Andrew Higgins / New York Times
Sırbistan’da öğrenci hareketi öncülüğünde başlayan protestolar cumartesi günü başkent Belgrad’da düzenlenen büyük ve barışçıl bir gösteriyle 100 binden fazla kişiyi bir araya getirdi. Bu eylem, ülkedeki iktidar mücadelesi nedeniyle zor günler geçiren Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic’in protestoların şiddete evrildiği yönündeki uyarılarına rağmen gerçekleşti.
Cumartesi günkü protesto, Sırbistan’da on yıllardır görülen en büyük halk hareketi oldu. Ancak bu mitingden önce, Vucic ve onun geniş medya ağı, protestocuların "iç savaş" çıkarmak ve "iktidarı ele geçirmek" için "şiddetli saldırılar planladığını" öne sürdü.
Muhalefet de ülkede korku atmosferinin hakim olduğunu belirterek, Sırbistan güvenlik servisinden bazı yetkililerin kendilerine Vucic’in siyasi rakiplerini tutuklamaya yönelik gizli planlar yapıldığı bilgisini verdiğini öne sürdü.
Cumartesi günü parlamento binası önünde başlayıp kısa sürede tüm şehir merkezine yayılan gösteriler büyük ölçüde olaysız geçti. Parlamento yakınındaki bir parkta toplanan Vucic yanlıları öğrencilere taş attı, ancak hükümetin geçmişte yaptığı gibi organize suçlarla bağlantılı futbol taraftarlarını veya savaş gazilerini protestoculara saldırmaları için görevlendireceğine dair korkular gerçek olmadı.
Belgrad polisi gösteriye 107 bin kişinin katıldığını açıklarken, protestoların organizatörlerinden olan Belgrad Üniversitesi Drama Sanatları Fakültesi öğrencileri, katılımın 800 bin olduğunu iddia etti.
Vucic: Mesajı aldık, değişmek zorundayız
Cumartesi akşamı bir basın toplantısı düzenleyen Cumhurbaşkanı Vucic, gösteriyi "otoriteye karşı büyük bir protesto" olarak nitelendirdi. Olaylarda 56 kişinin yaralandığını, ancak hiçbirinin durumunun ciddi olmadığını belirten Vucic, güvenlik güçlerini "olası şiddet planlarını" önledikleri için övdü.
Hükümetinin protestocuların mesajını aldığını ve kendilerini değiştirmek zorunda olduklarını söyleyen Vucic, bu değişimin ne olacağına dair detay vermedi ancak halkın "renkli devrimler" istemediğini savundu. Vucic, Kremlin tarafından Ukrayna gibi eski Sovyet ülkelerinde gerçekleşen halk ayaklanmalarını tanımlamak için kullanılan bu terimi kullanarak, Sırbistan’daki gösterilerin Batı destekli bir darbe girişimi olabileceğine dair iddialarını sürdürdü. 2014 yılında Ukrayna’nın eski Rusya yanlısı Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’in, protestoculara karşı orantısız güç kullanarak kendi sonunu hazırladığı göz önüne alındığında, Vucic şimdilik öğrencilere doğrudan sert müdahalede bulunmaktan kaçınıyor. Ancak destekçileri tarafından gerçekleştirilen bazı saldırılar basına yansıdı.
Cumartesi günü komşu Macaristan’da da Başbakan Viktor Orban’a karşı büyük bir protesto düzenlenmesi hakkında konuşan Vucic, iki protestonun "aynı el tarafından yönlendirildiğini" öne sürdü. Bu açıklama, Batı'nın popülist liderleri devirmek için bölge genelinde huzursuzluk çıkardığı yönündeki iddialarının bir parçasıydı.
Protestoların sebebi ne?
Sırbistan’daki protestolar, ülke genelinde yayılarak geleneksel olarak Vucic’e destek veren kasabalara kadar ulaşmış durumda. Eylemler Kasım ayında Belgrad’daki yeni yenilenmiş bir tren istasyonunda beton çatının çökmesi sonucu 15 kişinin ölmesiyle başladı. Öğrenciler ve muhalefet siyasetçileri, bu felaketten hükümetle bağlantılı yolsuz müteahhitleri sorumlu tutuyor. Geçtiğimiz hafta parlamentoda meşaleler ve sis bombaları yakarak dramatik bir protesto gerçekleştiren muhalifler, facianın ihmalkarlık ve yolsuzluğun bir sonucu olduğunu savunuyor.
Öğrenciler, protestoları açık ve somut talepler etrafında şekillendiriyor:
• Sorumlu kişilerin cezalandırılması
• Felaketin yaşandığı projeden sorumlu bakanların görevden alınması
Muhalefet partileri ise geçiş hükümeti kurulmasını ve seçime gidilmesini talep ediyor.
Vucic’in liderliğindeki Sırbistan İlerleme Partisi tarafından denetlenen geçmiş seçimlerde, seçim hileleri yapıldığı ve hükümetin medya üzerindeki kontrolü nedeniyle muhalefetin sesinin bastırıldığı iddia ediliyor.
Vucic, yeni bir seçim yapılabileceğini ancak geçiş hükümetine izin vermeyeceğini belirtiyor. Ancak protestolar, başlangıçta belirli talepler etrafında toplanan bir hareketken, şimdi doğrudan Vucic’in istifasını talep eden bir halk ayaklanmasına dönüşmüş durumda.
Cumartesi günü protestocular sık sık şu sloganları attı:
• "Vucic’i tutuklayın!"
• "Onun dönemi bitti!" yazılı pankartlar taşıdılar.
ABD'nin tavrı ve Trump bağlantısı
Sırbistan’daki siyasi kriz, Donald Trump’ın damadı Jared Kushner’in Belgrad’ın merkezinde Trump markalı bir lüks otel projesi üzerinde çalıştığı bir döneme denk geliyor. Joe Biden yönetimi, Vucic’i Rusya’ya daha az bağımlı hale getirmeye çalışmış, ancak muhalefet tarafından Sırp lider konusunda fazla yumuşak olmakla eleştirilmişti.
Trump yönetimi ise şu ana kadar Vucic’e mesafeli durmadı. Salı günü Donald Trump Jr. gizli bir ziyaretle Belgrad’a gitti ve Vucic ile görüştü.
ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı'nın (USAID) kapatılması, Vucic’in seçim yolsuzlukları ve diğer ihlalleri belgeleyen sivil toplum örgütlerini suçlamasına cesaret verdi. Geçen ay, bu STK’ların ofisleri Sırp polisi tarafından basıldı.
Sırbistan’da protestolar büyürken, hem içeride hem dışarıda Vucic’e yönelik baskılar artıyor. Hükümetin tepkisi ve muhalefetin stratejisi, ülkenin gelecekte nasıl şekilleneceğini belirleyecek.
© 2025 The New York Times Company
