Julian E. Barnes-Helene Cooper-Eric Schmitt / The New York Times
ABD istihbaratına göre; Rus Ordusu’ndan üst düzey bir general, Yevgeni Prigojin’in ülkenin askeri komuta kademesine başkaldıracağını biliyordu. Bu istihbarat Wagner lideri Prigojin’in ordunun üst kademelerinden aldığı desteğin sorgulanmasına yol açtı. Rus yetkililer Ukrayna’daki tüm kuvvetlerinin eski kumandanı olan General Sergey Surovikin’in hafta sonu gerçekleşen ayaklanmayı destekleyip desteklemediğini belirlemeye çalışıyor. Prigojin’in kalkışması 24 saatte çözülse de Vladimir Putin, 23 yıllık iktidarı süresince yüzleştiği en kritik tehditle karşı karşıya...
Başka generaller de dahil oldu
Analistlere göre Surovikin, geçen yıl Ukrayna’nın karşı taarruzu sonrası cephede Rus savunmasını tahkim eden saygın bir kumandan. General ocak ayında Ukrayna’daki tüm Rus kuvvetlerinin kumandanlığı görevinden alınmasına rağmen cephedeki operasyonlarda etkisi devam etti ve askerlerin nezdindeki itibarı da sarsılmadı. ABD’li yetkililere göre Prigojin’in Savunma Bakanı’nı zorla değiştirme girişimini ordudan başka generallerin de desteklemiş olabileceğine dair izler var. Güç sahibi diğer kişilerin de yanında olacağına inanmadığı takdirde Prigojin’in söz konusu başkaldırı girişiminde bulunmayacağı konuşuluyor.
Ayrışmanın boyutları derinleşebilir
Surovikin’in geçen hafta sonu yaşanan hadiselere bir şekilde ilgisi bulunursa bu Ukrayna’daki savaşın başlangıcından beri konuşulan Rus komuta kademesini iyiden iyiye saran iç mücadelenin en net delili olacak. Dahası Prigojin destekçileri ile Putin’in üst düzey komutanları Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Genelkurmay Başkanı General Valeri Gerasimov arasında daha derin bir ayrışmanın habercisi olabilir. Putin şimdi Surovikin’in Prigojin’e destek olup olmadığını tespit ederek ne bir sonraki adımına karar vermek zorunda.
Putin için çetin ikilem
Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) Prigojin ve Wagner üyelerine yönelik silahlı kalkışma suçlarının düşürüldüğünü açıkladı. Ama yetkililer ve analistlere göre Putin, Surovikin’in doğrudan Prigojin’e yardım ettiğine dair kanıt bulursa, onu görevinden almak dışında çok bir seçeneği yok. Eğer Prigojin’in planları hakkında bilgi sahibi olduğuna ama olaylara müdahil olmadığına karar verirse Surovikin’i görevde tutabilir. Analistler şimdilik Putin’in isyanı sadece Prigojin’le ilişkilendirmek istediğini söylüyor.
Prigojin’in yaşamasının nedeni...
Carnegie Rusya Avrasya Merkezi’nden Aleksandr Baunov “Putin çevresindeki isimleri değiştirme konusunda isteksiz biri” diyor. “Ama gizli servis Putin’in masasına Surovikin’in aleyhine dosyalar koyarsa ortaya farklı bir durum çıkabilir.” ABD yetkililerine göre Prigojin büyük bir askeri üssü ele geçirse de, Moskova’ya silahlı bir yürüyüş tertip etse de hala hayatta olmasının nedeni Surovikin’le arasında kurulmuş olması muhtemel ittifak.
Yetenekli ve acımasız biri
Bu haber kapsamında görüşülen ABD’li yetkililer hassas istihbarat bilgilerini beyan ettiklerinden anonim kalmayı tercih ettiler. Putin’in kalkışmanın Batı tarafından organize edildiğine dair anlatısını beslemekten çekindikleri için açıkça konuşmak istemediler. ABD’li yetkililer Surovikin’in Rus komuta kademesinin diğer mensuplarına göre daha kabiliyetli ve daha acımasız olduğu değerlendirmesinde bulunuyor. Böyle bir figürün itibarını zayıflatmaya yönelik enformasyonların yayılması da onların çıkarına. Surovikin’in görevden alınması Moskova’nın işgal ettiği toprakları tekrar kazanmak için karşı saldırıya geçen Batı destekli Ukrayna’ya yarar sağlayacak. Rusya Büyükelçiliği konu hakkında yorum yapmaları için bulunulan talebi yanıtsız bıraktı.
“Beden dili huzursuzdu”
Surovikin isyanın tüm dünya tarafından duyulduğu cuma günü, Ukrayna’daki Rus birliklerine mevzilerini terk etmemeleri ve isyana katılmamalarını emreden bir videoyla seslenmişti. Telegram’da paylaşılan bir çağrısında ise Surovikin "Durmanızı emrediyorum. Düşman ülkemizin iç siyasetinin daha da kötüleşmesi için fırsat kolluyor” demişti. Ancak eski bir yetkiliye göre Surovikin’in bu çağrısı bir rehine videosunu andırıyordu. Surovikin’in beden dilinin bir müttefikinin aleyhinde beyanatta bulunuyormuşçasına huzursuz olduğunu ifade ediyor.
Çöküşün boyutu hayal edilemez
Komuta kademesinde sadakat problemlerine işaret eden başka unsurlar da var. Üst rütbeli subaylardan bir başkası, Korgeneral Vladimir Alekseyev de bir video yayınlayarak Rus devletine karşı herhangi bir girişimin vatanı ve başkanı sırtından bıçaklamak olacağını söyledi. Ama bu videodan saatler sonra Wagner savaşçılarının işgal ettiği Rostov-na-Donu şehrinde Prigojin ile sohbet ederken görüldü. ABD’nin eski Rusya büyükelçilerinden Michael McFaul durumu “Henüz hayal bile edemediğimiz bir çöküş var ortada. Bunu ispat edecek birçok tuhaf şey gerçekleşti. Rostov’un ne denli kolay düştüğünü hatırınıza getirin. Rusya’nın dört bir yanında silahlı kuvvetler varken birdenbire karşı koyacak kimse ortalıkta görünmüyor, öyle mi?” şeklinde yorumluyor.
Suriye’de birlikte savaştılar
Bağımsız uzmanlar, ABD ve müttefiklerinden yetkililer birlikleriyle beraber Moskova’ya yürüyen Prigojin’in o sırada Rus ordusunun büyük bir bölümünü kendi saflarına çekeceğine inanıyormuş gibi göründüğünü ifade ediyor. Prigojin Rusya’nın Suriye’ye askeri müdahalesi sırasında Surovikin’le birlikte çarpışmış ve generali Rus ordusunun en kabiliyetli kumandanı olarak nitelendirmişti. Yetkililere göre Surovikin, Putin’in iktidarının sürmesinden yana fakat Şoygu ve Gerasimov’un görevden alınmaları konusunda Prigojin’le hemfikir gibi duruyor.
Zaferlerde onların imzası var
Rand Corp bünyesindeki araştırmacılardan Dara Massicot Surovikin’in muğlak bir geçmişe ve aynı zamanda sayısız madalyaya sahip bir general olduğunu söyleyerek sözlerine başlıyor. “Askerler ona karşı sonsuz bir hürmet besliyor ve herkesin kabiliyetli olduğuna yönelik inancı da tam.” Surovikin de, Prigojin de, ikisi birden Ukrayna’da uygulanan taktiklerle alakalı olarak Şoygu ve Gerasimov’la fikir ayrılığı yaşamışlardı. Rus askeriyesinin savaştaki genel manzarası hezimetlerle dolu olsa da analistlere göre Rus ordusunun az sayıdaki zaferinde Surovikin ve Prigojin’in imzaları var.
Surovikin şahinlerden biri
Bu galibiyetlerden biri düşman tarafından tamamen kuşatılmış ve her türlü tedarikten yoksun bırakılmış Rus birliklerinin sonbaharda Herson’dan başarıyla geri çekildiği operasyondu. ABD yetkilileri yaptıkları dinlemeler sonucunda savaşın genel gidişatından memnuniyetsiz Surovikin'in Ukraynalılara karşı en sert metotları uygulamaya kararlı generallerden yani şahinlerden biri olduğu sonucuna vardı.
Wagner’e silah sağlanmıyordu
Benzer şekilde Prigojin'in paralı askerleri de kendi açıklamalarına göre yaklaşık 20 bin Wagner askerinin öldüğü 9 ay süren çarpışma sonrası doğudaki Bahmut kentini alarak galip geldi. ABD'li yetkililer ve askeri analistler ise genellikle cepheye gitmeden önce çok az askeri tecrübesi bulunan eski hükümlülerden oluşan Wagner birliklerinin Bahmut için verdiği mücadelede on binlerce askerin öldüğünü söylüyor. Prigojin operasyon süresince üst düzey Rus savunma ve askeri yetkililerinin birliklerine yeterli silah sağlamadığından şikayetçiydi.
Prigojin’e indirilen darbe
Rusya’nın Ukrayna’daki askeri operasyonları durmadan değişen generallerle özdeşleşti. Surovikin geçen sonbaharda Ukrayna’daki tüm Rus kuvvetlerinin başına getirildiğinde bu görevi üstlenen ikinci kişiydi. Selefi ancak neredeyse bir ay görevinde kalabilmişti. Surovikin’in görevi de uzun sürmedi ama harekatın dümeninde geçirdiği haftalarda daha iyi bir idare sergiledi. Yine de buna karşın ocak ayında Surovikin tenzilirütbeye uğrayarak görevinden alındı ve Putin savaşın doğrudan komutasını Rus kuvvetlerini tekrar taarruz haline geçirmeyi vaat eden Gerasimov'a verdi. Askeri uzmanlar ve Rusya analistleri Surovikin'in rütbesinin düşürülmesinin aslında daha geniş bir çerçevede Prigojin'e indirilmiş bir darbe olarak değerlendirildiğini söylüyor.
©️ 2023 The New York Times Company
