Steve Lohr / New York Times
Yapay zeka konusundaki küresel deney henüz yeni başlıyor. Ancak büyük teknoloji şirketlerinin, yapay zekanın veri merkezlerinin inşası ve kiralanması için harcama yapma çılgınlığı çoktan başladı. Geçen yıl bu devasa, enerji tüketen tesislere tahmini 105 milyar dolar akıttılar. Bu harcama çılgınlığı elektrik talebini artırıyor ve çevresel kaygıları yükseltiyor. The New Yorker'da kısa süre önce çıkan bir manşet, YZ'nin enerji taleplerini 'müstehcen' olarak nitelendirdi. Ancak YZ ve çevre konusunda, teknolojinin nasıl yapıldığına değil, neler yapabileceğine odaklanan başka bir bakış açısı daha var. Yapay zeka, birbiri ardına bilimsel keşif ve yeniliklerin hızlandırılmasına yardımcı olma, ulaşım, tarım ve enerji üretimi gibi sektörlerde verimliliği artırma ve gezegeni ısıtan karbon emisyonlarını azaltma potansiyeline sahip.
Veri merkezlerini bu kadar güce aç yapan şey ne?
Cevap; üretken yapay zeka denilen şeyin yükselişi. Üretken yapay zeka çok şey yapabilir; yalnızca verileri analiz etmek ve tahminlerde bulunmakla kalmaz, aynı zamanda şiir ve bilgisayar kodu yazabilir, kitapları özetleyebilir ve genellikle insan düzeyinde yeterlilikle soruları yanıtlayabilir. Ve bu tür bir hesaplama çok fazla enerjiye ihtiyaç duyar. Yakın zamanda yapılan bir tahmine göre ChatGPT'ye yapılan bir sorgu, normal bir Google aramasından yaklaşık 10 kat daha fazla elektrik gerektiriyor. Araştırmacılar yıllardır üretken yapay zeka üzerinde çalışıyordu, ancak Kasım 2022'de OpenAI'nin bir sansasyon haline gelen sohbet robotu ChatGPT'yi tanıtmasıyla gerçekten sahneye çıktı. Microsoft, OpenAI'ye 13 milyar dolardan fazla yatırım yaptı ve ürünlerine yapay zeka özelliklerini dahil etmek için yarışıyor. Facebook, Instagram ve WhatsApp'ın sahibi Amazon, Google ve Meta da öyle.
Elektrik talebi ne kadar artacak?
Daha yüksek tahminler var, ancak uzmanlar genel olarak dünya çapında veri merkezlerinin enerji tüketiminin önümüzdeki birkaç yıl içinde en az iki katına çıkacağını tahmin ediyor. Goldman Sachs, veri merkezlerinin elektrik kullanımının 2030 yılına kadar %160 artacağını tahmin ediyor. Uluslararası Enerji Ajansı tarafından yakın zamanda yapılan bir tahminde, talebin 2026 yılına kadar iki katından fazla artacağı öngörüldü.
Bu tahminlerin hepsi oldukça büyük artışlar olup, güçlerini kömür ve doğal gaz gibi fosil yakıtlardan elde etmeleri halinde veri merkezlerinden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının keskin bir şekilde artacağını gösteriyor. Ancak aklınızda bulunsun: Küresel elektrik sektörü çok büyük ve çeşitlidir. Veri merkezleri toplam elektrik talebinin yaklaşık %1 ila %2'sini oluşturur. Tahminlere göre bu pay 2030 yılına kadar %3 ila %4'e yükselecek.
Yeşil bir teknoloji olarak yapay zeka için durum nedir?
Boston Consulting Group tarafından Google'a yaptırılan bir araştırmaya göre, uzmanlar yapay zekanın genel amaçlı bir araç olduğunu ve ekonomi genelinde akıllıca kullanılması halinde 2030 yılına kadar sera gazı emisyonlarını %5 ila %10 oranında azaltabileceğini söylüyor. Örneğin, Stanford Üniversitesi'nde biyomühendislik doçenti olan Drew Endy, teknolojinin “biyolojik tasarıma ivme kazandırmayı” vaat ettiğini söyledi. Endy'ye göre sonuç, örneğin daha verimli, daha az kirletici tarımın kilidini açmak için doğru DNA formüllerini keşfederek biyolojiyi turbo şarj etmek olabilir.
Yapay zeka, sadece teknoloji endüstrisi için değil, iklim değişikliğiyle mücadele için de kritik öneme sahip metalleri bulma yöntemimizi de kökten değiştirebilir. Bir örnekte, Zambiya'da elektrikli araçların önemli bir bileşeni olan geniş bir bakır yatağının bulunmasına yardımcı oldu. Salt Lake City'deki bir startup olan Zanskar ise yapay zekayı kullanarak enerji santralleri için jeotermal enerji keşfetme başarı oranını artırmaya çalışıyor. Zanskar'ın kurucu ortağı ve CEO'su Carl Hoiland, sıfırdan başlayan jeotermal projelerin yaklaşık %90'ının yanlış yerlerde sondaj yaptıkları için başarısız olduğunu söyledi. Ancak yapay zeka, uydu ve sismik sensör verileri gibi yeni jeolojik veri setleriyle birleştiğinde, alanın yetersiz başarı oranını ikiye veya üçe katlamanın kapısını açabilir. Teorik olarak bu, küresel ısınmaya karşı mücadelede büyük bir fark yaratabilir. Jeotermal temiz, günün her saati kullanılabilen bir enerji kaynağıdır, ancak şu anda Amerika Birleşik Devletleri'ndeki elektrik enerjisinin %1'inin yarısından azını oluşturmaktadır.
Verimlilik artabilir
Yapay zekadan kaynaklanan elektrik talebinin önümüzdeki yıllarda en az iki katına çıkması beklense de, teknolojinin verimliliği daha da yüksek bir oranda artabilir. Bunun tarihsel bir örneği var. Bulut bilişimde neler olduğunu düşünün. 2000'li yılların başında enerji tüketiminde bir artış oldu. Ve bu artışın devam edeceğine dair endişeler vardı. Ancak 2010'dan 2018'e kadar dünyadaki veri merkezlerinin bilgi işlem çıktısı altı kat artarken, enerji tüketimi sadece %6 arttı. Sektör analistleri, benzer bir eğilimin yapay zeka ile de ortaya çıkabileceğini söylüyor. Lawrence Berkeley Ulusal Laboratuvarı'nda eski bir bilim insanı olan ve şu anda bağımsız bir araştırmacı olan Jonathan Koomey, "Çılgınlık sakinleştikten sonra, diğer teşvikler devreye giriyor. Sektörün daha verimli hale gelmesi için büyük bir teşvik var" dedi.
Büyük teknoloji şirketleri, veri merkezlerindeki elektrik tüketimini azaltmak için yazılım, donanım ve soğutma sistemlerini modernize etmenin yolları üzerinde çalışıyor. Bilgi işlem tesislerini kuzey ülkelerinde konumlandırıyor, elektrik ve su kullanımını azaltmak için soğutucu olarak soğuk dış havayı kullanıyorlar. Ve alternatif enerji kaynaklarına yatırım yapıyorlar. Bu çabalar başarılı olursa ve yapay zekayı nasıl kullandığımız konusunda akıllı davranırsak, sonunda paranın karşılığında çok fazla çevresel patlama sunabilir.
© 2024 The New York Times Company
