Alisha Haridasani Gupta, Nina Agrawal / New York Times
Küresel çapta kadınların üçte birini etkileyebilen gebelik diyabeti, çocuklarda nörogelişimsel bozukluk riskini artırıyor. The Lancet Diabetes & Endocrinology dergisinde yayımlanan ve 56 milyondan fazla hamilelik verisine dayanan geniş kapsamlı araştırma, annedeki gebelik diyabeti ile çocukların sağlık sorunları arasındaki bağlantıya dair artan kanıtlara yenisini ekledi.
Bulgular doğrudan nedensellik göstermese de, uzmanlar artan diyabet vakaları karşısında erken tarama ve tedavinin gerekliliğine dikkat çekti. ABD’de 2021 itibarıyla kadınların %10’unda diyabet tanısı bulunurken, her yıl hamile kadınların %9’u gebelik diyabeti geliştiriyor.
Joslin Diyabet Merkezi’nden Dr. Elizabeth Halprin, çalışmaya dahil olmamakla birlikte, “Gebelikte yüksek glikoz seviyeleri ile nörogelişimsel bozukluklar arasında bir ilişki olduğunu uzun süredir biliyoruz” dedi ve yeni verilerin, gebelikte diyabet kontrolünün önemini yeniden vurguladığını belirtti.
Çalışma; Tip 1, Tip 2 ve gestasyonel diyabet (gebelikte ortaya çıkan diyabet) teşhisi konmuş annelerin çocuklarına odaklandı. Bulgulara göre, diyabetli annelerin çocuklarında nörogelişimsel bozukluk görülme olasılığı, sağlıklı annelerin çocuklarına göre %28 daha yüksek. En sık görülen sorunlar arasında dikkat eksikliği ve zihinsel engel öne çıkarken, otizm riskinde daha sınırlı bir artış tespit edildi.
Gestasyonel diyabetin süresi ya da ilaç tedavisi gerektirecek kadar şiddetli olması da riski artırıyor.
Araştırmanın yazarlarından, Çin'deki Central South University’de beyin cerrahisi doçenti olan Fangkun Liu, böylesine büyük ve çeşitli bir veri setinde bile tutarlı sonuçlar elde edilmesinin dikkat çekici olduğunu söyledi.
Nedeni bilinmiyor
Yüksek kan şekeri ile nörogelişimsel bozukluklar arasındaki ilişkiye neyin neden olduğu kesin olarak bilinmiyor. Araştırmacılar, Tip 1 diyabetin bağışıklık sistemine etkisiyle enflamasyon düzeylerini artırabileceğini, bunun da otizm ve dikkat eksikliği bozukluğu riskini yükseltebileceğini öne sürdü. Ayrıca, diyabetin gen ifadesini etkileyerek beyin işlevinde değişiklik yaratabileceği düşünülüyor.
Duke Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden endokrinoloji profesörü Dr. Susan Spratt da, yüksek kan şekeri seviyelerinin sinir sistemi doğum kusurlarını artırdığının uzun süredir bilindiğini hatırlattı.
Ancak çalışma, doğrudan bir neden-sonuç ilişkisi kurmuyor. Özellikle genetik gibi tüm etkileyici faktörlerin hesaba katılması zor olduğu için, Liu bu konuda temkinli olunması gerektiğini söyledi. Bazı çalışmalar, kardeşler arasında belirgin bir fark gözlemlemedi.
Uzmanlar, araştırmanın düşük gelirli ülkelerden yeterli veri içermediğine ve bu bölgelerde gebelik diyabetinin daha yaygın olduğuna dikkat çekti.
Risk azaltılabilir mi?
En büyük bilinmez, kan şekeri kontrolünün bu riskleri azaltıp azaltamayacağı.
Ohio State Üniversitesi’nden Dr. Kartik Venkatesh, “Hem araştırmacı hem hekim hem de ebeveyn olarak, kan şekeri kontrolünün gebelikteki etkisini daha fazla öğrenmek istiyorum” dedi. Araştırmacılar bu konuda daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğunu belirtiyor.
Uzmanlar, 20’li ve 30’lu yaşlardaki kadınlar için kapsamlı diyabet taramasının önemine vurgu yapıyor. ABD’de 2021’de kadınların %4’ünde diyabet tanısı konulmamıştı.
Amerikan Diyabet Derneği (ADA), diyabet hastası kadınların gebe kalmayı planladıklarında bir endokrinolog veya yüksek riskli gebelik uzmanıyla görüşmelerini öneriyor. Kan şekeri kontrolü sağlanırken, bazı ilaçların (örneğin plasentadan geçen sülfonilüreler) kullanımına ara verilmesi gerekebiliyor. Gebelikte Ozempic gibi ilaçların etkisi ise henüz yeterince araştırılmış değil.
ADA, hamilelikte diyabeti olan hastalara, tam tahıllar, yağsız protein ve taze meyve-sebzeleri içeren bir beslenme düzeni öneriyor. Egzersiz ise kan şekeri düzeylerini iyileştirip insülin ihtiyacını azaltabiliyor.
Dr. Venkatesh, “Bu bulgular endişe verici görünebilir ama gebelikte diyabet tedavisinde işe yarayan yöntemlerimiz var” dedi.
© 2025 The New York Times Company
