Ronen Bergman, Julian E. Barnes, Farnaz Fassihi, Adam Rasgon / New York Times
ABD'li, İranlı ve İsrailli yetkililer İran'ın Tahran'da üst düzey Hamas liderine düzenlenen suikast nedeniyle İsrail'e karşı planladığı misillemeyi erteleyerek arabuluculara Gazze Şeridi'ndeki savaşı sona erdirecek bir ateşkes için zaman tanımasının beklendiğini ifade etti. Üst düzey ABD'li, İsrailli, Mısırlı ve Katarlı yetkililer, İsrail ve Hamas arasında kalan anlaşmazlıkları çözmek amacıyla Katar'ın başkenti Doha'da bir araya geldi. Görüşmeler sona ererken ABD, Mısır ve Katar'dan yapılan ortak açıklamada her iki tarafa da bir “köprü kurma önerisi” sunulduğu belirtildi. Bu üç hükümetten üst düzey yetkililerin önümüzdeki hafta sonundan önce Kahire'de yeniden bir araya gelmesi bekleniyor. Bu zaman çizelgesinin İran'ın değerlendirmelerini değiştirip değiştirmeyeceği net değil.
İran’ı gerilimden kaçınmaya teşvik etti
İki haftayı aşkın bir süredir bölge, Hamas'ın siyasi kanadının lideri İsmail Haniye ve İran'ın desteklediği Lübnanlı silahlı grup Hizbullah'ın üst düzey komutanlarından Fuad Şükür'ün öldürülmesine İran'ın öncülüğünde yapılacak misillemeyi merakla bekliyordu. İran ve Hizbullah'ın intikam yeminleri bölgesel topyekûn savaş korkularını artırdı. Görüşmelerin ilk gününün sona ermesinin ardından Katar Başbakanı Muhammed bin Abdulrahman Al Sani, İran Dışişleri Bakanı Ali Bagheri Kani'yi aradı. İki İranlı yetkiliye ve telefon görüşmesi hakkında bilgi sahibi olan üç yetkiliye göre Al Sani, Doha'daki ateşkes görüşmeleri göz önüne alındığında İran'ı herhangi bir gerilimden kaçınmaya teşvik etti.
Alarm seviyesi düşürüldü
Beş İsrailli yetkiliye göre İsrail istihbaratı Hizbullah ve İran'ın roket ve füze birimlerindeki teyakkuz seviyesini düşürdüğünü değerlendirdi. Yetkililer, İsrail'in artık İran'ın öncülüğündeki (halihazırda birkaç kez ertelendiği anlaşılan) yanıtın daha sonraki bir tarihte gerçekleşeceğine inandığını söyledi. Yetkililer, olayların akışkanlığı göz önüne alındığında değerlendirmelerinin hızla değiştiği konusunda uyarıda bulundular. İstihbarat yetersiz ve sık sık değişiyor; İran ve Hizbullah'ın da durumu sürekli değerlendirdiği biliniyor. Katar Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada Al Thani'nin Doha'daki görüşmelerin sona ermesinin ardından Bagheri Kani ile tekrar görüştüğü belirtildi. Bakanlık, her iki üst düzey yetkilinin de “bölgede sükûnet ve gerilimin azaltılması” ihtiyacını vurguladığını belirtti.
Geniş çaplı çatışma korkusu
Daha geniş çaplı bir bölgesel çatışma korkusu, İsrail'in Gazze'de on binlerce Filistinlinin ölümüne ve yerleşim bölgesinin büyük bir bölümünün tahrip olmasına neden olan saldırısının yol açtığı yıkımı daha da derinleştirme tehdidinde bulunuyor. İsrailli yetkililere göre Hamas'ın İsrail'in güneyine düzenlediği ve yaklaşık 1.200 kişinin ölümüne, 250 kişinin de Gazze'ye kaçırılmasına yol açan geniş çaplı sürpriz saldırının ardından İsrail savaşı başlattı.
İsrail ve Hamas, Gazze'de Filistinli tutuklular için tutulan 115 canlı ve ölü rehinenin kademeli olarak serbest bırakılmasını öngören üç aşamalı bir ateşkes anlaşması üzerinde aylardır aralıklarla müzakere ediyor. Anlaşmanın şartlarına göre İsrail Gazze'deki güçlerini geri çekecek ve her iki taraf da nihayetinde kalıcı bir ateşkese varacaktı. İsrail ve Hamas arasındaki bazı kilit anlaşmazlık noktaları, defalarca yapılan görüşmelere rağmen çözüme kavuşturulamadı. Hamas, İsrail Başbakanı Netanyahu'nun oyalama taktiği olarak nitelendirdiği son müzakere turuna katılmayı reddetti. Ancak konuyla ilgili bilgi sahibi yetkililere göre Hamas yetkilileri, zirvede önemli bir ilerleme kaydedilmesi halinde arabulucularla görüşmeye istekli olduklarını dile getirmişlerdi.
Netanyahu son haftalarda İsrail'in anlaşma şartlarını sertleştirdi ve Hamas'ın yeniden silahlanmasını önlemek için İsrail askerlerinin Mısır sınırının Gazze tarafında kalmasını istedi. Geçtiğimiz birkaç gün içinde Batılı diplomatlar İsrail ve İran arasında beklenen gerilimi önlemek amacıyla defalarca bölgede mekik dokudular. İngiltere ve Fransa dışişleri bakanları, devam eden ateşkes görüşmelerinin yanı sıra İsrail ve Hizbullah arasında topyekûn savaşı önleme girişimlerini görüşmek üzere İsrail'e geldi. Lübnan devlet medyasına göre, Beyrut'ta Lübnanlı yetkililerle bir araya gelen Mısır Dışişleri Bakanı Badr Abdelatty, Gazze'de ateşkesin bölgedeki “tırmanışı durdurmanın temeli” olduğunu söyledi. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ise İsrail-Hamas savaşının 10 aydan uzun bir süre önce başlamasından bu yana bölgeye dokuzuncu ziyaretini gerçekleştireceğini açıkladı. İsrail başbakanlık ofisinden yapılan açıklamada Netanyahu'nun Blinken ile görüşeceği belirtildi.
© 2024 The New York Times Company
