Li Yuan / The New York Times
Çin'in ve Batı'nın en iyi üniversitelerine gittiler. Pekin, Şangay ve Şenzen’de orta sınıf hayatlar yaşadılar ve Çin'in ABD ile teknoloji rekabetinin merkezindeki teknoloji şirketlerinde çalıştılar. Şimdi Kuzey Amerika'da, Avrupa'da, Japonya'da, Avustralya'da ve hemen hemen tüm gelişmiş ülkelerde yaşıyor ve çalışıyorlar.
Gençlerden girişimcilere kadar Çinliler, siyasi baskıdan, kasvetli ekonomik beklentilerden ve genellikle yorucu çalışma kültürlerinden kaçmak istiyor ve tepkilerini ülkeyi terk ederek gösteriyorlar. Bu göç giderek teknoloji profesyonellerini ve diğer iyi eğitimli orta sınıf Çinlileri de kapsıyor.
2018 dönüm noktası
Çin'in en büyük teknoloji şirketlerinden Baidu ve Alibaba'da yapay zeka projeleri üzerinde çalışan 36 yaşındaki Chen Liangshi, 2020'nin başlarında ülkeden ayrılmadan önce "Çin'den ayrıldım çünkü sosyal ve siyasi ortamı beğenmedim" dedi. Chen Liangshi bu kararı, Çin'in 2018'de cumhurbaşkanlığı için dönem sınırını kaldırmasının ardından aldı. Bu hamle ülkenin lider Şi Cinping’in süresiz olarak iktidarda kalmasını sağlıyordu.
Demokratikleşene ve insanlar korkusuzca yaşayana kadar Çin'e dönmeyeceğim" diyen Chen, şimdilerde Londra'da Meta için çalışıyor.
Beni en çok şaşırtan…
Aralarında Chen'in de bulunduğu 14 Çinli profesyonel ile görüştüm ve onlarcasıyla da hayatlarını neden değiştirmeye karar verdikleri ve yabancı ülkelerde nasıl yeniden başladıkları hakkında mesajlaştım. Çoğu Çin'in teknoloji endüstrisinde çalışıyordu ki bu şaşırtıcıydı çünkü ücretler yüksekti.
Ancak beni en çok şaşırtan, çoğunun Amerika Birleşik Devletleri dışındaki ülkelere taşınmış olmasıydı. Çin bir beyin göçüyle karşı karşıya ve ABD bundan faydalanamıyor.
Göç 1992’de zirve yapmıştı
Çin'in yoksul olduğu 1980'li ve 1990'lı yıllarda, ülkenin en iyi ve en zeki insanları Batı'da okumak, çalışmak ve kalmak istiyordu. Birleşmiş Milletler'e göre, göç 1992 yılında 870 bini aşkın kişinin ülkeyi terk etmesiyle zirve yaptı. Çin'in yoksulluktan çıkıp bir teknoloji gücü ve dünyanın en büyük ikinci ekonomisi haline gelmesiyle bu sayı 2012'de yaklaşık 125 bine düştü.
Çin hükümeti, bilim insanlarını ve diğer vasıflı insanları geri çekmek için teşvikler sunarak onları elinde tutmak için çok çaba harcadı. Eğitim Bakanlığı'na göre, 2016 yılında yurtdışında eğitim gören Çinlilerin yüzde 80'inden fazlası ülkelerine dönerken, bu oran 20 yıl önce yaklaşık dörtte birdi.
Bu eğilim tersine döndü. BM verilerine göre 2022 yılında, pasaport ve seyahat kısıtlamalarına rağmen, net olarak 310. binden fazla Çinli göç etti. Bu yılın bitmesine üç ay kala, sayı 2022'nin tamamıyla aynı seviyeye ulaştı.
Bardağı taşıran son damla
Görüştüğüm pek çok kişi, Chen gibi, Çin'in Xi'nin ömür boyu etkili bir şekilde yönetmesine izin verecek şekilde anayasasını değiştirmesinden sonra ülkeyi terk etmeyi düşünmeye başladıklarını söyledi. Yaklaşık üç yıl süren sürekli tecritler, toplu testler ve karantinalar içeren "sıfır Covid" kampanyası, birçoğu için bardağı taşıran son damla oldu.
Görüştüğüm çoğu kişi hükümetin misillemesinden korktukları için sadece aile isimlerini kullanmamı istedi. Bunlardan biri olan Fu, ayrılmaya karar verdiğinde Çin'in güneybatısında devlete ait bir savunma teknolojisi şirketinde mühendis olarak çalışıyordu. Anayasa değişikliğinden sonra kendisinin ve iş arkadaşlarının çalışmaktan çok siyasi çalışma oturumlarına katıldıklarını ve herkesin fazla mesai yapmak zorunda kaldığını fark etmiş.
Şi giderek daha fazla korku ve propagandayla yönetirken, sosyal ve siyasi atmosfer gergin ve boğucu hale geldi. Fu, itiraz ettiği katı pandemi kısıtlamalarının gerekliliği konusunda tartıştıktan sonra ailesiyle arasının açıldığını söyledi. Neredeyse hiç kimseyle konuşmuyor ve siyasi bir hücrede yaşıyordu. Geçen yılın sonlarında istifa etti ve Kanada'da çalışma vizesi için başvurdu. Şimdi eşiyle birlikte Calgary, Alberta'ya doğru yola çıktılar.
Neden ABD’yi seçmediler?
Konuştuğum göçmenlerin çoğu, neden Amerika Birleşik Devletleri'ni seçmediklerini açıklarken, Amerika'nın vize ve daimi ikamet statüsü başvurusu için karmaşık ve öngörülemez süreçlerini gerekçe gösterdi.
Uzun zamandır gelecek vaat eden göçmenler için bir başlangıç noktası olan ABD'nin Çin vatandaşlarına verdiği öğrenci vizelerinin sayısı, iki ülke arasındaki ilişkiler kötüleştikçe 2016 yılında düşmeye başladı. 2023'ün ilk altı ayında İngiltere Çin vatandaşlarına 100 binden fazla eğitim vizesi verirken, Amerika Birleşik Devletleri yaklaşık 65 bin F1 öğrenci vizesi verdi.
Fu, Washington'un yaptırım listesinde olan bir üniversitede okuduğu ve bir savunma şirketinde çalıştığı için ABD'yi düşünmediğini söyledi; her ikisi de ABD hükümetinin güvenlik tarama prosedürünü geçmesini güç kılabilirdi. Ancak eninde sonunda çok sevdiği bu ülkede çalışmak istediğini söyledi.
Bazı teknoloji profesyonelleri daha iyi sosyal haklar, iş-yaşam dengesi ve silah kontrol yasaları nedeniyle Kanada ve Avrupa ülkelerini ABD'ye tercih ediyor.
Silikon Vadisi’ndeki koşuşturma kültürü
Zhang Temmuz 2022'de göç etmeye karar verdiğinde bir liste yaptı: Kanada, Yeni Zelanda, Almanya ve İskandinav ülkeleri. Amerika Birleşik Devletleri listede yoktu çünkü çalışma vizesi almasının son derece zor olacağını biliyordu.
Bilgisayar programcısı olan 27 yaşındaki Zhang, Silikon Vadisi'nin koşuşturma kültürünün Çin'in yorucu çalışma ortamına çok benzediğini düşündü. Beş yıl boyunca Shenzhen'deki en iyi teknoloji şirketlerinden birinde uzun saatler çalıştıktan sonra, artık bundan sıkılmıştı. Ayrıca kadınlara daha eşit davranılan bir ülke arıyordu. Bu yıl Norveç'e taşındı. Üç yıl boyunca vergi ödedikten ve dil sınavını geçtikten sonra daimi oturma izni alacak.
Zhang, Shenzhen'dekinden yaklaşık 20 bin dolar daha az kazanmasına ve daha yüksek vergi ve yaşam masrafları ödemesine aldırmadığını söyledi. Gününü saat 16.00'da bitirebiliyor ve iş dışındaki hayatın tadını çıkarabiliyor. Pek çok Çinlinin yaşadığı bir ayrımcılık türü olan 35 yaşına geldiğinde çalışmak için çok yaşlı kabul edileceğinden endişe etmiyor. Hükümetin “sıfır-Covid" gibi hayatını altüst edecek bir politikayı uygulamaya koyacağı korkusuyla yaşamıyor.
© 2023 The New York Times Company
