Dana G. Smith,Katie Mogg / New York Times
Prensipte mantıklı: Kaslarınızı güçlendirmek, zayıflamasını ve kaybını önlemek için egzersiz yapıyorsunuz; aynı prensibin beyin için de geçerli olması gerekmez mi? Beyin jimnastiği web sitelerinin ve uygulamalarının ardında bu düşünce yatıyor ve büyük olasılıkla son yirmi yılda sayısız Sudoku, çapraz bulmaca ve mantık bulmacası kitabının satılmasına katkıda bulundu. Aynı zamanda akademik araştırmacılara bilişsel eğitimin insanları gerçekten daha zeki yapıp yapamayacağını ve hatta bunama riskini azaltıp azaltamayacağını keşfetmeleri için ilham verdi. Ancak, bilimde sıklıkla olduğu gibi, görünüşte basit olan bir fikir göründüğünden daha karmaşıktır. Çünkü “Beyninizi eğitmek faydalı mıdır?” sorusunun cevabı, ne tür egzersizler yaptığınıza ve ne gibi faydalar aradığınıza bağlıdır.
Psikologlar bilişi geliştirmenin mümkün olup olmadığı konusunda araştırma yaparken, çoğunlukla düşünme şeklimizin belirli bir yönünü geliştirmek için geliştirilen bilgisayar oyunlarını kullanıyorlar. Bazı beyin jimnastiği oyunları insanlara bir beceriyi geliştirmek ya da kalıpları tanımak için stratejiler öğretiyor. Clemson Üniversitesi'nde psikoloji profesörü olan Lesley Ross, diğerlerinin beyni zorlamak için hızı ve zorluğu kademeli olarak artırdığını söyledi. Birçok çalışma, bu oyunları oynamanın sadece üzerinde çalıştıkları belirli görevde değil, aynı zamanda ilgili görevlerde de.insanların bilişsel yeteneklerini geliştirebileceğini gösteriyor. Kanada, Ontario'daki Western Üniversitesi'nde bilişsel sinirbilim ve görüntüleme profesörü olan Adrian Owen, tıpkı telefon numaralarını ezberlemeye çalışan birinin muhtemelen tarihleri hatırlamada daha iyi olacağı gibi, bunun şaşırtıcı olmadığını söyledi.
Bir tür oyun oynamanın sizi genel olarak daha zeki yapacağına ya da tamamen farklı bir tür görevde gelişmenize yardımcı olacağına dair kanıtlar daha az ikna edici. Owen, "Beyin eğitimi, keman çalmayı öğrenmek istiyorsanız, keman alıştırması yaparsanız daha iyi olacağınız anlamında çalışır" dedi. Ancak keman çalmayı öğrenirseniz, trompette daha iyi olur musunuz? Bunun cevabı çok açık: Hayır.
Yeterli araştırma yok
Bazı beyin eğitimi şirketleri, oyunlarının bilişsel gerilemeyi önlemeye yardımcı olabileceğini söylese de, bu bağlantıya ilişkin araştırmalar zayıf. Bu konuda yapılan az sayıdaki çalışmadan biri, işlem hızını artırmak üzere tasarlanmış bir oyunu oynayan sağlıklı yaşlı yetişkinlerin on yıl sonra bunama riskinin %29 daha düşük olduğunu ortaya koydu. Hafıza görevi ya da problem çözme görevi gibi diğer iki oyunu oynayan kişilerde de risk azaldı, ancak bu fayda hiç oyun oynamayanlara kıyasla anlamlı bulunmadı. Uzmanlar, bu çalışmanın beyin jimnastiği oyunlarının umut vaat ettiğini, ancak ek klinik çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu söyledi.
'Zihinsel olarak zorlayıcıysa beyin için iyidir'
Bulmaca çözmek, masa oyunları oynamak, kitap veya gazete okumak ya da başka bir dil öğrenmek gibi günlük hobi ve davranışların bilişsel gerilemeye karşı nasıl koruma sağlayabileceği konusunda daha fazla araştırma bulunuyor. Çeşitli çalışmalar, insanların bilişsel olarak uyarıcı faaliyetlerle ne kadar sık meşgul olurlarsa, bilişsel bozulma risklerinin o kadar azaldığını veya demans teşhisini daha geç aldıklarını öne sürüyor. Örneğin, demans gelişen yetişkinler arasında düzenli olarak bulmaca çözenlerin, çözmeyenlere kıyasla hafıza kaybının başlamasını iki yıldan fazla geciktirdiği bulundu. Ross, "Bir şey zihinsel olarak zorlayıcıysa, muhtemelen beyniniz için oldukça iyidir" dedi. Ancak, günlük aktivitelerle ilgili bu çalışmaların, bilişsel olarak uyarıcı hobiler ile bunama riskinin azalması arasında kesin bir bağlantı sağlayacak randomize kontrollü çalışmalar (bilim ve tıpta altın standart) olmadığını da sözlerine ekledi. Başka bir deyişle, mevcut kanıtlar doğrudan bir neden-sonuç ilişkisi değil, yalnızca bir ilişki olduğunu göstermektedir.
İster özel olarak tasarlanmış bir oyun isterse bir bulmaca olsun, bu tür faaliyetlerden herhangi birinin beyne neden yardımcı olabileceği sorulduğunda, uzmanlar “bilişsel rezerv” teorisinden bahsettiler. Stony Brook Üniversitesi Rönesans Tıp Fakültesi'nde nöroloji bölümü başkanı olan Dr. Joe Verghese, "Zihinsel kas ne kadar fazla olursa, demansa karşı o kadar dirençli olurlar” dedi.
Semptomları geciktirebilir
Bu faaliyetler büyük olasılıkla bunamaya yol açan beyin hasarını engellemeyecektir. Verghese, ancak bir kişi Alzheimer hastalığına yakalanırsa, bilişsel rezervin “etkiyi maskeleyebileceğini ve semptomların başlamasını birkaç yıl geciktirebileceğini” söyledi. New York'taki Mount Sinai Alzheimer Hastalığı Araştırma Merkezi'nin müdür yardımcısı Dr. Samuel Gandy, bu teorinin daha fazla eğitim almış kişilerin bunama geliştirme riskinin daha düşük olduğunu gösteren araştırmalardan destek aldığını söyledi. Diğer çalışmalar da bilişsel açıdan zorlayıcı işlerde çalışan insanlar için aynı şeyi gösterdi. Zihinsel olarak uyarıcı hobilerin de benzer bir etkiye sahip olması mümkün. Ancak Owen, bilişsel rezervi doğrudan ölçmenin bir yolu olmadığını söyledi. Sonuç olarak, beyin jimnastiği oyunlarının da bunu geliştirip geliştiremeyeceğini söylemek zor.
Bunun yerine bazı araştırmacılar, oyunların sinaps adı verilen nöronlar arasındaki bağlantıları artırıp güçlendirebileceğine dair kanıtlara işaret ediyor. Gandy, "Daha fazla sinapsa sahip olarak, bazılarını kaybedebilir ve bunu fark etmeyebilirsiniz" dedi. Uzmanlar genel olarak, fiziksel egzersiz veya sosyal olarak aktif kalmak gibi, bilişsel olarak uyarıcı faaliyetlerin de neredeyse hiçbir dezavantajı olmaksızın bilişsel gerilemeye karşı korunmaya yardımcı olabileceği konusunda hemfikirdi.
© 2024 The New York Times Company
