Chris Buckley / The New York Times
Çin Savunma Bakanı General Li Şanfu'nun iki haftadan uzun bir süredir ortalarda görünmüyor; bu da ülkenin nükleer gücünden sorumlu iki üst düzey komutanın aniden görevden alınmasının ardından orduda daha fazla karışıklık yaşanacağı yönündeki spekülasyonları körüklemiş durumda.
Li'nin yokluğu, Çinli yetkililer tarafından soruşturulduğuna yönelik ihtimali gündeme getirdi. Li'nin geçen hafta Vietnam'da düzenlenen bir toplantıya katılması bekleniyordu ancak toplantıya katıldığına dair bir haber gelmedi. Cuma günü gazeteciler tarafından Li'nin nerede olduğu sorulan Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Mao Ning, bu konuda bilgisi olmadığını söyledi.
Orduda kontrolünü sağlamlaştırıyor
Sadece altı hafta önce Çin lideri Şi Cinping, Çin'in nükleer füzelerini denetleyen Halk Kurtuluş Ordusu Roket Gücü'nün en kıdemli iki komutanını değiştirdi. Analistler, ani görevden almaların Şi’nin ordu üzerindeki kontrolünü yeniden sağlamlaştırmaya ve ordu saflarından yolsuzluk, sadakatsizlik ve işlevsizlik gibi algılanan unsurları temizlemeye çalıştığını gösterdiğini söyledi.
Birçok uzman askeri komutanların yolsuzlukla suçlanabileceğini düşünüyor, fakat bazıları da Şi'ye sadakatsizlik şüphelerinin de işin içinde olabileceğini söyledi. Temmuz ayında Çin, Şi döneminde hızla yükselen bir başka yetkili olan Dışişleri Bakanı Tsin Gan'ı da açıklama yapmadan görevden aldı.
Şi, siyasi olarak hâlâ tartışılmaz görünüyor. Komünist Parti liderliği, ordunun üst kademesi ve güvenlik servisleri kendisine sadık kişilerle dolu. Yine de bu tür üst düzey yetkililerin ani düşüşü, tek bir liderin bu kadar hakim olduğu bir sistemdeki gizli tehlikeleri ortaya çıkardı ve söz konusu yetkililer kendisi tarafından terfi ettirildiği için Şi'nin muhakemesi hakkında soru işaretleri yarattı.
‘’Yüzde 90 görevden alındı’’
Taipei'de Tayvan hükümeti tarafından finanse edilen bir düşünce kuruluşu olan Ulusal Savunma ve Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü'nde Halk Kurtuluş Ordusu uzmanı olan Su Tzu-yun, Li'nin görevinden alındığından yüzde 90'dan fazla emin olduğunu söyledi. Su, “Şi Cinping için bu bir itibar kaybıdır ve Çin ordusunda ve Çin genelinde insanlar açıkça söylemeseler bile bunu fark edeceklerdir. Bu onu iktidardan düşürmeyecek ama hükümdar olarak prestijini sarsacak’’ dedi.
65 yaşındaki Li, geçen yılın sonlarında Şi tarafından yönetilen ve partinin orduyu kontrol ettiği konsey olan Merkezi Askeri Komisyon'a katıldıktan sonra mart ayında Milli Savunma Bakanlığı’na terfi etti.
Li son olarak Ağustos ayı sonunda Pekin'de Afrika ülkelerinden yetkililerin katıldığı bir forumda konuşma yapmıştı. Halk Kurtuluş Ordusu komutanlarının gözlerden uzak kalması alışılmadık bir durum değil, ancak ordunun baş diplomatı olarak savunma bakanının yokluğu daha dikkat çekici.
Reuters cuma günü isimsiz kaynaklara dayandırdığı haberinde Li'nin geçen hafta Vietnamlı yetkililerle yapılması planlanan görüşmelere katılmadığını bildirdi.
Li, kariyerinin büyük bölümünde Halk Kurtuluş Ordusu'nun giderek artan roket, füze ve diğer gelişmiş silahlarının geliştirilmesi ve edinilmesiyle yakından ilgilendi. Şi gibi Mao Zedong'un devrimci güçlerindeki bir gazinin oğlu olan bir silah uzmanı olarak Şi'nin güvenini kazanmış görünüyordu.
ABD’nin hedefi haline geldi
Mühendislik eğitimi alan Li, roketçilik, silah geliştirme ve insanlı uzay programında parlak bir özgeçmişe sahip. Şi'nin 2015 sonlarında Çin ordusunun kapsamlı bir şekilde yeniden yapılandırılmasının bir parçası olarak oluşturduğu Stratejik Destek Gücü'nün ilk komutan yardımcılığına atandı. Stratejik Destek Gücü, Çin'in uzay, siber operasyonlar ve casusluk, gelişmiş iletişim ve psikolojik savaş gibi yeni askeri rekabet alanlarındaki çabalarını bir araya getiriyor.
Li, 2017 yılında Çin ordusunun Ekipman Geliştirme Departmanı'nın başına getirildi ve bu görevi onu bir sonraki yıl ABD hükümetinin yaptırımlarının hedefi haline getirdi. Washington, Rus savaş uçakları ve karadan havaya füzelerin satın alınmasındaki rolünü gerekçe göstererek Li'nin, başkalarıyla birlikte, ABD vizesi almasını yasakladı.
Çin, Li ve Savunma Bakanı Lloyd Austin arasındaki görüşmeler için ABD'den gelen davetleri reddederek Biden yönetiminin önce yaptırımları kaldırması gerektiğini söyledi.
Li, bu yıl Singapur'da düzenlenen yıllık güvenlik toplantısında “Ünlü bir Çin şarkısının sözlerinde olduğu gibi, dostlar ziyaret ettiğinde güzel şarabı çıkarın. Çakallar ve kurtlar ziyaret ettiğinde ise av tüfeğini getirin" demişti.
Eskiden Twitter olarak bilinen X sitesinde Şi'ye takılan ABD'nin Japonya Büyükelçisi Rahm Emanuel, cuma günü verdiği bir röportajda Çin hükümetinin Li'nin yokluğunu ve Şi'nin geçen hafta Hindistan'da yapılan G-20 Zirvesi’ne ve diğer taahhütlerine neden katılmadığını açıklaması gerektiğini söyledi.
Emanuel cuma günü X'te yaptığı bir paylaşımda Li'nin ev hapsine alınıp alınmadığını sordu. Emanuel, "Çok fazla şey var. Çin'in tarihini bildiğinizde, ekonomik ve ülke içindeki tüm gerginlikler göz önüne alındığında, insanlar sağda solda tutuklanıyor’’ dedi.
© 2023 The New York Times Company
