Farnaz Fassihi - Alissa J. Rubin / The New York Times
Pezeşkiyan'ın üç günlük gezisi İran'ın Irak'taki siyasi, dini, ekonomik ve güvenlik çıkarlarını temsil eden çeşitli şehirlere ziyaretleri içerecek. İran medyasına göre Pezeşkiyan üst düzey yetkililer ve iş adamlarından oluşan bir heyetle seyahat ediyor.
Pezeşkiyan, devlet medyasında yer alan açıklamalarında “Bu seyahatin ekonomik, kültürel, siyasi ve güvenlik bağları kurmak için çok iyi bir adım olacağını düşünüyorum” dedi ve “Umarım Irak'tan başlayarak tüm İslam ülkeleriyle daha yakın ve kardeşçe bağlar kurabiliriz” ifadelerini kullandı.
Pezeşkiyan Bağdat'ta Irak Başbakanı Muhammed Şii El Sudani ve Cumhurbaşkanı Abdüllatif Raşid ile bir araya geldi. Pezeşkiyan'ın diğer üst düzey yetkililerle de görüşmesi bekleniyordu.
Ziyaret, Irak'ın, ABD askerlerinin Irak'tan ayrılmasına yönelik müzakerelerin ilerletilmesi de dahil olmak üzere İran'ın uzun vadeli hedefleriyle uyumlu bir dizi adım atmaya yaklaştığı bir döneme denk geliyor.
İran ve ABD 1979 yılı rehine krizinden bu yana birbirlerini düşman olarak görüyorlar ve o tarihten bu yana diplomatik ilişkileri bulunmuyor. İran potansiyel bir tehlike olarak gördüğü ABD askerlerinin varlığından çekiniyor.
Ancak Irak'tan geri çekilme muhtemelen iki yıla yayılacak, bu da İran'ın istediğinden çok daha yavaş bir süreç. Ayrıca Suriye'deki ABD askerlerinin aynı anda çekilip çekilmeyeceği de dahil olmak üzere bir dizi soru cevapsız kalmaya devam ediyor.
Irak'ta 2 bin 500, Suriye'de 900 ABD askeri var
Irak'ta yaklaşık 2 bin 500, Suriye'de ise çoğu Özel Harekat kuvvetleri olmak üzere yaklaşık 900 ABD askeri bulunuyor. Her iki grubun da ana odak noktası, özellikle son bir yıl içinde yeniden yapılanmaya ve Suriye'de düzenli saldırılar düzenlemeye başlayan IŞİD ile mücadeleye yardımcı olmak.
Pezeşkiyan'ın uçağının inişinden birkaç saat önce Bağdat Havaalanı'nda konuşlu ABD birliklerine yönelik bir roket saldırısı, bölgedeki istikrarsızlığı bir kez daha gün yüzüne çıkardı. Irak'ın ortak komutanlığı saldırının kökenini araştırdığını söyledi, ancak İran'la bağlantılı silahlı gruplar tarafından Irak'taki ABD güçlerine yönelik tekrarlanan saldırılar oldu.
Pezeşkiyan'ın Perşembe günü özellikle Şii Müslümanlar için kutsal olan ve her yıl birkaç milyon İranlı hacı adayının ziyaret ettiği ve Irak'ın turizm gelirlerini büyük ölçüde arttıran Kerbela ve Necef şehirlerine gitmesi bekleniyor.
Ardından Pezeşkiyan, İran'ın güney sınırlarına yakınlığı nedeniyle önemli bir ticaret merkezi olan güneydeki Basra şehrine gidecek. Pezeşkiyan'ın Cuma günü kuzey Kürdistan bölgesine geçerek Süleymaniye ve Erbil şehirlerini ziyaret etmesi bekleniyor.
Ziyaret, İran ile İsrail arasındaki gerilimin yeniden alevlendiği bir döneme denk geliyor. Temmuz ayında Hamas'ın siyasi lideri İsmail Haniye'nin İran'da öldürülmesinin ardından İran'ın misilleme yapması halinde savaşın genişlemesinden endişe ediliyor.
Pezeşkiyan Irak üzerinden Arap ülkelerine açılmak istiyor
Irak, İran için Arap dünyasına açılan bir tür ekonomik ve siyasi kapı işlevi gördü ve analistler ilk resmi gezisi için Irak'ı seçme kararının Pezeşkiyan'ın iki ana politika hedefine uygun olduğunu söylüyor: İran ekonomisini güçlendirmek ve bölgedeki Arap ülkeleriyle daha yakın bağlar kurmak.
İran-Irak Ortak Ticaret Odası yönetim kurulu üyesi Hamid Hosseini Tahran'dan yaptığı telefon görüşmesinde “Hükümet Irak'la ilişkilere son derece önem veriyor” dedi ve sözlerini şöyle sürdürdü:
“Güvenliğimiz birbirimize bağlı. Kültürel bağları paylaşıyoruz. Ekonomik olarak da İran'ın Irak'ın büyüyen ve gelişmekte olan pazarında varlığını arttırması gerekiyor”
Irak İran'ın en büyük ikinci ticaret ortağı
Irak, Çin'den sonra İran'ın en büyük ikinci ticaret ortağı konumunda. Çin ağırlıklı olarak İran'ın ham petrol ve petrokimya ürünlerini satın alırken, Irak pazarı daha çeşitli. İthalatın İran yapımı ev eşyaları, inşaat malzemeleri ve diğer ürünleri içerdiğini söyleyen Hosseini, İran ve Irak arasındaki ticaretin 2023'ten bu yana neredeyse iki katına çıktığını sözlerine ekledi.
Ancak Hosseini, ABD tarafından uygulanan bankacılık tarafındaki yaptırımların İran'ın bu ticaretten elde ettiği tüm paraya erişimini zorlaştırdığını söyledi. Pezeşkiyan'ın Irak'ta tutulan yaklaşık 10 milyar dolarlık İran varlığının serbest bırakılması için pazarlık yapmaya çalışması bekleniyor.
Irak'ın devrik lideri Saddam Hüseyin'in 2003 yılında ABD öncülüğündeki askeri işgalin ardından devrilmesinden bu yana İran, Irak'taki nüfuzunu arttırmak için büyük yatırımlar yaptı. Bu çabaların bir sonucu da İran'ın Bağdat'ı arabulucu olarak kullanarak Suudi Arabistan ile kopan bağlarını yeniden kurmaya çalışması oldu. Irak aynı zamanda İran'ı kara ve hava yoluyla Lübnan ve Suriye gibi müttefiklerine bağladı. Analistlere göre Irak, İran'ın Ürdün ve Mısır'la daha yakın ilişkiler kurmasına da yardımcı olabilir.
İran'ın yeni Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi Pazartesi günü Irak televizyon kanalı Al Forat'a verdiği mülakatta Pezeşkiyan'ın gezisinin Irak ile ilişkilerin derinliğini gösterdiğini söyledi. Araghchi, iki ülkenin sınır güvenliği ve şiddet yanlısı grupları kontrol etmek için doğru yolda olduğunu söyledi.
Geçtiğimiz hafta Bağdat merkezi hükümeti, aralarında Komala'nın da bulunduğu İranlı Kürt muhalif grupları İran sınırı yakınlarından zorla uzaklaştırdı. Komala yaptığı açıklamada karargahlarından çıkarıldıklarını ve yaklaşık 40 mil kuzeye, Irak'ın kuzeyindeki Dukan bölgesine taşındıklarını söyledi.
Taşınma işlemi İran'ın yıllar süren baskısı ve iki ülke arasındaki güvenlik anlaşmasının ardından gerçekleşti.
Salı günü ise Irak, Kürdistan Demokrat Partisi üyesi Kürt siyasi aktivist Behzad Khosravi'yi, parti kaynaklarına ve İran medyasında çıkan haberlere göre İran'a iade etti. Khosravi'nin tutuklanması ve İran'a iade edilmesi İranlı siyasi aktivistler arasında Irak Kürdistanı'nın artık güvenli bir sığınak olmayabileceği endişesine yol açtı.
Irak Kürdistanı'nda Süleymaniye ve Erbil'de kaleleri bulunan iki rakip parti var. İran'ın geleneksel olarak Süleymaniye merkezli partiyle yakın bağları var, ancak Erbil ile ilişkiler oradaki büyük ABD askeri üssü nedeniyle gergin. İran, Irak'ın Kürdistan bölgesine Kürt muhalif grupların üslerini ve İsrail'in gizli üs olarak kullandığını söylediği binaları hedef alan füzelerle saldırdı. Irak ve Kürt yetkililer bu iddiaları yalanladı.
© 2024 The New York Times Company
