Julie Turkewitz / New York Times
Venezuela'nın otokratını sandıkta devirmek için bir ulusu harekete geçirdi, etrafı aylarca insanlarla çevrildi ve sırf onun konuşmasını dinlemek için dayak yemeyi ve tutuklanmayı göze alan destekçileriyle caddeleri doldurdu. Şimdi, Devlet Başkanı Nicolás Maduro'nun seçimlerde oy çalmakla suçlandığı ve hükümetinin kendisini yakalamakla tehdit ettiği Venezuela'nın çılgınca popüler muhalefet lideri María Corina Machado tek başına saklanmaya başladı.
Temmuz ayında Maduro'ya karşı oy kullanmaları için milyonları harekete geçirmesinden bu yana nadiren verdiği bir dizi sanal röportajda Machado, ülkesindeki gizli bir yerde saklandığını söyledi. Kendisine yardım eden herkes gözaltına alınabileceği ya da hükümet ajanlarını kendisine yönlendirebileceği için aylardır ziyaretçisinin olmadığını söyledi. Muhafazakâr siyaseti ve kararlılığı nedeniyle ülkenin Demir Leydisi olarak anılan Machado, 'sarılmaya hasret' olduğunu itiraf etti. Annesi onu meditasyon yapmaya teşvik etti. Ama o yapmadı.
İspanya'ya kaçtı
Eski milletvekili bunun yerine gece gündüz çalışıyor, dışişleri bakanları ve insan hakları örgütleriyle sanal toplantılar yapıyor ve geniş bir uluslar koalisyonunun, seçtiği aday Edmundo González'in temmuz ayındaki oylamayı büyük bir farkla kazandığını ve ocak ayında göreve başlaması gerektiğini kabul ettiğini hatırlamaya çağırıyor. Seçimden sadece saatler sonra Maduro zaferini ilan etti ancak iddiasını destekleyecek hiçbir kanıt sunmadı. Bunun üzerine Machado ekibi seçim sandıklarının %80'inden fazlasının oy sayım tutanaklarını toplayıp yayınladı. Sayımların González'in oyların neredeyse %70'ini aldığını gösterdiğini söylediler. (Özgürlüğünden endişe eden 75 yaşındaki González eylül ayında İspanya'ya kaçtı).
Machado, Venezuela'nın şu anda seçilmiş başkan Donald Trump için son derece cazip bir şey sunduğunu savundu: “Çok ama çok kısa vadede muazzam bir dış politika zaferi.” Ona göre Maduro şu anda o kadar zayıf ki (kendi halkı tarafından reddediliyor, partisi içinde bölünmeler yaşıyor) Trump ve müttefiklerinin yeni bir baskı kampanyası aslında Venezuela otokratını kendi çıkışını müzakere etmeye itebilir. Bu baskı kampanyasının, Başkan Joe Biden tarafından uygulamaya konulan yaptırımların hafifletilmesini ve Maduro'nun müttefiklerine karşı yeni cezai suçlamaların takip edilmesini içerebileceğini söyledi.
Venezuela politikasındaki kilit rol
Trump'ın dışişleri bakanlığı için Florida Senatörü Marco Rubio'yu ve ulusal güvenlik danışmanlığı için Florida Senatörü Mike Waltz'u seçmesini övdü; bu pozisyonlar ABD'nin Venezuela'ya yönelik politikasının belirlenmesinde kilit rol oynayacak. Machado'nun on yılı aşkın bir süredir tanıdığı Rubio, siyasi kariyerini kısmen Latin Amerika'daki solcu otoriterlere karşı tavizsiz bir yaklaşım üzerine kurdu. Trump'ın Venezüella'ya yönelik önceki politikasının mimarlarından biri olan Rubio, ülkenin hayati önem taşıyan petrol endüstrisine yönelik geniş yaptırımları ve ülkenin geçici başkanı olduğunu iddia eden Juan Guaidó adlı genç bir yasa koyucuyu desteklemeyi içeren azami baskı kampanyasını yürüttü. Bu yaklaşım Guaidó'yu ABD kuklası olarak nitelendiren Maduro'yu deviremedi ve hatta bazı analistler bunun otokratı güçlendirdiğini ve dünyanın en güçlü ülkesinden gelecek topyekûn bir saldırıya karşı koyabileceğini gösterdiğini savunuyor.
Ancak Machado bu anın farklı olduğuna inanıyor. Maduro'nun mali açıdan çöktüğünü, Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva gibi kilit müttefiklerini kendinden uzaklaştırdığını ve halk desteğini o kadar çok kaybettiğini söyledi ki iktidarda kalmak için şimdiye kadarki en acımasız baskı kampanyasını başlatmak zorunda kaldı. Belki daha da önemlisi, Venezuela halkının artık büyük ölçüde demokratik yollarla seçilmiş bir başkan olan González'in arkasında birleşmiş olduğunu söyledi. Machado adaylıklarının ardından Rubio ya da Waltz ile henüz konuşmadı, ancak ekiplerinin ve kendisinin “sürekli temas” halinde olduğunu söyledi.
Maduro gitmeye hevesli değil
Pek çok analist son seçimlerin Maduro'nun zayıflıklarını ortaya çıkardığını söylese de, Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından insanlığa karşı işlediği suçlar nedeniyle soruşturulan ve devrilmesi halinde tutuklanabilecek olan otokratın gitmeye pek hevesi olduğuna inananların sayısı az. Yirmi yılı aşkın bir süredir Venezuela'da bulunan Uluslararası Kriz Grubu analisti Phil Gunson, “Maduro'nun başka seçeneği yok, müzakere etmek zorunda. Bence bir seçeneği var ve bu seçenek iktidarda kalmak" dedi. Venezuela'da yıllar boyunca pek çok muhalefet lideri gelip geçti; çok azı Machado kadar geniş bir koalisyon kurabildi. Çelik işiyle uğraşan tanınmış bir ailenin en büyük kızı olan Machado, yaklaşık yirmi yılını Maduro ve selefi Hugo Chavez'i iktidardan uzaklaştırmaya çalışarak geçirdi. 2002 yılında bir seçmen hakları örgütü olan Súmate'i kurdu ve Chavez'i geri çağırma oylamasıyla devirmek için başarısız bir çaba gösterdi. Súmate ABD'den fon aldı.
Muhalefetin baş karakteri
Machado ancak son zamanlarda, 2023'teki bir ön seçim yarışında ezici bir zafer kazandıktan sonra Venezuela muhalefetinin lideri olarak ortaya çıktı. Maduro hükümeti genel seçimlerde aday olmasını engellediğinde, onun yerine González'in oy pusulasında yer almasını sağladı. Kampanya yolunda neredeyse dini bir figür gibi karşılandı, genellikle beyazlar giydi, demokrasiyi geri getirme ve ekonomik kriz ve kitlesel göç nedeniyle parçalanmış aileleri yeniden bir araya getirme sözü verdi. Takipçileri onun kollarına atılmadan önce “Maria!” diye bağırıyordu. Bugünlerde saklandığı yerde tek başına uyanıyor, yemek pişiriyor ve ülkenin geleceğini tek başına düşünüyor. Üç yetişkin çocuğu yurtdışında yaşıyor; onları bir daha ne zaman göreceği belli değil. İnternette paylaşılan videolarda göründüğünde, yerini gizlemek için belki de nafile bir çaba olan boş beyaz bir arka plan kullanıyor. Machado dışarı çıkıp çıkamayacağını bile söylemeyi reddetti. İzolasyonla ilgili olarak “Bu zor bir sınav” dedi.
Şu anda İspanya'da bulunan González, Avrupalı liderlerle yaptığı görüşmelerde davalarını anlatmaya odaklanmış durumda. Görüşmelerde Machado'nun sesi sık sık paniğe yakın bir şekilde hızlandı ve bazı ülkelerin Maduro'yu izole etmek için daha fazlasını yapmamasından duyduğu hayal kırıklığını dile getirdi. Machado "Biz Venezuelalılar uluslararası toplumun bizden istediği her şeyi yaptık. Şimdi sıra uluslararası toplumun üzerine düşeni yapmasında" diyerek hareketine oy vermek için misilleme riskini göze alan milyonlarca insana atıfta bulundu. İzleme grubu Foro Penal'e göre Maduro hükümeti tarafından seçim sonrası yapılan baskılarda yaklaşık 2,000 kişi hapsedildi. Bunların arasında Machado'nun en yakın danışmanlarından bazıları da var. En az iki kişi gözaltına alındıktan sonra hayatını kaybetti ve temmuz ayındaki oylamadan hemen sonraki protestolar sırasında iki düzine kişi daha öldürüldü. En genç olan Isaías Fuenmayor sadece 15 yaşındaydı. Onu destekledikten sonra bu kadar çok insanın acı çekiyor olması ağır bir yük. Machado "Daha kaç ölüm olacak?. Daha kaç kişi kaybolacak?" dedi.
© 2024 The New York Times Company
