmalar Macron'un yönetim tarzının bir özelliği ve kendisine aynı anda cumhurbaşkanı koltuğunu da kazandırdı.
Önlemler sert olursa öfke artar
Macron, protestolar daha fazla yayılmadan ve emeklilik reformunun ateşlediği uzun süreli türbülansın ardından sükunet ve yön duygusunu yeniden tesis etme çabalarını altüst etmeden önce protestoları bastırmak istiyor. Ancak gösterileri durdurmak için alacağı önlemler çok sert olursa, Arap kökenli göçmenlere ya da Siyahlara orantısız bir şekilde yöneltildiği düşünülen polis şiddetine duyulan öfkeyi daha da arttırabilir. Polis memurunun ırkı kamuoyuna açıklanmadı. Nahel M. adlı gencin etnik kökeni nedeniyle hedef alındığına dair herhangi bir kanıt ortaya çıkmadı.
Anketler sürekli olarak Macron'un yaklaşık yüzde 30'luk bir oy oranına sahip olduğunu gösteriyor; bu oran görevde olduğu altı yılın çoğunda olduğundan daha düşük. Sağ kesim, protestocuların zor durumdaki polis gücüne yönelik artan şiddetine odaklanırken, cinayet sol kesimden Fransız polisinin Amerikanlaştığı suçlamalarına neden oldu.
Yeşiller Partisi liderlerinden Marine Tondelier, bu hafta tanık olduğu olayın "17 yaşında bir çocuğun halka açık bir sokakta bir polis memuru tarafından infaz edilmesi" olduğunu söyledi. Tondelier, "Gerçekten de polisimizin Amerikanlaştığı izlenimine kapılıyorsunuz" diye ekledi. Afrika kökenli Amerikalı George Floyd'un 2020 yılında Minneapolis'te beyaz bir polis memuru tarafından öldürülmesi, polis gözetimindeyken ölen birkaç kişinin ölümüyle paralellikler kurulması nedeniyle Fransa'da derin bir etki yarattı.
"George Floyd cinayetini anımsatıyor"
Fransa'nın önde gelen gazetelerinden Le Monde, Perşembe günkü başyazısında "Amerika'ya özgü ırksal bağlamı bir kenara bırakırsak, olaylar George Floyd cinayetini anımsatıyor. Bu eylem bir kolluk görevlisi tarafından işlendi, filme alındı ve neredeyse canlı olarak yayınlandı ve sosyal olarak ayrımcılığa uğrayan bir kategorinin sembolik bir temsilini içeriyordu" ifadelerini kullandı.
Polis memuruna soruşturma açıldığının açıklanması, binlerce kişinin Nanterre'de Nahel M. için düzenlenen ve vurulduğu yer olan Nelson Mandela Meydanı'nda sona eren yürüyüş ve nöbete katılmasının ardından geldi. Polis yürüyüşçülere göz yaşartıcı gaz sıktı. Fas kökenli 47 yaşındaki Kader Mahjoubi, yürüyüşe giderken, kendisinin ve arkadaşlarının ten renkleri nedeniyle polis tarafından durduruldukları zamanları düşündüğünü söyledi. Mahjoubi, "Ben Fransız olarak doğdum ama polis bunu görmüyor. Bu ırkçılıktır" dedi.
Eğer sol kesim bu silahlı saldırıyı sert bir kanun ve düzen gündemine sahip bir hükümetin simgesi olarak gördüyse, sağ kesim de Perşembe günü bir gecede arabaları, okulları ve hükümet binalarını alevler içinde bırakan protestolara yönelik suçlamalarını arttırdı. Adalet Bakanı Éric Dupond-Moretti, polise ve adalete saldıranların, işlenen şiddet eylemlerinin ahlaki suç ortakları olduğunu ilan etti.
Gerekçesi savcıları ikna etmedi
Savcıya göre çatışma, Nahel'in kırmızı ışıkta geçerek kaçmasıyla başladı ve polis memurları trafikte sıkışan araca yaklaştı. Ateş eden polis memuru müfettişlere sürücünün kaçmasını engellemek istediğini ve aracın uzaklaşması halinde kendisinin ya da meslektaşının yaralanmasından endişe ettiğini söyledi. Bu gerekçe savcıları ikna etmedi. Ancak politikacıları, memurların sahada karşılaştıkları riskleri görmezden gelmekle suçlayan polis sendikalarında yankı buldu. Bu sendikalar uzun süredir, hükümetin köklü sosyal sorunları ele almaktaki başarısızlığı nedeniyle işlerinin giderek daha tehlikeli hale geldiğini savunuyor.
Perşembe günü, ateş eden memurun gözaltına alınmasına özellikle öfke duyduklarını ifade ettiler. Polis memurunun avukatı Laurent-Franck Liénard RTL radyo kanalına yaptığı açıklamada "Bir polis memurunu hapse atarak yangını söndüremezsiniz" dedi.
Macron bu hafta Marsilya'da üç gün geçirdi ve burada hükümetinin yoksul bölgelerdeki sosyal sorunları ele alma çabalarının altını çizdi. Macron, "Devlet okul inşa etmek için eşi benzeri görülmemiş bir şekilde yatırım yapıyor. Bunun daha hızlı ilerlemesi gerekiyor. Önümüzdeki sonbahara kadar şimdiden 30 yeni okulumuz olacak" diye konuştu. Fransız ekonomisi, son yılların en düşük seviyesi olan yüzde 7.1'lik işsizlik oranı ve keskin bir şekilde artan yabancı yatırımlar da dahil olmak üzere sağlıklı belirtiler gösteriyor. Macron'un zenginlerin cumhurbaşkanı olarak algılanmasının sarsılması zor oldu. Sonuç olarak, protestolar alevlendiğinde, cumhurbaşkanına kişisel olarak yöneltilen öfkeyle iki katına çıkma eğiliminde olacaktır.
© 2023 The New York Times Company
