Alissa J. Rubin / The New York Times
Irak, yıllardır hem ABD'ye hem de ABD'nin düşmanı İran'a bağlı silahlı güçlerin, topraklarında faaliyet göstermesine izin vererek alışılmadık bir denge kurmayı başardı. Şimdi ise işler sallantıda. Washington, Tahran ve Bağdat ile birlikte IŞİD'i yenmek istediğinde ilişkiler oldukça sağlamdı ancak son aylarda Gazze Şeridi'ndeki savaş tüm bölgeye dalga dalga yayılırken Amerikan ve İran destekli güçler Irak ve Suriye'de defalarca çatıştı. ABD'nin geçen hafta savaşçı gruplardan birine düzenlediği saldırıda 16 Iraklı öldü ve Irak artık yeter diyor.
"Güçlerini göstermeleri içni doğru yer değil"
Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani'nin ofisinden pazar günü yapılan açıklamada "Topraklarımız ve egemen otoritemiz rakip güçlerin mesaj göndermesi ve güçlerini göstermesi için doğru yer değildir" denildi. Uzun yıllar boyunca İran ve ABD'nin Irak hükümeti içinde destekçileri oldu ve İran destekli silahlı gruplar ile Amerikan birlikleri huzursuz da olsa tahammül edilebilir bir denge içinde yaşadı.
Baskı 2020'de başladı
Bu durum 2020 yılında ABD'nin İran'ın en üst düzey güvenlik ve istihbarat komutanlarından biri olan ve ülkesinde büyük saygı gören General Kasım Süleymani'yi Irak'ı ziyaret ettiği sırada bir insansız hava aracı saldırısında öldürmesinin ardından değişmeye başladı. İranlılar ABD ordusunun Irak'tan çıkarılması için yoğun baskı yapmaya başladı.
Iraklı liderler, kısmen Irak'ın hangi ülkeye yaslanması gerektiği konusundaki bölünmeler nedeniyle buna direndi. İran'a yakın partilerin hükümet kurabildiği 2022'den sonra bile Iraklı yetkililerin ABD hakkında kamuoyu önünde söyledikleri ile özelde söyledikleri arasında kayda değer bir fark vardı.
Şimdi Sudani hükümeti giderek daha sert konuşuyor. Pazar günü yaptığı ve topraklarındaki çatışmaları kınayan açıklamada ABD'ye yönelik eleştiriler özellikle dikkat çekiciydi ve geçen hafta Irak'ın batısında meydana gelen saldırıyı, Irak'taki Amerikan askerlerinin sayısının azaltılmasına ilişkin görüşmeleri tehlikeye atan bariz bir saldırganlık olarak niteledi. Açıklamada "Şiddet sadece şiddeti doğurur" uyarısında bulunuldu. Yapılan yorumlar, 2003'ten bu yana Irak'ta aralıklarla bulunan ABD askerlerinin geri çekilmesi konusunda müzakereler yürüten Irak hükümetinin içinde bulunduğu çetrefilli durumu yansıtıyor.
ABD askerleri kalmalı mı?
Irak, ABD'yi can düşmanı olarak gören İran'ın, ABD güçlerinin topraklarından tamamen çekilmesi yönündeki baskısı altında. Ancak Irak'taki ve ABD'deki bazı askeri yetkililer, eğitim ve IŞİD'den kalan tehdidi izlemeye odaklanan sınırlı bir ABD askeri varlığının ülkenin yararına olacağına inanıyor. İran'la derin siyasi ve askeri bağlantıları olan Irak hükümeti pazar günü, Hamas ile İsrail arasındaki savaşın başladığı Ekim ayından bu yana Irak'taki ABD kamp ve üslerine 160'tan fazla kez saldıran İran destekli silahlı gruplara sadece üstü kapalı bir atıfta bulundu.
Saldırılar dönüm noktası getirdi
Cuma günü 16 Irak askerinin ölümüne neden olan ve Irak hükümetindeki pek çok kişiyi kızdıran saldırı da dahil olmak üzere, ABD'nin son zamanlarda misilleme yapmasına neden olan da bu saldırılardı. Bu saldırı, 28 Ocak'ta İran destekli Iraklı bir savaşçı tarafından Ürdün'ün kuzeybatısındaki bir üste üç ABD askerinin öldürüldüğü insansız hava aracı saldırısını takip etti. Irak'ı yakından takip eden analistler, son olayların iki ülkeyi bir dönüm noktasına getirdiğini, ABD'nin ve Irak'taki pek çok kişinin umduğundan daha hızlı bir şekilde ABD askerlerini geri çekmeye zorlayabileceğini öne sürdü.
7 Ekim sonrası görüşler değişti
Londra merkezli araştırma grubu Chatham House'un Irak Girişimi Direktörü Renad Mansour'a göre hem Irak hem de ABD hükümetleri için sorun, her ikisinin de gerilimin tırmanmasını ve ABD askerlerinin varlığını sürdürmesini istememesi. Mansour, 7 Ekim'de Hamas liderliğinde İsrail'e yapılan saldırı ve İsrail'in misilleme olarak Gazze Şeridi'ni bombalayıp işgal etmesinden önce Irak ve ABD'nin aynı görüşte olduğunu ve karşılıklı yarar sağlayacak bir asker çekme anlaşması için müzakere etmeyi umduklarını söyledi.
Ancak şimdi yeni baskılar var. Mansour, her ne kadar iki ülke 7 Ekim öncesi görüşmelere geri dönmek istese de işlerin değiştiğini ve ortaya çıkan bu yeni gerçeklikle başa çıkmaya çalıştıklarını belirtti. Washington merkezli istihbarat ve güvenlik danışmanlığı şirketi Soufan Group'un araştırma müdürü Colin P. Clarke, son birkaç gündür hem Amerikalıların hem de Iraklıların söylemlerinin artmasından endişe duyduğunu aktardı. Soufan'a göre tehlike, konuşmalardaki savaşın kendi kendini gerçekleştiren bir kehanete dönüşmesi, ABD'nin söylemini sertleştirmesi ve Irak hükümetinin de aynısını yapması ve sonra kimin önce kaçacağının belli olması.
Clarke, ABD'nin askerlerini çok hızlı bir şekilde geri çekmesinden endişe ettiğini, bunun da 2011'de ABD'nin tüm askerlerini Irak'tan çekmesiyle sonuçlanan müzakerelerin çöküşünün bir tekrarı olacağını söyledi. İki yıl içinde IŞİD Irak'ın batısının bir bölümünü ve bir yıl sonra da Irak'ın kuzeyinin büyük bölümünü ele geçirmiş ve on binlerce insanın hayatına mal olan dört yıllık bir savaşı başlatmıştı. Geçen haftaki ölümcül ABD saldırısından sonra, hükümeti destekleyen etkili bir Parlamento partisine liderlik eden Irak'ın eski başbakanlarından Nuri El Maliki, Iraklıları soğukkanlılıkla hedef aldığını söyleyerek ABD'ye en azından kamuoyu önünde fazla yer vermemiş gibi göründü.
Sudani'yi destekleyen koalisyonun liderlerinden Hadi el-Ameri daha da ileri gitti. "Müzakerelere inanmıyoruz" dedi ve ekledi: Amerikan güçleri Irak'tan derhal çıkarılmalı. Önümüzdeki birkaç haftanın nasıl gelişeceği Sudani'nin İran ve ABD'den gelen ikiz baskıları nasıl yöneteceğine bağlı olacak. Irak'ta demokrasi ve insan haklarını destekleyen Irak Vakfı'nın başkanı Rend al-Rahim, "Sudani son dört aydır sistematik olarak zayıflatıldı" dedi. Rahim, Irak liderinin ABD askerlerini hedef alan İran destekli savaşçıları engellemek için elinden geleni yaptığını ama onu dinlemediklerini söyledi. El Rahim "Çok kızgındı. ABD saldırısı zaten birikmiş olan bu öfkenin üzerine geldi ve şimdi Irak, ABD'nin İran'la hesaplaşması için açık bir alan haline geldi" diye konuştu.
© 2024 The New York Times Company
