Lynsey Chutel, Jenny Gross, Christina Anderson / New York Times
İsveç'te mpox'un yeni bir versiyonunun keşfedildiğinin açıklanması, Kongo'da tırmanan bir krize neden olan hastalığın Afrika'nın dışına çıktığının ilk göstergesi oldu. Daha önce maymun çiçeği olarak bilinen hastalıkla ilgili yapılan duyuru, Dünya Sağlık Örgütü'nün küresel sağlık acil durumu ilan etmesinden sadece bir gün sonra geldi ve daha fazla yayılmanın kaçınılmaz olduğu yönündeki korkuları doğruladı. İsveç'te hastalığa yakalanan kişi hastalıktan etkilenen bir bölgeye seyahat etmişti. Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC), büyük ölçüde Avrupa ve Afrika arasındaki sık seyahatler nedeniyle daha fazla ithal vakanın teyit edilmesinin “kuvvetle muhtemel” olduğunu söyledi. Merkez, üye ülkelere hazırlıklı olmalarını ve etkilenen bölgelere seyahat eden kişilerin aşı olmaya uygun olup olmadıklarına bakmalarını öneren seyahat tavsiyeleri yayınlamalarını tavsiye etti. ECDC Direktörü Pamela Rendi-Wagner, Afrika'daki salgın kontrol altına alınmadığı sürece Avrupa ve Kuzey Amerika'da da vakaların görülmeye devam edeceği uyarısında bulundu.
Rendi-Wagner “Afrika dışında bile endişeli olmalıyız, çünkü artan sayı ve hızlı yayılma ile Avrupa ve ABD'de vakaların ortaya çıkma olasılığı artacaktır” dedi. ECDC, Avrupa Birliği'ndeki insanların yeni versiyona yakalanma riskini çok düşükten düşük seviyeye yükseltti. Afrika'daki etkilenen bölgelere seyahat eden ve bu bölgelerden gelen insanların önlem almaları gerektiğini ve yüksek risk altında olduklarını vurguladı.
İsveç'teki vaka hakkında ne biliyoruz?
Hastalığın Kongo'da baskın olan yeni versiyonu Klad I olarak bilinmektedir. 2022 yılında küresel bir salgına neden olan eski versiyon ise Klad II olarak bilinmektedir. (Bir klad, genetik ve klinik olarak farklı bir virüs grubudur). İsveçli hasta, Afrika dışında teşhis edilen ilk Klad I vakasıydı. İsveç Halk Sağlığı Kurumu'ndan devlet halk sağlığı araştırmacısı Magnus Gisslen'e göre, sağlık çalışanları temas takibine başlarken, kişi Stockholm bölgesinde hızla teşhis edildi, tedavi edildi ve izole edildi. Gisslen yeni bir vaka tespit edilmediğini belirtirken, daha geniş çaplı bir bulaşma korkusunun devam ettiğini söyledi. “İnsanlar korkuyor. Covid-19 pandemisine geri dönüşler var” diyen Gisslen, ofisinin etkilenen bölgeye seyahat etmeyi planlayan insanlardan endişe telefonları aldığını da sözlerine ekledi. İsveç, İtalya ve İngiltere halk sağlığı uyarıları ve hazırlık stratejileri yayınladı.
Bu salgın 2022'dekinden farklı mı?
Kısa cevap: Evet. İngiltere'deki Norwich Üniversitesi'nde halk sağlığı araştırmacısı olan Dr. Paul Hunter, “devam eden iki salgınımız var” diyor. 2022 salgını, ağırlıklı olarak cinsel temas yoluyla yayılan Klad IIb adı verilen bir versiyondan kaynaklanıyordu. En riskli popülasyonun eş cinsel erkekler olduğu kanıtlandı, ancak davranış değişiklikleri ve aşılar yayılmayı engelledi. Yeni enfeksiyonlar hala görülmeye devam etmektedir ve DSÖ haziran ayında Avrupa'da 100, Amerika'da ise 175 yeni vaka bildirmiştir. Afrikalı sağlık yetkililerine göre, daha ölümcül olan Klad I versiyonu Kongo'da 15.600 enfeksiyona ve 537 ölüme neden olmuştur. Klad I, nasıl bulaştığına ve kimin daha savunmasız olduğuna göre daha da farklılaşmaktadır. Klad Ia, cinsel temasın yanı sıra ev içi temas ve etkilenen hayvanlara maruz kalma yoluyla yayılır. Şimdiye kadar, bu alt türe karşı en savunmasız olanlar küçük çocuklardır. Afrika'daki çocukların hastalığa nasıl yakalandığı henüz kesinleşmediği için diğer kıtalardaki çocukların da aynı şekilde duyarlı olup olmayacağı belirsizdir.
Şimdiye kadar, Klad Ib'nin esas olarak heteroseksüel seks yoluyla yayıldığı görüldü. İsveçli doktorlar Stockholm'deki hastanın bu alt türe sahip olduğunu doğruladı. Mpox başlangıçta sıradan solunum yolu hastalıklarına benzeyebilir ancak daha sonra ağızda, ellerde, ayaklarda veya cinsel organlarda kabarık bir döküntü olarak ortaya çıkar. Virüs esas olarak yakın temas yoluyla yayılır: Doğrudan enfekte bir kişinin cildi veya sıvılarıyla veya kontamine yatak çarşafları ve diğer eşyalarla. Uzmanlar, Danimarkalı ilaç üreticisi Bavarian Nordic tarafından üretilen ve 2022 versiyonuna karşı kullanılan iki dozluk mpox aşısı Jynneos'un virüsün tüm versiyonlarına karşı koruma sağlaması gerektiğini söyledi.Diğer birçok enfeksiyonda olduğu gibi, bağışıklık sistemi sağlıklı olan çoğu insanın mpox ile ciddi şekilde hastalanması olası değildir.
Mpox'un bu yeni versiyonu başka yerlere yayıldı mı?
Şu ana kadar, Afrika dışında yeni versiyon bir vakanın tespit edildiği tek ülke İsveç'tir. Pakistan yeni bir mpox vakası tespit edildiğini duyurdu, ancak sağlık çalışanları hala hastanın hangi formda olduğunu anlamaya çalışıyordu. Peşaver'deki üst düzey bir sağlık yetkilisi, enfekte kişinin yakın zamanda bir Körfez ülkesinden seyahat eden 34 yaşında bir kişi olduğunu ve yıl başından bu yana ülkede bildirilen ilk vaka olduğunu söyledi.
İtalya'nın eski önleme genel müdürü ve şu anda Milano'daki San Raffaele Üniversitesi'nde halk sağlığı profesörü olan Dr. Giovanni Rezza, son mpox salgınını Afrika'da “bölgesel bir acil durum” olarak değerlendiriyor, ancak diğer yerlerin şimdi hazırlanması gerektiğini söylüyor. Rezza, “Avrupa'nın gözlerini açık tutması gerektiği açık” dedi.
Avrupa mpox'un yayılmasını yavaşlatmak için ne yapabilir?
Avrupa ülkeleri, sağlık çalışanları arasında farkındalık yaratarak, hastaları derhal tedavi ederek ve yakın temaslıları test ederek hastalığın Avrupa'da yayılmasını durdurmaya çalışmanın yanı sıra Afrika'da da hastalığın önlenmesine yardımcı olabilir. Avrupa Birliği yaptığı açıklamada Afrika'daki ülkelere 175,000 dozdan fazla mpox aşısı bağışlayacağını, Bavarian Nordic'in Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri tarafından dağıtılmak üzere 40,000 doz bağışlayacağını ve Amerika Birleşik Devletleri'nin de 50,000 doz bağışlayacağını duyurdu. Fransa da Afrika'daki etkilenen ülkelere aşı bağışında bulunacağını açıkladı.
© 2024 The New York Times Company
