The New York Times
Suriye'de muhalif gruplardan bir koalisyon, Hayat Tahrir el-Şam (HTŞ) liderliğinde, Suriye iç savaşındaki uzun süren durgunluğu sona erdirdi. Birkaç kilit şehrin sadece günler içinde ele geçirildiği yıldırım saldırısı, yıllardır Beşar Esad’ın gücüne karşı en doğrudan meydan okuma ve iktidarının sonunu işaret edebilecek bir gelişme oldu.
Suriye iç savaşı, 13 yıl önce Arap Baharı sırasında başladı ve yerel muhalefet grupları, aşırılık yanlıları ve ABD, İran ve Rusya gibi uluslararası güçleri kapsayan çok yönlü bir çatışmaya dönüştü. Bugüne kadar 500 binden fazla Suriyeli hayatını kaybederken milyonlarca kişi evlerinden oldu.
İşte bu çatışmayı anlamaya yönelik bir rehber:
Sahadaki durum
Bir haftadan kısa bir sürede Esad rejimi karşıtı isyancı güçler, hızlı bir saldırıyla ülkenin kuzeybatısının büyük bölümünü hükümetin elinden aldı. Silahlı gruplar ilk olarak Suriye'nin en büyük şehri Halep’i ele geçirdi, ardından Hama ve stratejik öneme sahip Humus şehrini hızla kontrol altına aldı. Pazar günü ise başkent Şam’a ulaştılar.
Kimler savaşıyor?
Suriye hükümeti:
Beşar Esad liderliğindeki Suriye hükümeti, 2011’de başlayan iç savaşın merkezinde yer aldı. 2000 yılında iktidara gelen Esad, 1970’teki darbeyle ülkenin kontrolünü ele geçiren ailesinden görevi devraldı.
Esad, başlangıçta kendisini modern bir reformcu olarak tanıttı, ancak Arap Baharı sırasında barışçıl protestolara karşı acımasız bir şekilde karşılık verdi ve bu, ülke çapında bir ayaklanmayı tetikledi.
Savaşın ilk yıllarında, İran, Rusya ve Lübnan’daki Hizbullah milislerinin desteğiyle kaybettiği bölgelerin Thçoğunu geri aldı. Ancak bu müttefikler, diğer çatışmalar nedeniyle zayıfladı veya dikkatleri başka yere kaydı.
Hayat Tahrir el-Şam:
Levant Kurtuluş Örgütü anlamına gelen Hayat Tahrir el-Şam, Suriye iç savaşının başlarında, Nusra Cephesi adı altında Esad yanlısı güçlere karşı yüzlerce isyan ve intihar saldırısıyla savaşan cihatçı bir grup olarak ortaya çıktı.
Grup, başlangıçta IŞİD ve daha sonra El Kaide ile bağlantılıydı. Ancak 2016 ortalarına gelindiğinde Nusra Cephesi, radikal köklerini geride bırakmaya çalıştı ve Hayat Tahrir el-Şam'ı kurmak için diğer fraksiyonlarla birleşti. ABD ve diğer Batı ülkeleri bu grubu hâlâ terör örgütü olarak kabul ediyor.
Kürt güçleri:
Suriye’nin Kürt etnik azınlığından oluşan güçler, ABD’nin IŞİD ile mücadelesindeki ana yerel ortağı oldu. Kürt liderliğindeki güçler, kuzeydoğuda kontrol ettikleri bölgeleri genişleterek özerk bir yapı kurdu.
Yabancı Güçlerin Rolü
Türkiye:
Türkiye, iç savaşın başından bu yana çoğunlukla Kürt liderliğindeki güçlere karşı olmak üzere Suriye’de birkaç operasyon düzenledi. Türkiye, şu anda Suriye’nin kuzey sınırı boyunca bir bölgeyi fiilen kontrol ediyor.
Rusya:
Rusya, iç savaş boyunca Esad’ın en sadık müttefiklerinden biri oldu, Suriye’ye hem asker gönderdi hem de düşmanlarını bombalamak için savaş uçakları kullandı. Ancak Ukrayna’daki savaş nedeniyle, Rusya’nın Suriye hükümetine verdiği destek azaldı. İsyancıların ilerleyişini yavaşlatmayı amaçlayan Rus hava saldırıları seyrek kaldı.
İran ve Hizbullah:
Suriye, İran’ın “Direniş Ekseni”nin bir parçası olup Hizbullah, Hamas ve Yemen’deki Husiler gibi grupları içeriyor. İran, Hizbullah’a Suriye üzerinden silah kaçırıyor ve karşılığında Hizbullah, Esad’ın yanında savaşmak için binlerce militan gönderiyor.
Cuma günü İran, komutanlarını ve askeri personelini Suriye’den tahliye etmeye başladı. Bu, Esad’ı iktidarda tutma yeteneklerinin azaldığına işaret ediyor.
ABD:
ABD’nin Suriye iç savaşındaki rolü zaman içinde değişti. Obama yönetimi, başlangıçta muhalefet gruplarına silah ve eğitim desteği sağladı. IŞİD’in 2014’te yükselişi sonrası ABD, hava saldırıları ve Kürt güçlere yardım ederek terörist gruba karşı mücadele etti. 2019’da Başkan Donald Trump, ABD güçlerinin çoğunu geri çekti, ancak yaklaşık 900 asker hâlâ bölgede bulunuyor.
İsrail:
İsrail’in Suriye’deki askeri faaliyetleri, çoğunlukla Hizbullah ve İran hedeflerine yönelik hava saldırılarıyla sınırlı kaldı. Bu hedefler arasında üst düzey askeri personel, silah üretim tesisleri ve silah nakil koridorları yer alıyor.
Savaşın kökenleri ve etkileri
Savaş, Esad’a karşı barışçıl bir ayaklanmayla başladı, ancak bu protestolar şiddetle bastırıldı ve topluluklar kendilerini savunmak için silahlandı. Kaos içinde, Kürt azınlık kendi bölgelerini kontrol altına alırken, IŞİD 2014’te Suriye ve Irak’ın bazı bölgelerini ele geçirerek halifelik ilan etti.
Esad rejimi, kimyasal silahlar, varil bombaları ve açlık taktikleri kullanarak sivilleri boyun eğmeye zorladı. Bugün, yüz binlerce insan hayatını kaybederken milyonlarca kişi yerinden edildi.
© 2024 The New York Times Company
