Chris Buckley, Amy Chang Chien ve John Liu / The New York Times
2014 yılında, Lai Ching-te Tayvan'da yükselen bir siyasi yıldızken, Çin'i ziyaret etti ve Pekin'deki liderler için en kışkırtıcı konu olan partisinin, adanın bağımsızlığı konusundaki tutumu hakkında kamuoyu önünde sorgulandı. Onu tanıyanlar, kibar ama kararlı olmasının, cumartesi günü başkan seçilen ve gelecek dört yıl boyunca Tayvan'ı yönetecek olan adamın karakteristik özelliği olduğunu söylüyor.
Lai ziyaretinde, Şanghay'daki prestijli Fudan Üniversitesi'nde profesörlere hitap etti ve bu dinleyici kitlesi, pek çok Çinli gibi, Tayvan adasının Çin'e ait olduğuna neredeyse kesinlikle inanıyordu. Lai, Demokratik İleri Parti'nin tarihsel olarak Tayvan'ın bağımsızlığını savunduğunu ancak partinin aynı zamanda adanın statüsündeki herhangi bir değişikliğin tüm halkı tarafından kararlaştırılması gerektiğine inandığını söyledi. Partisinin sadece görüşleri yansıttığını, dikte etmediğini belirtti. Lai, partinin pozisyonunun "Tayvan toplumunda bir konsensüs yoluyla elde edildiğini" ekledi.
"Net ayrımlar yapıyor"
Hem destekçileri hem de karşıtları için bu olay Lai'nin, Mayıs ayında Başkan Tsai Ing-wen'in yerine göreve gelecek olan bu doktordan dönme politikacının kilit niteliği olan açık sözlü, bazen öfkeli inanç duygusunu ortaya çıkardı. Lai'nin 2014 yılında Fudan Üniversitesi'ne yaptığı ziyaret sırasında belediye başkanı olduğu güney şehri Tainan'da Demokratik İleri Partisi yetkilisi olan Pan Hsin-chuan, "İyi ve kötü arasında net ayrımlar yapıyor. Doğrunun doğru, yanlışın da yanlış olduğunda ısrar ediyor" dedi.
Bir kömür madencisinin oğlu olan 64 yaşındaki Lai, mütevazı geçmişinin kendisini Tayvan'daki sıradan insanların ihtiyaçlarına uygun hale getirdiğini düşünen yetenekli ve çalışkan bir politikacı olarak tanınıyor. Ancak iş Çin'le ilişkilerin tehlikeli nüansları arasında gezinmeye geldiğinde daha az becerikli olabilir.
Lai'nin, Çin'in istismar edebileceği ve krize dönüştürebileceği, hazırlıksız açıklamalar yapma eğilimine dikkat etmesi gerekebilir.
"Bağımsızlık peşinde koşacağını sanmıyorum"
Dış İlişkiler Konseyi'nde Tayvan üzerine çalışan David Sacks, "Lai'nin hukuken bağımsızlık peşinde koşacağını sanmıyorum. Ancak endişelendiğim şey Lai'nin dış politika ve boğazlar arası ilişkiler konusunda çok fazla tecrübeye sahip olmaması ki bu son derece karmaşık bir konu ve Pekin'in üzerine atlayacağı bir dil sürçmesine yatkın" ifadelerini kullandı.
Lai'yi tanıyanlarla yapılan röportajlarda onu tanımlamak için sıklıkla inatçı ya da kararlı kelimeleri kullanılıyor. Ancak Tayvan'ın başkanı olarak Lai, politikalarını mercek altına almaya yemin etmiş muhalefet partilerinin hakim olduğu bir yasama organıyla uğraşırken biraz esneklik göstermek zorunda kalabilir. Partinin etkili milletvekillerinden Wang Ting-yu seçimden önce verdiği bir röportajda, Demokratik İleri Partisi'ni üçüncü dönem için iktidara taşıyan lider olarak Lai'nin Tayvan'daki kamuoyu havasına çok dikkat etmesi gerektiğini söyledi.
Güven veren seçim kampanyası
Wang, "Halkın güveni nasıl korunur, siyaset nasıl temiz ve dürüst tutulur: Olgun bir siyasi partinin yüzleşmesi gereken şey budur. Halkın hatalara fazla yer vermeyeceğini her zaman aklınızda tutmalısınız" dedi. Seçim kampanyası sırasında, Lai'nin en başarılı reklamlarından biri, onu ve Tsai'yi birlikte bir kır gezintisinde, birlikte çalıştıkları zamanlar hakkında dostça sohbet ederken gösteriyordu. Tsai, 2020'den bu yana başkan yardımcısı olan Lai'ye arabanın anahtarlarını teslim ederken açıkça ortaya koyduğu mesaj, Lai'nin kazanması halinde güven verici bir süreklilik olacağı yönündeydi.
Politikada ikisini birleştiren süreklilik ne olursa olsun, Tsai ve Lai çok farklı geçmişlere sahip oldukça farklı liderlerdir. Sekiz yıldır Tayvan'ı yöneten Tsai pek çok kişi tarafından seviliyor ve saygı görüyor. Ancak aynı zamanda bir tür teknokratik çekingenlikle yönetiyor ve nadiren basın toplantısı düzenliyor. Tsai, ticaret anlaşmalarını müzakere eden ve Çin'e yönelik politikaları belirleyen bir yetkili olarak yükseldi. Destekçileri, Lai'nin belediye başkanlığı geçmişinin onu artan konut maliyetleri ve iş olanaklarının yetersizliği gibi sorunlara karşı daha duyarlı hale getirdiğini söylüyor.
"İnsanların yaşadığı zorlukları anlıyor"
Tainan'da uzun süredir parti aktivisti olan Tseng Chun-jen, "Lai Ching-te tabandan geldi, kongre delegesi, milletvekili, belediye başkanı, başbakan olarak adım adım yükseldi. Soğuktan ve yoksulluktan muzdarip olduğu için biz insanların o dönemlerde tabanda yaşadığı zorlukları çok iyi anlıyor" dedi. Tsai ve Lai her zaman müttefik olmadılar. Tsai, daha önce seçimlerde büyük bir hezimete uğrayan partiyi, 2016'da yeniden iktidara getirdi. Lai, kötü seçim sonuçlarının ardından istifa edene ve 2020 seçimlerinden önce bir ön seçimde cesurca ona meydan okuyana kadar onun başkanıydı.
Lai'yi siyasete atıldığı dönemden tanıyan eski bir parti üst düzey yetkilisi olan Jou Yi-cheng, "Tsai Ing-wen, partinin dışarıdan birine ihtiyaç duyduğu bir dönemde, dışarıdan biri olarak partiye katıldı. Ama Lai Ching-te farklı. O DİP'in içinde büyüdü" ifadelerini kullandı. 2017'de başkan olan Lai, kendisini eleştirenler tarafından en sık atıfta bulunulan yorumu yaptı. Tayvanlı milletvekillerinin soruları karşısında Lai kendisini "Tayvan'ın bağımsızlığı için çalışan pragmatik bir işçi" olarak tanımladı.
O dönemde Çin'in Tayvan işlerinden sorumlu hükümet ofisi bu yorumu kınadı; o zamandan beri Pekin ve Lai'nin Tayvanlı eleştirmenleri bunu Lai'nin pervasız bağımsızlık arayışının kanıtı olarak gösterdiler. Ancak Lai'nin sözleri, kendi kendini yöneten bir demokrasi olduğu için adanın zaten pratikte bağımsızlığını elde ettiğini savunarak Tayvan'ın statüsü konusundaki gerilimleri dizginlemeye yönelik partisinin daha geniş çabalarıyla uyumluydu.
"Pekin'in tahammül edemeyeceği ifadeleri kullanmadı"
Yine de Lai, başkan olarak bu tür açıklamalardan kaçınması için büyük baskı altında olacaktır. Çin askeri olarak güçlendi ve Şi Cinping yönetiminde bu gücü Tayvan'a baskı yapmak için kullanmaya giderek daha istekli hale geldi. Seçim gecesi yaptığı zafer konuşmasında Lai, Pekin ile diyalog başlatma umudunu vurguladı. Hoover Enstitüsü'nde Tayvan üzerine çalışan ve seçimleri izleyen araştırma görevlisi Kharis Templeman, "Konuşmasını muğlak tuttu ve bana göre Pekin'in tahammül edilemez bulduğu ifadelerden hiçbirini kullanmadı. Pekin'den gelebilecek en sert tepkiyi önlemek ya da en azından geciktirmek için kendisine bir şans verdi" dedi.
© 2024 The New York Times Company
